Seminarium magisterskie - filozofia prawa
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 2200-1M010 |
Kod Erasmus / ISCED: | (brak danych) / (brak danych) |
Nazwa przedmiotu: | Seminarium magisterskie - filozofia prawa |
Jednostka: | Wydział Prawa i Administracji |
Grupy: |
Seminaria magisterskie dla studiów prawniczych (nowy program) |
Punkty ECTS i inne: |
12.00
|
Język prowadzenia: | (brak danych) |
Skrócony opis: |
Proseminarium ma na celu umożliwienie studentom przedyskutowanie głównych zagadnień teoretycznoprawnych (takich jak źródła prawa, normy prawne, system prawa, obowiązywanie prawa, język prawa, wykładnia prawa, argumentacja prawnicza) na tle najważniejszych kierunków myśli filozoficznoprawnej XIX-XXI wieku (koncepcje prawnonaturalne, pozytywizm oryginalny i wyrafinowany, realizm prawniczy, hermeneutyka prawnicza, teoria argumentacyjne, postmodernizm). Przedmiotem dyskusji będą w szczególności idee, które leżą u podłoża konkretnych stanowisk teorii prawa i instytucji prawnych (np. kontroli konstytucyjności prawa). Akcent będzie przy tym położony na wielość współczesnych stanowisk w kwestiach istoty prawa, sposobów jego poznawania (w tym interpretacji), sposobów i kryteriów rozstrzygania o obowiązywaniu norm prawnych, a wreszcie zasad rozstrzygania „trudnych przypadków”, czyli takich, w których nie wystarczy sięgnąć po tradycyjny sylogizm prawniczy. |
Pełny opis: |
Przedmiotem seminarium będzie dogłębne przedyskutowanie następujących zagadnień: 1. Prawo jako środek koordynacji zachowań ludzkich – wykład wprowadzający • Różne perspektywy: filozoficzna, aksjologiczna, antropologiczna, socjologiczna i prawnicza. • Pojęcie prawa (koncepcje, teorie, doktryny) i spory o prawo jako odzwierciedlenie pluralizmu perspektyw: o normatywne i nienormatywne interpretacje, problemy prawa jako instrumentu, jako kontraktu, jako faktu (zachowania, emocji), jako symbolu), konwencjonalizm prawa, o stanowiska w XX i XXI wieku: koncepcje prawa naturalnego (prawa słusznego), pozytywizm prawniczy i jego ewolucja, realizm prawniczy i ujęcia socjologiczne, teorie interpretacyjne (hermeneutyczne), teorie komunikacyjne (prawo jako rozmowa, dyskurs publiczny, dialog), prawo jako symbol. • Prawo a przemoc 2. Prawo a inne normatywne porządki społeczne • Procesy pozytywizacji norm moralnych (m.in. prawo jako minimum moralności). • Wady i zalety pozytywizacji norm moralnych (m.in. autonomia prawa, funkcje i dysfunkcje moralizmu prawa). • Moralność i inne porządki normatywne jako przeciwwaga dla obowiązków prawnych (np. dla odmowy posłuchu). 3. Prawo jako rozkaz – przymus u podstaw prawa • Idea oryginalnego (twardego) pozytywizmu o tradycja anglosaska (prawo jako wyraz roli władcy/prawotwórcy): Thomas Hobbes, Jeremy Bentham, John Austin o tradycja kontynentalna (związek prawa z państwem): Kodeks Napoleona, niemiecki pozytywizm prawniczy i spory ze szkołą historyczną, normatywizm • Ograniczenia nakładane na prawodawcę: od idei rządów prawa i zasady podziału władz, przez ochronę praw człowieka i internacjonalizację porządków prawnych, po konstytucjonalizm ustrojowy i społeczny 4. Prawo jako system norm • Systemowość jako idea robocza • Hans Kelsen: hierarchia prawa i warunki obowiązywania norm prawnych (prawo jako ciąg upoważnień) • Rola sądów konstytucyjnych w zapewnieniu praworządności oraz spójności prawa • Systemowość prawa a systemowość świata (rola języka, procesów ekonomicznych, unifikacji