Sądownictwo międzynarodowe

Założenia ogólne: Przedmiot wykładu obejmuje charakterystykę różnych sądów międzynarodowych, a także trybunałów arbitrażowych orzekających na podstawie prawa międzynarodowego publicznego lub też prawa międzynarodowego w powiązaniu z prawem krajowym. Brak jednolitego modelu sądownictwa międzynarodowego sprawia, że zagadnienia jurysdykcyjne oraz proceduralne powinny być omawiane odrębnie co do każdego z sądów. Z przedmiotu wykładu wyłączone jest omawianie sądów działających w systemie Unii Europejskiej, ponieważ ich kompetencja dotyczy przede wszystkim prawa europejskiego, a nie międzynarodowego, a także Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, którego funkcjonowaniu ma być poświęcony odrębny wykład. Ze względu na specyficzny zakres kompetencyjny nie będą także charakteryzowane Trybunały Administracyjne ONZ, MOP i Banku Światowego, których zadanie jest orzekanie w sporach funkcjonariuszy międzynarodowych z organizacjami.

1. Charakterystyka sądownictwa międzynarodowego; miejsce sądownictwa i arbitrażu w systemie rozwiązywania sporów; elementy charakterystyczne wiążących sposobów rozstrzygania sporów; koncyliacja a arbitraż; rola arbitrażu i sądownictwa w systemie ONZ oraz systemach regionalnych; przegląd współczesnych sądów międzynarodowych

2. Historia arbitrażu i sądownictwa międzynarodowego; orzeczenie w sprawie „Alabama”; konwencja haska o pokojowym rozwiązywaniu sporów; charakterystyka Stałego Trybunału Arbitrażowego; powstanie i charakterystyka Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej.

3. Arbitraż międzynarodowy; sposoby zawiązania sporu arbitrażowego; wybór arbitrów; mandat – prawo właściwe, element equity w orzekaniu; postępowanie (pisma procesowe, postępowanie ustne, środki dowodowe); moc wiążąca orzeczenia arbitrażowego, zarzut nieważności orzeczenia arbitrażowego.

4. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – organizacja i sprawy sporne; miejsce MTS w systemie ONZ; sposób wyboru sędziów; sędziowie ad hoc; organizacja MTS; izby Trybunału MTS do rozstrzygania sporów między państwami; klauzula sądowa i jej odmiany; klauzula fakultatywna; deklaracja Polski o uznaniu kompetencji MTS; podstawy orzekania.

5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – procedura i opinie doradcze; znaczenie opinii doradczych; organy i organizacje uprawnione do wnoszenia o ich wydanie; postępowanie opiniodawcze; moc prawna opinii; sprawa Namibii – wykorzystanie postępowania opiniodawczego w miejsce spornego; procedura sporna pisemna i ustna; wyrok; dwa rodzaje zdań odrębnych

6. Trybunał Prawa Morza; utworzenie, siedziba; skład, sędziowie ad hoc; organizacja, izby; Izba Dna Morskiego; kompetencja; procedura sporna; wyroki i ich moc wiążąca; opinie doradcze; dotychczasowe orzecznictwo.

7. Międzynarodowe sądy karne; Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (Norymberski) – skład, kompetencja; podstawy orzekania; Trybunał Tokijski – różnice z Norymberskim; Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii – podstawy powołania, skład, kompetencja, dotychczasowe orzeczenia.

8. Międzynarodowe sądy karne cd; Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy – powołanie, kompetencja, skład, orzeczenia; Specjalny Trybunał dla Sierra Leone; inne sądy karne z elementami międzynarodowymi: Nadzwyczajne Izby dla Kambodży, Nadzwyczajny Trybunał Iraku.

9. Międzynarodowy Trybunał Karny; konwencja rzymska – podstawa prawna MTK; skład sędziowski, organizacja; jurysdykcja; podstawy materialnoprawne orzekania; MTK a sądy krajowe; wyrok i jego wykonanie; opozycja USA wobec konwencji o MTK i jej skutki.

10. Arbitraż w sprawach gospodarczych; rozwiązywanie sporów dotyczących handlu międzynarodowego w ramach WTO; specyfika procedury panelowej; skutki orzeczenia panelu; środki orzekane w postępowaniu panelowym; ICSID – postępowanie w sporach inwestycyjnych; locus standi, dwa typy postępowań; arbitraż ICSID a dochodzenie roszczeń przed sądem krajowym.

J. Kolasa, Współczesne sądownictwo międzynarodowe, t. 1 Zagadnienia instytucjonalne, Wrocław 2009

J. Kolasa, Współczesne sądownictwo międzynarodowe, t. 2 Wybrane zagadnienia prawne, Wrocław 2010

J. Collier, V.Lowe, The Settlement of Disputes in International Law - Institutions and Procedures; Oxford 2000

J.G. Merrills International Dispute Settlement; 3 wyd. Cambridge 1998

J. Sutor Pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych; Wrocław 1979

M. Płachta Międzynarodowy Trybunał Karny, Kraków 2004

Wiedza: Słuchacze po ukończeniu Studiów posiądą kompleksową wiedzę nie tylko na temat teorii, ale również funkcjonowania i egzekwowania wybranych dziedzin (przewidzianych programem Studiów) prawa międzynarodowego. Słuchacze poznają kierunki rozwoju prawa międzynarodowego, które będą omawiane w oparciu o zmieniające się stosunki międzynarodowe (m. in. takie jak: zwiększenie się roli organizacji międzynarodowych na arenie międzynarodowej i umacnianie się mechanizmów poszanowania praw jednostek), a także kwestie kontrowersyjne dotąd nieuregulowane. Słuchacze będą mieli wiedzę na temat orzecznictwa sądów międzynarodowych oraz obowiązywania i stosowania prawa międzynarodowego w wewnętrznym porządku prawnym wielu państw, w tym Polski.

Umiejętności: Słuchacze w szczególności będą potrafili:

- opisać mechanizmy tworzenia się prawa międzynarodowego w jego kontekście historycznym i społecznym;

- posługiwać się właściwą terminologią, nauczyć się języka prawniczego;

- wyjaśnić genezę i cel konkretnych rozwiązań prawnych;

- rozpoznać problemy prawne i zaproponować ich rozwiązanie;

- rozumieć i krytycznie odnosić się do prezentowanych rozwiązań prawnych;

- analizować orzeczenia sądów międzynarodowych.

Kompetencje społeczne-postawy: Słuchacze będą mogli:

- operować wiedzą na temat różnorodnych zagadnień z zakresu prawa międzynarodowego;

- wykorzystać nabyte umiejętności w miejscach pracy, urzędach;

– wyjaśnić współpracownikom, osobom zainteresowanym mechanizmy funkcjonowania prawa międzynarodowego

- kontrola obecności – potwierdzona listami obecności;

- ocena ciągła polegająca na sprawdzeniu przygotowania do zajęć oraz aktywności podczas zajęć (w przypadku nieobecności – możliwość zaliczenia ustnego, przygotowania pracy pisemnej – według wyboru osoby prowadzącej zajęcia);

- egzamin ustny