Law & Economics

Zajęcia mają na celu przedstawienie i poddanie dyskusji podstawowych zagadnień związanych z ekonomiczną analizą prawa (law and economics) – zarówno od strony teoretycznoprawnej, jak i praktycznych przykładów zastosowania w procesie tworzenia oraz stosowania prawa.

Studentom udostępnione zostaną: prezentacja multimedialna oraz wybrane teksty (wypowiedzi przedstawicieli ekonomicznej analizy prawa w języku polskim i angielskim, wybrane dokumenty prezentujące zastosowanie analizy ekonomicznej w procesie legislacyjnym oraz stosowania prawa, a także przykładowe rozstrzygnięcia egzekutywy i judykatywy odwołujące się do „argumentu z ekonomii”), zawierające podstawowe informacje o law and economics oraz możliwości jej wykorzystania w pracy prawniczej.

Celem zajęć jest dostarczenie wiedzy na temat kluczowych pojęć, koncepcji i postulatów formułowanych przez przedstawicieli ekonomicznej analizy prawa (law and economics).

W trakcie wykładu omówione zostaną m.in. następujące zagadnienia:

- podstawowe terminy ekonomicznej analizy prawa,

- sylwetki najwybitniejszych przedstawicieli,

- nurty i zróżnicowanie wewnątrz ekonomicznej analizy prawa,

- postulaty ekonomicznej analizy prawa (wnioski płynące z tzw. normatywnej law and economics),

- dyskusja teoretycznoprawna wokół ekonomicznej analizy prawa (inspiracje, krytyka, miejsce na mapie koncepcji teoretycznoprawnych oraz perspektywy dla rozwoju nauki prawa),

- wyzwania polityki prawa i planowanie legislacyjne,

- rozwiązania prawne (zagraniczne i polskie) pozwalające wykorzystać ekonomiczną analizę prawa w praktyce stanowienia i stosowania prawa,

- przykłady zastosowania w procesie legislacyjnym i stosowania prawa (konkretne przypadki zagraniczne i polskie, zarówno udane jak i nieudane),

- metody ekonomiczne i sposoby oceny skutków regulacji (w tym badania empiryczne).

Zajęcia prowadzone są w formie: wykładu prezentującego terminologię i podstawowe zagadnienia teoretyczne, dyskusji (na podstawie lektury wskazanych tekstów) oraz analizy przykładów obrazujących możliwość wykorzystania narzędzi ekonomicznej analizy prawa w praktyce.

Zajęcia skierowane są do studentów prawa, choć - ze względu na interdyscyplinarny charakter ekonomicznej analizy prawa - prezentowana treść zawierać będzie zagadnienia z zakresu m.in. prawa, ekonomii, zarządzania oraz socjologii.

W trakcie zajęć mowa jest o wybranych rozwiązaniach prawnych z dziedziny prawa konstytucyjnego (m.in. postępowanie ustawodawcze), administracyjnego (m.in. regulacja, reglamentacja, deregulacja), prawa cywilnego i gospodarczego (m.in. prawo własności, zasada swobody umów), karnego (m.in. koszt kary i przestępstwa), procesowego (m.in. ekonomia procesowa), a także socjologii prawa (m.in. badania empiryczne efektywności regulacji prawnej) oraz teorii legislacji (m.in. „eksperckość” vs. „polityczność” procesu decyzyjnego).

1. Wprowadzenie do ekonomicznej analizy prawa cz. 1 (historyczny rozwój ekonomicznej analizy prawa, intelektualne korzenie i anglosaska tradycja, ekonomiczna analiza prawa na mapie współczesnej teorii prawa, deskryptywna i normatywna ekonomiczna analiza prawa).

2. Wprowadzenie do ekonomicznej analizy prawa cz. 2 (podstawowa terminologia m.in.: maksymalizacja dobrobytu społecznego, alokacja zasobów, optimum Pareto, efektywność Kaldora-Hicksa, analiza marginalna; główni przedstawiciele m.in.: Coase, Calabresi, Posner, Becker, Polinsky).

3. Ekonomiczna analiza prawa cywilnego (w tym także prawa rodzinnego i handlowego, m.in. teoria kontraktu, ekonomiczna analiza własności).

4. Ekonomiczna analiza prawa karnego (m.in. ekonomiczny model przestępstwa, problem „kosztu” przestępstwa, kara i polityka kryminalna – wnioski z ekonomicznej analizy prawa).

5. Ekonomiczna analiza prawa publicznego (m.in. law and economics w prawie konstytucyjnym i administracyjnym, koszt reglamentacji prawnej).

6. Ekonomiczna analiza prawa formalnego (m.in. ekonomia procesowa i „ekonomizacja” procedur).

7. Kontrowersje wokół ekonomicznej analizy prawa (m.in. krytyka paradygmatu racjonalnego homo oeconomicus i utylitaryzmu, behawioralna ekonomiczna analiza prawa, ideologiczne uwikłanie ekonomicznej analizy prawa, „teoria prawa dla bogatych”, ignorowanie prawa jako zjawiska kulturowego, fetyszyzacja rynku, „kontraktualizacja” stosunków międzyludzkich i „ekonomizacja” życia społecznego, law & economics a prawa człowieka).

