Prawo prywatne międzynarodowe, międzynarodowy arbitraż handlowy

Zapoznanie słuchaczy z ramami prawnymi i podstawowymi informacjami na temat prawa prywatnego międzynarodowego (prawa kolizyjnego) oraz rozstrzygania sporów w międzynarodowym arbitrażu handlowym i inwestycyjnym. Omówione zostaną następujące kwestie: pojęcie i ramy prawne sądownictwa polubownego; międzynarodowy arbitraż handlowy a arbitraż inwestycyjny (podobieństwa i różnice); arbitrzy i zespół orzekający; organizacja i przebieg postępowania; podstawy orzekania, wyrok i jego skutki.

Cześć I– Wprowadzenie

1. Międzynarodowy obrót cywilnoprawny – podstawowe problemy, metody regulacji:

a) zakres jurysdykcji ustawodawczej państw w aspekcie terytorialnym i personalnym a obowiązywanie prawa prywatnego (cywilnego i handlowego) państw narodowych;

b) poszukiwanie sprawiedliwego rezultatu rozstrzygnięć sporów w międzynarodowym obrocie cywilnoprawnym;

c) partykularyzm regulacji prawnej;

d) metody tradycyjne – regulacja pośrednia, rola prawa prywatnego międzynarodowego w znaczeniu wąskim (metoda kolizyjnoprawna);

e) znaczenie międzynarodowych procesów integracyjnych po II Wojnie światowej;

2. Rola Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL):

a) krótka historia UNCITRAL;

b) przegląd podstawowych kierunków działalności i dorobku UNCITRAL:

 akty stanowiące zręby międzynarodowego prawa handlowego – tzw. prawo jednolite (na przykładzie konwencji regulujących umowy międzynarodowej sprzedaży towarów),

 prawo modelowe o międzynarodowym arbitrażu handlowym,

 inne akty;

3. Rozstrzyganie sporów na tle stosunków prawnych w międzynarodowym obrocie cywilnoprawnym:

a) sądownictwo państwowe:

 zakres i przesłanki jurysdykcji sądowniczej państwa (uwagi ogólne),

 aktualna regulacja prawna oraz podstawy jurysdykcji sądów polskich — z uwzględnieniem najważniejszych źródeł prawa krajowego (Część czwarta k.p.c.), europejskiego (rozporządzenie nr 1215/2012 Bruksela I bis) oraz międzynarodowego (konwencja z Lugano),

 normy prawne o jurysdykcji krajowej a normy prawa prywatnego międzynarodowego sensu stricto (prawa kolizyjnego),

 uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń (ogólnie);

b) sądownictwo polubowne (arbitraż):

 geneza arbitrażu,

 natura (istota) prawna arbitrażu,

 arbitraż a sądownictwo państwowe,

 arbitraż a tzw. ADR-y (Alternative Dispute Resolution – metody alternatywnego rozstrzygania sporów),

 specyfika międzynarodowego arbitrażu handlowego.

Cześć II– Elementy prawa prywatnego międzynarodowego

1. Prawo prywatne międzynarodowe – znaczenie pojęcia (wąskie, szerokie);

2. Organizacje międzynarodowe działające na rzecz ujednolicania norm kolizyjnych;

3. Przepis kolizyjny i norma kolizyjna (funkcje, struktura, elementy, wykładnia, kwalifikacja);

4. Najczęściej spotykane i stosowane łączniki norm kolizyjnych:

a) obywatelstwo;

b) zamieszkanie (domicyl) a pobyt zwykły;

c) wybór prawa właściwego (tzw. łącznik subiektywny);

5. Niektóre podstawowe instytucje ppm:

a) odesłanie,

b) niejednolitość prawa,

c) klauzula porządku publicznego;

6. Ogólne uwagi o prawie właściwym dla niektórych stosunków prawnych:

a) zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób fizycznych, osoby prawne,

b) zobowiązania umowne,

c) zobowiązania pozaumowne;