Europy, globalizacji i policentryczności porządków prawnych) 5. Filozofia języka a prawo • Przewrót językowy w filozofii i filozofii prawa oraz praktyce prawniczej • L. Wittgenstein – Dociekania filozoficzne • J. L. Austin – teoria performatywów i teoria aktów mowy • Akty mowy w prawie, biosemantyka R. G. Millikan a prawo 6. Prawo jako unia reguł pierwotnych i wtórnych • H.L.A. Hart – reguły pierwotne i wtórne • Reguły zmiany i rozsądzania jako wzorce procedur, ale i sankcji • Reguła uznania a podstawy ważności (obowiązywania, zastosowania) prawa; rola języka prawa, wpływ praktyki prawniczej i prawa międzynarodowego. • Wyrafinowany pozytywizm prawniczy i jego krytycy 7. Obowiązywanie prawa – posłuch wobec prawa – nieposłuszeństwo wobec prawa • Obowiązywanie prawa: od klasycznych koncepcji prawa natury do współczesnego pozytywizmu inkluzyjnego. • Odmowa posłuchu wobec prawa jako antynomia zasady związania prawem – Gustav Radbruch i koncepcja „ustawowego bezprawia” oraz sędziowskiego obowiązku odmowy stosowania barbarzyńskiego prawa. Procesy „strzelców z muru Berlińskiego” (po 1990 r.) • Koncepcje obywatelskiego nieposłuszeństwa i sprzeciwu wobec prawa formalnie obowiązującego (Tomasz z Akwinu, H. Arendt, M. Gandhi, R. Alexy) 8. Rola sądownictwa w świetle pozytywizmu prawniczego i liberalizmu politycznego • Od tradycji władzy sądowniczej jako „władzy żadnej” oraz sędziego jako ust ustawy po „przewrót interpretacyjny” w XX wieku oraz wspólnoty interpretacyjne • Rozwój sądownictwa konstytucyjnego, jego legitymizacja. Spory o aktywizm sędziowski i „jurystokrację” • Instytucjonalne i etyczne gwarancje niezawisłości sędziowskiej i ich znaczenie dla porządku prawnego i systemu politycznego 9. Dyskrecjonalność w prawie – spory o granice swobodnego uznania w prawie publicznym • Stosowanie prawa jako praktyka „niemechaniczna” • Wieloznaczność i nieostrość jako cechy języka, open texture - wada czy zaleta • Dopuszczalność swobodnego uznania w prawie administracyjnym • Tradycja „klauzul generalnych” – skrywane założenia 10. Realizm prawniczy i jego następcy • Zwrot antyformalistyczny w jurysprudencji i w praktyce prawniczej w USA (Oliver W. Holmes, Karl LLewellyn, Roscoe Pound) • Opozycja „prawa w działaniu” i „prawa w książkach”, teoria interesu indywidualnego i społecznego, „społeczna inżynieria” prawników • Ronald Dworkin – krytyka pozytywizmu prawniczego i słabości realizmu prawniczego • Sędzia Herkules i metafora powieści w odcinkach. Tradycja w prawie 11. Wykładnia prawa • Analityczne, hermeneutyczne i argumentacyjne koncepcje wykładni prawa • Spory o wykładnię Konstytucji i o „prawotwórstwo sędziowskie” • Obiektywizm w interpretacji • Dynamiczność i statyczność interpretacji • Formalizm prawa. Zasada rządów prawa a formalizm prawniczy (Summa iniuria), 12. Teorie argumentacji prawniczej • Od greckiej retoryki przez Chaima Perelmana po Neila MacCormicka oraz Ewę Łętowską i Jerzego Stelmacha • Erystyka jako sztuka prowadzenia sporów (od Schopenhauera do dziś). Erystyka w prawie i w polityce • Komunikacyjne ujęcie prawa – prawo jako dyskurs, prawo jako rozmowa 13. