Criticism of law in the Russian tradition

Przedmiotem zajęć będzie socjologiczne spojrzenie na rosyjską tradycję prawa jako odmienną od zachodniej, ale kształtującą się nie w izolacji a w bezpośrednim kontakcie z tradycją Zachodnią. Wykład zwraca uwagę na źródła i przejawy krytycznego spojrzenia na prawo charakterystycznego dla kultury rosyjskiej, aż do ich skrajnej formy - antylegalizmu.

Zamiarem wykładu jest rozszerzenie wiedzy o społecznej istocie prawa jako zjawiska kulturowego i zaprezentowanie swoistości rosyjskiej kultury i tradycji prawnej. Zadanie to będzie realizowane przez ukazanie genezy i manifestacji kulturowych krytyki prawa w historii i tradycji rosyjskiej. Uwzględnione zostaną zarówno przejawy antylegalizmu manifestowanego przez ideologie władzy jak i te, które były pochodną opozycji wobec porządków rosyjskich.

Tradycja rozumiana jest jako żywy społecznie (wyrażający się w zachowaniach kulturowo istotnych) obraz przeszłości (to tak w skrócie). kształtujących zachowania kulturowe prawnie istotne (zarówno działania jak i inne wytwory kulturowe).

Celem wykładu jest:

• przedstawienie podstawowej wiedzy dotyczącej kulturowej tożsamości prawa;

• ukazanie zależności między tradycją prawną a treścią rozwiązań prawnych;

• ukazanie zależności wzajemnej między tradycją prawną i ustrojem społecznym i politycznym;

• zaprezentowanie głównych kierunków rozwoju rosyjskiej nauki prawa;

• wyjaśnienie kulturowych źródeł braku szacunku dla prawa;

• charakterystyka rosyjskiej krytyki prawa i antylegalizmu w rosyjskiej kulturze prawnej

• przedstawienie krytycznych doktryn prawnych w nauce rosyjskiej ze szczególnym uwzględnieniem zaczątkowej socjologii prawa;

• rozważenie znaczenia marksistowskiej krytyki prawa dla kształtowania się sowieckiego antylegalizmu;

• wskazanie na czynniki blokujące mimetyczne reformy prawa.

Wybrana bibliografia:

1. [zbior.], Semiotyka dziejów Rosji, Wydawnictwo Łódzkie, Łodź, 1993;

2. James H. Billington, Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008

3. Zbigniew Cywiński, Między samoderžaviem a nihilizmem - rosyjskie dyskusje o państwie prawnym u zarania XX wieku, Kwartalnik prawa publicznego, Rok III, Nr 2/2003. s. 58 - 94;

4. Zbigniew Cywiński, Rosyjski dualizm prawny a koncepcje Leona Petrażyckiego, [w:] Галина Фаизовна Гараева, Ярослав Турлуковски (ред.), Мысль Л.И. Петражицкого и современная наука права. Материалы международной научно-практической видео-конференции, Издательство «Экоинвест», Краснодар 2016, s. 455 – 474 (w języku rosyjskim: Збигнев Цывински, Русский правовой дуализм и концепции Льва Петражицкого, [w:] Галина Фаизовна Гараева, Ярослав Турлуковски (ред.), Мысль Л.И. Петражицкого и современная наука права. Материалы международной научно-практической видео-конференции, Издательство «Экоинвест», Краснодар 2016, s. 433 – 454).

5. Zbigniew Cywiński, Sprawiedliwość przeciwko prawu. Rosyjskie spory o prawo i sprawiedliwość, w: Jerzy Kwaśniewski [red. naukowy], Normatywność współczesnej Polski, Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005, s. 207 - 255;

6. Zbigniew Cywiński, U źródeł terroru: nihilizm prawny a wykluczenie prawne. Przypadek rosyjski, w: Idee naukowe Adama Podgóreckiego. Pod red. Jerzego Kwaśniewskiego i Jana Winczorka, PTS, IPSiR UW, Warszawa 2009, s. 261 – 284.

7. Richard Pipes, Rosja carów, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2006;

8. Andrzej Walicki, Filozofia prawa rosyjskiego liberalizmu, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa1995;

9. Andrzej Walicki, Zarys myśli rosyjskiej od oświecenia do renesansu religijno filozoficznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego, Kraków, 2005.

10. Alexander Vucinich, Social Thought in Tsarist Russia. The Quest for a General Science of Society, 1861 - 1917, University of Chicago Press, Chicago and London, 1976..

Z zakresu wiedzy:

poznanie sensu i znaczenia tradycji i kultury w życiu społecznym z uwzględnieniem zróżnicowania kulturowego i procesów konwergencji kulturowej; przyswojenie wiadomości dotyczących rosyjskiej tradycji i kultury z akcentem na kulturowe znaczenie zorganizowanych i władczych form przymusowej regulacji normatywnej tudzież społecznie utrwalonych obrazów sprawiedliwego porządku; zaznajomienie się z węzłowymi momentami kształtującymi podstawowe pojęcia i wyobrażenia kulturowe związane z prawem w dziejach rosyjskich.

Z zakresu umiejętności:

nabycie umiejętności posługiwania się terminologią socjologiczną w zakresie badań kulturowych i dotyczących wpływu obrazów przeszłości na współczesne zachowania społeczne, odróżnianie cech znaczących różnych kręgów kultury prawnej.

W zakresie innych kompetencji:

Nabycie umiejętności postrzegania prawa jako znaczącego elementu życia społecznego, dostrzeganie pluralizmu i złożoności kulturowej współczesnego świata i zdolności krytycznej analizy stereotypów i uprzedzeń kulturowych

Po zakończeniu procesu uczenia student:

• widzi prawo jako złożone zjawisko uwarunkowane społecznie i kulturowo;

• opisuje podstawowe elementy kultury prawnej;

• charakteryzuje tradycję prawną jako element kultury;

• opisuje cechy odróżniające rosyjską kulturę prawną od zachodniej kultury prawnej;

• wskazuje podstawowe czynniki wpływające na odmienność rosyjskiej tradycji prawnej;

• opisuje skutki konfliktu kulturowego wynikającego z odmienności tradycji prawnej;

• opisuje podstawowe etapy kształtowania się rosyjskiej tradycji prawnej;

• charakteryzuje wątki prawne w XIX wiecznym rosyjskim dyskursie społecznym:

• ocenia wpływ prawa na kształt ustroju społecznego i politycznego;

• wskazuje i potrafi scharakteryzować przejawy krytyki prawa i antylegalizmu

• odróżnia generalne prawa od jednostkowych przywilejów i potrafi wskazać przykłady;

• wskazuje źródła powstania w nauce rosyjskiej nurtu refleksji socjologiczno–prawnej;

• odróżnia wpływy rosyjskiej tradycji prawnej od wpływów ideologii marksistowskiej w sferze ideologii prawnych;

• opisuje mechanizm kształtowania się prawa sowieckiego w pierwszych dwóch dekadach;

• poddaje krytyce upraszczające interpretacje rosyjskiej rzeczywistości i historii.

Kryteria podstawowe:

kontrola obecności i test ze znajomości wykładu przeprowadzany zdalnie

Kryteria dodatkowe:

pisemna praca zaliczeniowa związana z problematyką wykładu.

Szczegółowe zasady zostaną przekazane studentom, którzy zapiszą się na przedmiot.

Nie są przewidziane.