7. Wpływ prawa europejskiego na prawo prywatne międzynarodowe państw członkowskich (uwagi ogólne);

8. Ustalenie i zastosowanie prawa właściwego w postępowaniu cywilnym.

Cześć III– Międzynarodowy arbitraż handlowy

1. Arbitraż – uwagi ogólne:

a) definicja arbitrażu;

b) arbitraż krajowy a międzynarodowy;

c) arbitraż instytucjonalny a arbitraż ad hoc;

d) swoistość instytucji arbitrażu inwestycyjnego;

2. Zalety arbitrażu w stosunku do sądownictwa państwowego;

3. Arbitraż w systemie postępowania cywilnego;

4. Arbitraż a prawo prywatne międzynarodowe;

5. Specyfika międzynarodowego arbitrażu inwestycyjnego (wzmianka);

6. Podstawowe źródła prawa arbitrażowego w Polsce;

7. Umowa o arbitraż:

a) definicja;

b) prawo właściwe dla (statut) umowy o arbitraż;

c) treść i forma umowy o arbitraż;

d) zdatność arbitrażowa (arbitrability);

e) skutki umowy o arbitraż;

f) autonomiczność klauzuli arbitrażowej i kompetencja do oceny jej ważności;

g) umowa o arbitraż a zabezpieczenie roszczeń;

8. Pozycja prawna arbitra:

a) powołanie arbitra;

b) umowa z arbitrem (receptum arbitri) — uwagi na temat regulacji merytorycznej, prawo właściwe dla umowy;

9. Ukonstytuowanie się sądu arbitrażowego, wszczęcie postępowania;

10. Zarzut właściwości sądu polubownego a postępowanie przed sądem państwowym;

11. Przebieg postępowania:

a) posiedzenia sądu arbitrażowego, rozprawa;

b) zasady gromadzenia materiału dowodowego;

c) dopuszczalność interwencji sądu państwowego w toku postępowania;

Cześć IV– Międzynarodowy arbitraż handlowy (c.d.)

1. Zakończenie postępowania:

a) ugoda przed sądem arbitrażowym;

b) charakter prawny wyroku sądu polubownego;

c) wymóg sporządzenia uzasadnienia (motywów) wyroku;

d) związanie stron wyrokiem sądu polubownego;

e) sprostowanie i wykładnia wyroku arbitrażowego;

2. Ewentualna zaskarżalność wyroku sądu polubownego w toku procedury arbitrażowej;

3. Środki prawne przysługujące przeciwko wyrokowi sądu polubownego: skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego (właściwość sądu, charakter prawny, podstawy skargi, postępowanie przed sądem, przedmiot orzekania, skutki orzeczenia sądowego, zaskarżalność orzeczenia do sądu państwowego wyższej instancji/Sądu Najwyższego);

4. Uznanie i wykonanie zagranicznego orzeczenia arbitrażowego:

a) podstawy odmowy uznania (wykonania);

b) procedura uznania (wykonania);

c) wykonalność wyroku krajowego sądu polubownego (wzmianka);

5. Podsumowanie i zakończenie, pytania i odpowiedzi.

Źródła prawa

 Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe, Dz.U. nr 80, poz. 432

 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z 17.6.2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I), Dz.Urz. UE z 4.7.2008 r., nr L 177/6

 Rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.7.2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych („Rzym II”), Dz.Urz. UE z 31.7.2007 r., nr L 199/40

Uczestnik zajęć zna i rozumie podstawowe pojęcia prawne dotyczące międzynarodowego prawa prywatnego oraz międzynarodowego arbitrażu handlowego. Zna ogólne mechanizmy rozstrzygania sporów między jednostkami w obrocie międzynarodowym.

- kontrola obecności – potwierdzona listami obecności;

- ocena ciągła polegająca na sprawdzeniu przygotowania do zajęć oraz aktywności podczas zajęć (w przypadku nieobecności – możliwość zaliczenia ustnego, przygotowania pracy pisemnej – według wyboru osoby prowadzącej zajęcia);