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego • Derywacyjna koncepcja wykładni i jej wady • Teoria świata tekstu • Koncepcja „Imperium tekstu” (M. Matczak) 14. Postmodernizm • Postmodernizm w filozofii i w kulturze. Krytyczne nurty w naukach prawnych • Prawo i władza – postmodernizm w prawie: rozpad paradygmatu prawa • Postmodernizm w prawie: Artur Kozak, Adam Sulikowski • Obalenie mitu jednoznaczności tekstu (antylogocentryzm) • Z. Bauman i A. Giddens – zaufanie w prawie 15. Prawa podmiotowe jako przedmiot dyskursu prawnego i politycznego • Istota i sposoby ochrony praw podmiotowych; współczesne spory wokół praw podmiotowych (Wesley N. Hohfeld, Ronald Dworkin, Wiktor Osiatyński, Wojciech Sadurski); • Rola argumentacji w sporach o prawa. Możliwe uzasadnienia praw podmiotowych; • Ważenie zasad prawnych jako sposób implementacji praw podmiotowych • Ograniczenia praw podmiotowych – odrzucenie absolutyzmu, zasada proporcjonalności w Konstytucji RP i w prawie Unii Europejskiej 16. Sprawiedliwość • Sprawiedliwość materialna i sprawiedliwości proceduralna • Zasady sprawiedliwości materialnej (na przykładzie Ch. Perelmana) • Wymogi sprawiedliwości proceduralnej (interpretacja zasady rządów prawa) • Liberalna teoria sprawiedliwości Johna Rawlsa • Michel Sandel: liberalizm, republikanizm i granice sprawiedliwości • Sprawiedliwość społeczna jako zasada konstytucyjna i jako mit 17. Kulturowy wymiar prawa • Prawo jako przejaw kultury i jako jej wytwór • Kulturowe uwarunkowania funkcjonowania prawa • Kultura prawna • Prawo jako literatura i prawo w literaturze • Estetyka prawa |
Literatura: |
Teksty autorów wskazane w opisie przedmiotu. |
Efekty uczenia się: |
Po ukończeniu przedmiotu student: - powinien potrafić argumentować na rzecz przyjęcia lub odrzucenia tez, proponowanych przez przedstawicieli poszczególnych nurtów w ramach teorii i filozofii prawa; - powinien potrafić sformułować swoją własną koncepcje prawa, poprzez przyjęcie lub zmodyfikowanie jednej z teorii dyskutowanych na zajęciach; - powinien rozumieć, jaki sens mają podstawowe pojęcia i konstrukcje teoretyczne, którymi posługują się prawnicy (np. norma prawna, system prawa, obowiązywanie prawa i odmowa posłuchu wobec prawa, wykładnia prawa, uzasadnienie decyzji władczej); student powinien przy tym uświadamiać sobie złożoność i konwencjonalność takich pojęć i konstrukcji teoretycznych, a także rozumieć, że posługując się nimi przyjmujemy określne założenia co do istoty prawa, natury ludzkiej, charakteru procesów społecznych itp. Student powinien sobie też uświadamiać, że współczesny świat zmienił się w takim stopniu, że rozmaite pojęcia i konstrukcje prawnicze wypracowane w poprzednich stuleciach niejednokrotnie zbytnio upraszczają rzeczywistość lub utrwalają w myśleniu prawniczym rozmaite mity lub nawet przesądy; -powinien być w stanie wyjaśnić podstawowe założenia przyjmowanego przez siebie sposobu pojmowania prawa, a także powinien potrafić odróżnić własne stanowisko od innych, konkurencyjnych poglądów; - powinien potrafić wskazać, jakie rodzaje argumentów są lub mogą być wykorzystane w sporach o trudne etycznie lub politycznie kwestie prawne i jakie kontrargumenty mogą być podniesione, a także z jakich przekonań, założeń bądź presupozycji wynika sięgnięcie po określone racje w sporze. W kategoriach Krajowych Ram Kwalifikacji przedmiot pod nazwą „Filozofia prawa” seminarium specjalizacyjne (proseminarium) powinien a) służyć nie tylko przekazywaniu wiedzy o strukturach i fundamentalnych instytucjach publicznych, o prawie jako szczególnej więzi społecznej i jego relacjach wobec innych systemów norm i reguł oraz o doświadczeniach człowieka jako twórcy kultury, ale także wykształcić u studentów kompetencję do aktywnego argumentowania