(in Polish) Konwergencja współczesnych systemów prawnych

Konwergencja systemów prawnych, jak wskazuje m.in. R. Tokarczyk, ma szczególne znaczenie w ramach analizy dwóch najważniejszych współczesnych

kultur prawnych świata: prawa stanowionego i common law. W ich ramach procesy konwergencji przeważają nad dywergencją czyli procesami rozbieżności. Wykład ma na celu m.in. przybliżenie zagadnienia konwergencji (przybliżania się) systemów prawnych socjalizmu i kapitalizmu.

Zgodnie z najbardziej kompleksowym w polskiej literaturze opisem zjawiska konwergencji i dywergencji kultur i systemów prawnych, te zjawiska obejmują aktualnie swym zasięgiem całą rzeczywistość prawną. Wynika to z faktu, że występują przeciwstawne tendencje: zbliżanie się poszczególnych systemów i kultur prawnych, a jednocześnie oddalanie się ich na pewnych płaszczyznach, a w konsekwencji wzrost antagonizmów.

Pojęcie konwergencji, zapewne dla niektórych nowe, staje się zupełnie jasne gdy wziąć pod uwagę, że jego synonimami bądź określeniami bliskoznacznymi są unifikacja, globalizacja, harmonizacja czy standaryzacja.

Do procesów konwergencji i dywergencji odnosi się także pojęcie multikulturalizmu/wielokulturowości.

Badania nad przenikaniem się kultur, w tym kultur prawnych, były prowadzone już na przełomie XIX i XX wieku, w ramach kierunku dyfuzjonistycznego, inaczej zwanego szkołą kulturowo-historyczną. Był to nurt opierający się w wielu swoich założeniach na poglądach dominującej wówczas szkoły ewolucjonistycznej (dyfuzjonizm określa się w literaturze jako „antropologię postewolucjonistyczną” ), a zarazem, w pewnych aspektach, względem niej opozycyjny. Ogólnie rzecz ujmując, celem było odtworzenie historii ludzkości, pojmowanej jako rozwój kultury ogólnoludzkiej. Chciano tego dokonać poprzez zrekonstruowanie następstwa kontaktów i migracji różnych społeczeństw.

Za inicjatora dyfuzjonizmu uważa się niemieckiego geografa Friedricha Ratzla (1844-1904), uczonego bardzo szanowanego przez Durkheima i Tylora , twórcę antropogeografii , którego najważniejszymi dziełami były Anthropogeographie (1882-1891) oraz Völkerkunde (1885-1888). Właściwym twórcą szkoły dyfuzjonistycznej jest jednak niemiecki historyk Fritz Graebner (1877-1934). Zasługą dyfuzjonizmu było również zwrócenie uwagi na dwa istotne elementy: że zmiana i rozwój kultury są uwarunkowane wewnętrzną dynamiką systemu kulturowego, a także, że trzeba badać oddziaływania na kulturę wpływów zewnętrznych.

Właśnie szkole dyfuzjonistycznej będzie poświęcona historyczna część wykładu.

Konwergencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych?, red. O. Nawrot, S. Sykuna, J. Zajadło, Warszawa 2012.

R. Tokarczyk, Współczesne kultury prawne, Kraków 2001.

Transnational Legal Processes, red. M. Likosky, Butterworths LexisNexis 2002.

J. H. Merryman, On the Convergence (and Divergence) of the Civil Law and the Common Law, „Stanford Journal of International Law”, vol. 17, 1981, s. 357−388.

M. M. Russell, Entering Great America: reflections on Race and the Convergence of Progressive Legal Theory and Practice, 43 „Hastings Law Journal”, 1991.

A. Bosiacki, Konwergencja systemów prawnych w okresie globalizacji: spostrzeżenia i możliwe perspektywy [w:] Tendencje rozwojowe myśli politycznej i prawnej, red. M. Maciejewski et all, Wrocław 2014.

WIEDZA:

Studenci zdobędą wiedzę na temat pojęcia konwergencji, w szczególności w odniesieniu do zależności pomiędzy systemem common law i system prawa kontynentalnego. Poznają szkołę dyfuzjonistyczną i jej oddziaływanie na późniejsze badania nad prawem. Studenci poznają także podstawową literaturę przedmiotu co umożliwi im, w razie zainteresowania się tematem, pogłębienie wiedzy we własnym zakresie.

UMIEJĘTNOŚCI:

Studenci będą umieli wskazać na czym polega konwergencja systemów prawnych common law i prawa kontynentalnego, systemu prawa kapitalistycznego i socjalistycznego, a także innych systemów oddziaływujących na siebie.

WARTOŚCI I KOMPETENCJE SPOŁECZNE:

Studenci będą potrafić samodzielnie analizować zjawisko konwergencji, zarówno na poziomie makro, jak i poszczególnych instytucji prawnych.

Podstawą zaliczenia będzie aktywność oraz omówienie jednego z tekstów, przekazanych na zajęciach.