Historia polubownego rozstrzygania sporów na ziemiach polskich

fakultatywne

Konwersatorium realizowane w ramach bloku specjalistycznego dla studentów po II roku studiów prawniczych.

zdalnie

Konwersatorium dotyczy historii polubownego rozstrzygania sporów na ziemiach polskich. Obejmuje okres od zwyczajowego prawa średniowiecznego, poprzez funkcjonowania kompromisu w czasach Rzeczypospolitej szlacheckiej, zmian które nastąpiły w XIX i XX w. - po wprowadzeniu ugody i arbitrażu w ramach nowoczesnego ustawodawstwa regulującego postępowanie cywilne.

Pozasądowe sposoby rozstrzygania sporów odgrywały bardzo istotną rolę w dawnych systemach prawnych. W średniowieczu zjawiskiem ogólnoeuropejskim było wykonywanie części wymiaru sprawiedliwości w ramach zwyczaju wróżdy rodowej, która zakończona mogła zostać także ugodą, zawieraną przy pomocy jednaczy. Wzmocnienie władzy pańśtwowej spowodowało przejęcie tego rodzaju spraw przez sądownictwo. Niemniej jednak na ziemiach polskich w czasach wczesnonowożytnych kończenie sporów za pomocą postępowania polubownego (kompromis) było na tyle popularne, że funkcjonowało niejako obok, a często - zamiast - oficjalnego wymiaru sprawiedliwości. W ramach konwersatorium przedstawione zostaną powody takiego stanu rzeczy oraz sposób funkcjonowania sądów polubownych w Królestwie Polskim i I Rzeczypospolitej. Omówione zostanie także tradycja polubownego rozstrzygania sporów na tle wprowadzonych w XIX w. nowoczesnych instytucji wymiaru sprawiedliwości, oraz sukces postępowania ugodowego w II Rzeczypospolitej i jego upadek w czasach PRL. Przedstawienie tematyki w ramach tak długiej perspektywy czasowej winno pozwolić tez na odnalezienie kulturowych i instytucjonalnych elementów sprzyjających i hamujących dla rozwiązywania sporów na drodze polubownej.

1. Dalka S., Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987

2. Daszkiewicz W., Próby reform procesu karnego w Królestwie Polskim, "Czasopismo Prawno-Historyczne", VIII 1956, z. 1

3. Dobrowolski K., Wróżda i pojednanie w sądownictwie polskich wsi beskidowych XVI i XVII wieku, Lwów 1924

4. Domino W., Sądownictwo polubowne na Rusi w późnym średniowieczu, Warszawa 1928.

5. Groicki B., Artykuły prawa maydeburskeigo, wyd. K. Koranyi, Warszawa, 1954 s. 187,

6. Heylman A., O sądownictwie w Królestwie Polskim

7. Janicka D., Od sądów kompromisarskich po honorowe i obywatelskie - pozasądowe rozwiązywanie konfliktów na ziemiach polskich w XIX wieku, "Studia Iuridica Torunensia", t. XVI, 2015

8. Klementowski M. L., O pojednaniu w zabójstwie w środkowoeuropejskich państwach w średniowieczu, „Rejent” 1996, nr 7-8

9. Klementowski M. L., Postępowanie przed sądami polubownymi w Ordynacji Zamojskiej w świetle diariusza Bazyla Rudomicza z lat 1656-1672, „Rejent”, 1998 nr 7-8

10. Koredczuk J. Sędziowie polubowni według kodeksu postępowania cywilnego z 1930 roku, [w:] Studia historycznoprawne, red. A. Konieczny, Wrocław 2006

11. Kotliński, Organizacja adwokackiego sądownictwa polubownego w II Rzeczypospolitej, "Palestra", r. 50, 2006 nr 3-4

12. Kuratowski R., Sądownictwo polubowne, Warszawa 1932r

13. Kutrzeba S., Mężobójstwo w prawie polskim XVI stulecia, „Czasopismo Prawno – Ekonomiczne” 1929, 25

14. Łyszczek R., Problematyka sądownictwa polubownego w okresie międzywojennym – wybrane zagadnienia [w:] W kręgu historii i współczesności polskiego prawa. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Arturowi Korobowiczowi, red. W. Witkowskiego, Lublin 2008

15. Moniuszko A., Rosner A., Historia polubownego rozwiązywania sporów na ziemiach polskich. Zarys problematyki, [w:] Mediacje. Teoria i praktyka, red. E. Gmurzyńska, R. Morek, wyd. 3, Warszawa 2018

16. Naworski Z., Sądy polubowne w Prusach Królewskich (1454 – 1772) [w:] Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, nuntia vetustas. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Włodzimierzowi Kaczorowskiemu, red. E. Kozerska, M. Maciejewski, P. Stec, Opole 2015

17. Materniak-Pawłowska A., Adwokatura II Rzeczypospolitej. Zagadnienia prawno – ustrojowe, Poznań 2009

18. Pawiński A., O pojednaniu w zabójstwie według dawnego prawa polskiego, Warszawa 1884

19. Postępowanie polubowne w dziejach. Materiały IX Konferencji historyków państwa i prawa, red.. P. Jurek, Wrocław 2006

20. Rosner A., Tradycja staropolskiego sądownictwa polubownego – próba zarysowania problemu, w: Sprawiedliwość naprawcza. Idea. Teoria. Praktyka. Pod red Moniki Płatek i Michała Fajsta. Warszawa 2005 s. 37-58.

Po ukończeniu przedmiotu student:

- opisuje podstawowe zasady funkcjonowania dawnych sądów polubownych i jednania.

- rozumie uwarunkowania sprzyjające i hamujące rozwój polubownych metod rozstrzygania sporów

- wskazuje zalety i wady różnych modeli polubownego rozwiązywania sporów występujących historycznie.

- obecność na zajęciach

- ocena ciągła (aktywność i przygotowanie do zajęć)

- test końcowy

brak