w ramach poszczególnych teorii dotyczących funkcjonowania prawa w społeczeństwie, b) wykształcić umiejętności praktyczne, analizować przebieg procesów i zjawisk społecznych, zwłaszcza praktyki prawniczej, a także zdobyć umiejętność posługiwania się normami i regułami społecznymi w celu rozwiązywania problemów społecznych, ze świadomością ograniczeń którym podlegają prawnicy, zwłaszcza gdyby wierzyli, że wszystkie przypadki z którymi się stykają mających charakter „łatwych spraw”; c) rozwijać kompetencje społeczne studentów, w szczególności świadomość jaką rolę pełni prawo we współczesnych społeczeństwach, jakie założenia filozoficzne i etyczne przyjmują prawnicy wykonujący zawody prawnicze, jakich wartości bronią i za co są odpowiedzialni. |
Metody i kryteria oceniania: |
Podstawą oceny będzie: a) obecność na zajęciach b) stopień aktywnego uczestnictwa c) przygotowanie i przedstawienie prezentacji na wybrany przez studenta temat Istotą prowadzonych zajęć jest odrzucenie wiedzy pamięciowej, mechanicznie przyswojonej, na rzecz rozumienia problemów z zakresu teorii i filozofii prawa. Podstawową formą zajęć jest pogłębiona dyskusja. Kryteria oceny: oceniane jest przede wszystkim rozumienie podstawowych pojęć i konstrukcji, jakimi posługują się prawnicy w swoich rolach zawodowych, bez względu na szczegółową dziedzinę lub specjalizację zawodową. Przedmiotem oceny będzie zarówno umiejętność rekonstrukcji argumentów opisowych i normatywnych przyjmowanych przez przedstawicieli określonych stanowisk teoretycznoprawnych i filozoficznoprawnych, jak i umiejętność samodzielnego formułowania poglądów oraz precyzyjnego ich uzasadniania oraz podważania argumentów przeciwnych. |
Praktyki zawodowe: |
Brak |
Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2023/24" (w trakcie)
Okres: | 2023-10-01 - 2024-06-16 |
Przejdź do planu
PN WT ŚR SEM-MGR
CZ PT |
Typ zajęć: |
Seminarium magisterskie, 60 godzin
|
|
Koordynatorzy: | Marcin Matczak | |
Prowadzący grup: | Marcin Matczak | |
Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
Zaliczenie: | Zaliczenie lub ocena | |
Skrócony opis: |
Proseminarium ma na celu umożliwienie studentom przedyskutowanie głównych zagadnień teoretycznoprawnych (takich jak źródła prawa, normy prawne, system prawa, obowiązywanie prawa, język prawa, wykładnia prawa, argumentacja prawnicza) na tle najważniejszych kierunków myśli filozoficznoprawnej XIX-XXI wieku (koncepcje prawnonaturalne, pozytywizm oryginalny i wyrafinowany, realizm prawniczy, hermeneutyka prawnicza, teoria argumentacyjne, postmodernizm). Przedmiotem dyskusji będą w szczególności idee, które leżą u podłoża konkretnych stanowisk teorii prawa i instytucji prawnych (np. kontroli konstytucyjności prawa). Akcent będzie przy tym położony na wielość współczesnych stanowisk w kwestiach istoty prawa, sposobów jego poznawania (w tym interpretacji), sposobów i kryteriów rozstrzygania o obowiązywaniu norm prawnych, a wreszcie zasad rozstrzygania „trudnych przypadków”, czyli takich, w których nie wystarczy sięgnąć po tradycyjny sylogizm prawniczy. |
|
Pełny opis: |