8. Planowanie legislacyjne cz. 1 (m.in. polityka legislacyjna, racjonalny pracodawca i racjonalność tworzenia prawa, ocena ex ante i ex post, better regulation, wykorzystanie metod empirycznych do oceny efektywności regulacji).

9. Planowanie legislacyjne cz. 2 (przykłady praktyczne na podstawie doświadczeń polskich i zagranicznych).

10. Ekonomiczna analiza prawa a stosowanie prawa (m.in. ekonomiczna analiza prawa w rozstrzygnięciach sądowych i administracyjnych; dyrektywy ekonomicznej analizy prawa w procesie wykładni prawa).

11. Wykorzystywane metody (m.in. metody wykorzystywane przy ocenie skutków regulacji, przykłady badań empirycznych efektywności regulacji prawnej).

1. R. Cooter, T. Ulen, Ekonomiczna analiza prawa, Warszawa 2011

2. J. Stelmach, B. Brożek, W. Załuski, Dziesięć wykładów o ekonomii prawa, Warszawa 2007

3. R. Stroiński, Ekonomiczna analiza prawa, czyli w poszukiwaniu efektywności, Kwartalnik Prawa Prywatnego, nr 3/2002

4. R. Tokarczyk, Jednostronność ekonomicznej analizy prawa, Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny, r. LXIX, z. 4/2007

5. M. Olechowski, Czy ekonomiczna analiza prawa jest użyteczna dla prawa prywatnego? [w:] T. Giaro (red.) Ekonomiczna analiza prawa, Warszawa 2015

6. K. Metelska-Szaniawska, Piękno ekonomii w działaniu, czyli o pożytkach dla ekonomii z badania prawa przez ekonomistów [w:] Ł. Hardt, D. Milczarek-Andrzejewska (red.), Ekonomia jest piękna? Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Wilkinowi, Warszawa 2015

7. S. Voigt, New Trends in Law and Economics: The Economic Effects of Constitutional Law [w:] J. Bełdowski, K. Metelska-Szaniawska, L. Visscher, Polish Yearbook of Law & Economics Vol. 1 (2010), Warszawa 2011

8. W. Rogowski, W. Szpringer, Problemy metodologiczne oceny skutków regulacji w Polsce – czy powstają nowe perspektywy ekonomicznej analizy prawa? [w:] W. Szpringer, W. Rogowski (red.) Ocena skutków regulacji – poradnik OSR, doświadczenia, perspektywy, Warszawa 2007

9. R. Zubek, K. Goetz, M. Lodge, Planowanie legislacyjne w Europie Środkowej. O strategicznym zarządzaniu legislacją rządową. Sprawne państwo. Program Ernst&Young, Warszawa 2007

10. R. Pound, The Economic Interpretation and the Law of Torts, Harvard Law Review Vol. 53, No. 3 (Jan., 1940)

11. G. Becker, The Economic Approach to Human Behavior, Chicago 1976

12. G. Becker, A Theory of Marriage [w:] T. Schultz, Economics of the Family: Marriage, Children, and Human Capital, Chicago 1974

13. R. Posner, Law and Economics is Moral, Valparaiso University Law Review, nr 24/1990

14. R. Posner, The Regulation of the Market in Adoptions, Boston University Law Review 59 (1987)

15. R. Coase, The Problem of Social Cost, Journal of Law and Economics, Vol. 3 (Oct., 1960)

16. R. Baldwin, M. Cave, M. Lodge, Understanding Regulation. Theory, Strategy, and Practice, Oxford-New York 2012

17. W. Załuski, Game Theory in Jurisprudence, Kraków 2013

Dodatkowa literatura zostanie rekomendowana w trakcie zajęć.

Uczestnik zajęć:

- pozna podstawowe pojęcia z zakresu law & economics (m.in. optimum Pareto, efektywność Kaldora-Hicksa, teoremat Coase'a),

- pogłębi wiedzę na temat wybranych instytucji prawa cywilnego, administracyjnego i karnego, które zostaną przedstawione z perspektywy ekonomicznej analizy prawa,

- zdobędzie wiedzę na temat praktycznej aplikacji zagadnień teoretycznych (m.in. zastosowanie ekonomicznej analizy prawa w procesie stanowienia prawa oraz rozumowaniach prawniczych, ocena skutków regulacji),

- pozna sylwetki najwybitniejszych współczesnych przedstawicieli ekonomicznej analizy prawa (m.in. Gary Becker, Richard Posner, Guido Calabresi), a także promotorów "ekonomicznego myślenia o prawie" (m.in. Roscoe Pound, Oliver W. Holmes, Jeremy Bentham),

- zapozna się z krytyką formułowaną pod adresem ekonomicznej analizy prawa.

Wymóg obecności na zajęciach (maksymalnie dwie nieobecności) + egzamin online w formie testowej/przygotowanie eseju (5-10 stron) na wybrany temat zaakceptowany przez prowadzącego/opis trzech wybranych zagadnień prezentowanych na zajęciach, związanych z ekonomiczną analizą prawa (wymóg spełnienia jednej z trzech wskazanych aktywności).

Aktywność w trakcie zajęć będzie premiowana