Przedmiotem seminarium będzie dogłębne przedyskutowanie następujących zagadnień: 1. Prawo jako środek koordynacji zachowań ludzkich – wykład wprowadzający • Różne perspektywy: filozoficzna, aksjologiczna, antropologiczna, socjologiczna i prawnicza. • Pojęcie prawa (koncepcje, teorie, doktryny) i spory o prawo jako odzwierciedlenie pluralizmu perspektyw: o normatywne i nienormatywne interpretacje, problemy prawa jako instrumentu, jako kontraktu, jako faktu (zachowania, emocji), jako symbolu), konwencjonalizm prawa, o stanowiska w XX i XXI wieku: koncepcje prawa naturalnego (prawa słusznego), pozytywizm prawniczy i jego ewolucja, realizm prawniczy i ujęcia socjologiczne, teorie interpretacyjne (hermeneutyczne), teorie komunikacyjne (prawo jako rozmowa, dyskurs publiczny, dialog), prawo jako symbol. • Prawo a przemoc 2. Prawo a inne normatywne porządki społeczne • Procesy pozytywizacji norm moralnych (m.in. prawo jako minimum moralności). • Wady i zalety pozytywizacji norm moralnych (m.in. autonomia prawa, funkcje i dysfunkcje moralizmu prawa). • Moralność i inne porządki normatywne jako przeciwwaga dla obowiązków prawnych (np. dla odmowy posłuchu). 3. Prawo jako rozkaz – przymus u podstaw prawa • Idea oryginalnego (twardego) pozytywizmu o tradycja anglosaska (prawo jako wyraz roli władcy/prawotwórcy): Thomas Hobbes, Jeremy Bentham, John Austin o tradycja kontynentalna (związek prawa z państwem): Kodeks Napoleona, niemiecki pozytywizm prawniczy i spory ze szkołą historyczną, normatywizm • Ograniczenia nakładane na prawodawcę: od idei rządów prawa i zasady podziału władz, przez ochronę praw człowieka i internacjonalizację porządków prawnych, po konstytucjonalizm ustrojowy i społeczny 4. Prawo jako system norm • Systemowość jako idea robocza • Hans Kelsen: hierarchia prawa i warunki obowiązywania norm prawnych (prawo jako ciąg upoważnień) • Rola sądów konstytucyjnych w zapewnieniu praworządności oraz spójności prawa • Systemowość prawa a systemowość świata (rola języka, procesów ekonomicznych, unifikacji Europy, globalizacji i policentryczności porządków prawnych) 5. Filozofia języka a prawo • Przewrót językowy w filozofii i filozofii prawa oraz praktyce prawniczej • L. Wittgenstein – Dociekania filozoficzne • J. L. Austin – teoria performatywów i teoria aktów mowy • Akty mowy w prawie, biosemantyka R. G. Millikan a prawo 6. Prawo jako unia reguł pierwotnych i wtórnych • H.L.A. Hart – reguły pierwotne i wtórne • Reguły zmiany i rozsądzania jako wzorce procedur, ale i sankcji • Reguła uznania a podstawy ważności (obowiązywania, zastosowania) prawa; rola języka prawa, wpływ praktyki prawniczej i prawa międzynarodowego. • Wyrafinowany pozytywizm prawniczy i jego krytycy 7. Obowiązywanie prawa – posłuch wobec prawa – nieposłuszeństwo wobec prawa • Obowiązywanie prawa: od klasycznych koncepcji prawa natury do współczesnego pozytywizmu inkluzyjnego. • Odmowa posłuchu wobec prawa jako antynomia zasady związania prawem – Gustav Radbruch i koncepcja „ustawowego bezprawia” oraz sędziowskiego obowiązku odmowy stosowania barbarzyńskiego prawa. Procesy „strzelców z muru Berlińskiego” (po 1990 r.) • Koncepcje obywatelskiego nieposłuszeństwa i sprzeciwu wobec prawa formalnie obowiązującego (Tomasz z Akwinu, H. Arendt, M. Gandhi, R. Alexy) 8. Rola sądownictwa w świetle pozytywizmu prawniczego i liberalizmu politycznego • Od tradycji władzy sądowniczej jako „władzy żadnej” oraz sędziego jako ust ustawy po „przewrót interpretacyjny” w XX wieku oraz wspólnoty interpretacyjne • Rozwój sądownictwa konstytucyjnego, jego legitymizacja. Spory o aktywizm sędziowski i „jurystokrację” • Instytucjonalne i etyczne gwarancje niezawisłości sędziowskiej i ich znaczenie dla porządku prawnego i systemu politycznego 9. Dyskrecjonalność w prawie – spory o granice swobodnego uznania w prawie publicznym • Stosowanie prawa jako praktyka „niemechaniczna” • Wieloznaczność i nieostrość jako cechy języka, open texture - wada czy zaleta • Dopuszczalność swobodnego uznania w prawie administracyjnym • Tradycja „klauzul generalnych” – skrywane założenia 10. Realizm prawniczy i jego następcy • Zwrot antyformalistyczny w jurysprudencji i w praktyce prawniczej w USA (Oliver W. Holmes, Karl LLewellyn, Roscoe Pound) • Opozycja „prawa w działaniu” i „prawa w książkach”, teoria interesu indywidualnego i społecznego, „społeczna inżynieria” prawników • Ronald Dworkin – krytyka pozytywizmu prawniczego i słabości realizmu prawniczego • Sędzia Herkules i metafora powieści w odcinkach. Tradycja w prawie 11. Wykładnia prawa • Analityczne, hermeneutyczne i argumentacyjne koncepcje wykładni prawa • Spory o wykładnię Konstytucji i o „prawotwórstwo sędziowskie” • Obiektywizm w interpretacji • Dynamiczność i statyczność interpretacji • Formalizm prawa. Zasada rządów prawa a formalizm prawniczy (Summa iniuria), 12. Teorie argumentacji prawniczej • Od greckiej retoryki przez Chaima Perelmana po Neila MacCormicka oraz Ewę Łętowską i Jerzego Stelmacha • Erystyka jako sztuka prowadzenia sporów (od Schopenhauera do dziś). Erystyka w prawie i w polityce • Komunikacyjne ujęcie prawa – prawo jako dyskurs, prawo jako rozmowa 13. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego • Derywacyjna koncepcja wykładni i jej wady • Teoria świata tekstu • Koncepcja „Imperium tekstu” (M. Matczak) 14. Postmodernizm • Postmodernizm w filozofii i w kulturze. Krytyczne nurty w naukach prawnych • Prawo i władza – postmodernizm w prawie: rozpad paradygmatu prawa • Postmodernizm w prawie: Artur Kozak, Adam Sulikowski • Obalenie mitu jednoznaczności tekstu (antylogocentryzm) • Z. Bauman i A. Giddens – zaufanie w prawie 15. Prawa podmiotowe jako przedmiot dyskursu prawnego i politycznego • Istota i sposoby ochrony praw podmiotowych; współczesne spory wokół praw podmiotowych (Wesley N. Hohfeld, Ronald Dworkin, Wiktor Osiatyński, Wojciech Sadurski); • Rola argumentacji w sporach o prawa. Możliwe uzasadnienia praw podmiotowych; • Ważenie zasad prawnych jako sposób implementacji praw podmiotowych • Ograniczenia praw podmiotowych – odrzucenie absolutyzmu, zasada proporcjonalności w Konstytucji RP i w prawie Unii Europejskiej 16. Sprawiedliwość • Sprawiedliwość materialna i sprawiedliwości proceduralna • Zasady sprawiedliwości materialnej (na przykładzie Ch. Perelmana) • Wymogi sprawiedliwości proceduralnej (interpretacja zasady rządów prawa) • Liberalna teoria sprawiedliwości Johna Rawlsa • Michel Sandel: liberalizm, republikanizm i granice sprawiedliwości • Sprawiedliwość społeczna jako zasada konstytucyjna i jako mit 17. Kulturowy wymiar prawa • Prawo jako przejaw kultury i jako jej wytwór • Kulturowe uwarunkowania funkcjonowania prawa • Kultura prawna • Prawo jako literatura i prawo w literaturze • Estetyka prawa |
|
Literatura: |
Teksty autorów wskazane w opisie przedmiotu. |
Zajęcia w cyklu "Rok akademicki 2024/25" (jeszcze nie rozpoczęty)
Okres: | 2024-10-01 - 2025-06-08 |
Przejdź do planu
PN WT ŚR SEM-MGR
CZ PT |
Typ zajęć: |
Seminarium magisterskie, 60 godzin
|
|
Koordynatorzy: | Marcin Matczak | |
Prowadzący grup: | Marcin Matczak | |
Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
Zaliczenie: | Zaliczenie lub ocena |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.