Edukacja a psychopatologia. Organizacja środowiska uczenia się osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Celem kursu jest zapoznanie studentów z wybranymi zaburzeniami psychopatologii dziecięcej, których występowanie może prowadzić do pierwotnych i wtórnych niepowodzeń szkolnych oraz przedstawienie kolejnych kroków dostosowania środowiska uczenia się do potrzeb uczniów o specyficznych potrzebach edukacyjnych.

Podczas zajęć zostaną omówione opisy diagnostyczne najczęściej obserwowanych zaburzeń okresu dziecięcego, których występowanie utrudnia proces uczenia się ujęty w trzy typy: OD, Z POMOCĄ i RAZEM (zarówno w relacji pionowej: nauczyciel – uczeń, jak i poziomej: uczeń – uczeń). Zwrócenie uwagi na organizację społecznego środowiska uczenia się pozwoli także na podkreślenie roli organizacji interakcji edukacyjnych w czasie i przestrzeni.

Podczas zajęć zostaną omówione polietiologiczne uwarunkowania trudności w uczeniu się, a także problemy, na które trafia psycholog. W czasie kursu studenci poznają sposoby diagnozowania dziecięcej psychopatologii rozwojowej w ujęciu systemowym (obserwacja uczestnicząca i nieuczestnicząca, wywiad z rodzicami

i nauczycielami dziecka, diagnoza indywidualna, zastosowanie narzędzi diagnostycznych). Nauczą się dostosowywać ofertę terapeutyczną do zapotrzebowania dziecka oraz przedstawiać i weryfikować sformułowane zalecenia terapeutyczne.

ZAJĘCIA 1, 2

Zaburzenia okresu dzieciństwa

1. ASD - Autyzm, a Zespół Aspergera

2. ADHD – myśli oderwane od zadania

3. SLD (Specific Learning Difficulties) – dysleksja, dysortografia, dysgrafia, dyskalkulia

4. RAD – Zespół zaburzenia więzi i FAS – Alkoholowy zespół płodowy

5. Zaburzenia samoregulacji

6. Zaburzenia kontaktów interpersonalnych o zróżnicowanej etiologii

ZAJĘCIA 3

Diagnoza systemowa – dziecko i środowisko

1. Wywiad z rodzicem i nauczycielem

2. Wybrane narzędzia diagnostyczne

ZAJĘCIA 4, 5

Tworzenie indywidualnego programu terapeutycznego z uwzględnieniem:

1. Organizacji procesu nauczania (czas i miejsce nauki)

2. Treści nauczania

3. Metod i form nauki

4. Stosowanych pomocy dydaktycznych

5. Udzielania informacji zwrotnych, systemu kar i nagród

ZAJĘCIA 6, 7

Informacja zwrotna dla opiekunów dziecka dotycząca diagnozy i planu terapii

1. Zasoby i ograniczenia środowiska szkolnego i domowego

2. Koordynacja przebiegu terapii, a współpraca między domem a szkołą

Kontrola przebiegu terapii

1. Analiza skutków krótkotrwałych (dla dalszej kariery edukacyjnej ucznia) oraz długotrwałych (dla kolejnych faz rozwojowych, wykraczających poza dzieciństwo i dorastanie)

2. Skutki dla funkcjonowania poznawczego, emocjonalnego i społecznego

1. Turska, D. (2006). Skuteczność ucznia. Od czego zależy udana realizacja wymogów edukacyjnych ? Lublin: UMCS

2. Brzezińska, A. (1991). Dzieci z trudnościami w uczeniu się. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 176 – 199). Warszawa: WSiP.

3. Spionek, H. (1985). Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne (s. 113-185 i s. 225-333). Warszawa: PWN.

4. Wygotski, L. S. (1971). Nauczanie a rozwój w wieku przedszkolnym. W: L. S. Wygotski, Wybrane prace psychologiczne (s. 517-530). Warszawa: PWN.

5. Smykowski, B. (2003). Porządek rozwoju funkcji psychicznych a dynamika form działalności dziecka. Edukacja, 1 (81), 19-32.

6. Smykowski, B. (1995). Specyficzne potrzeby edukacyjne człowieka. W: A. Brzezińska, G. Lutomski, B. Smykowski (red.). Dziecko wśród rówieśników i dorosłych (s. 246 – 274). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.

7. Wiśniewska, M. (2015). Profil Sensoryczny Dziecka PSD. Pracownia Testów Psychologicznych i Pedagogicznych

8. Klasyfikacja diagnostyczna zaburzeń psychicznych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa: DC: 0-3R. Wydanie zrewidowane. 2003

9. Kendall, P., C. (2004). Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. Mechanizmy zaburzeń i techniki terapeutyczne. Gdańsk: GWP.

10. Bryńska, A., Pisula, A., Skotnicka, M., Wolańczyk, T., Kołakowski, A. (2015). ADHD. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców. Gdańsk: GWP

11. Frydrychowicz, S. (1993). Na co w procesie interakcji komunikacyjnej mogą sobie pozwolić dzieci, a na co nie powinny sobie pozwalać osoby dorosłe? Studia Psychologiczne. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, z. 9, 31-42

12. Brzezińska, A. (2003). Dzieci z układu ryzyka. W: A. Brzezińska, S. Jabłoński, M. Marchow (red.), Ukryte piętno. Zagrożenia rozwoju w okresie dzieciństwa (s. 11-37). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.

13. Mickiewicz, J. (1996). Jedynka z ortografii? Rozpoznawanie dysleksji, dysortografii i dysgrafii w starszym wieku szkolnym. Toruń: TNOiK „Dom Organizatota”.

14. Biel Lindsay, (2015). Integracja sensoryczna. Skuteczne strategie w terapii dzieci i nastolatków. Kraków: Wydawnictwo UJ.

15. Pecyna, M. (2001). Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Wiedza:

Po ukończeniu kursu Student:

- wie jakie są najczęściej diagnozowane zaburzenia psychopatologii dziecięcej i opisuje ich obraz kliniczny

- zna metody diagnozy trudności w zakresie uczenia się obejmujące czynniki biologiczne i społeczne

- wymienia pierwotne i wtórne trudności w uczeniu się

Umiejętności

Po ukończeniu kursu Student potrafi:

- dobrać odpowiednie metody diagnostyczne i zastosować je wobec dziecka oraz jego rodziny i otoczenia

- sformułować zalecenia terapeutyczne w oparciu o przeprowadzoną diagnozę

- uzasadnić zastosowanie wybranej techniki terapeutycznej

Kompetencje społeczne

Po ukończeniu kursu Student:

- formułuje opinie nt. trudności w uczeniu się dziecka w sposób wyważony, bazując na wielu uwarunkowaniach

- wskazuje zastosowania poznanych technik diagnostycznych i terapeutycznych

Test wiadomości (na ostatnich zajęciach) oraz przygotowanie raportu (na ostatnie zajęcia; 4-5 stron) opisującego sugerowane zmiany w środowisku edukacyjnym dziecka na podstawie dostarczonych informacji obejmujących: opis zachowania dziecka, specyfikę funkcjonowania dziecka na terenie domu, szkoły i wśród rówieśników, opis trudności szkolnych. Raport powinien zawierać i uzasadniać:

- sugerowane metody diagnozy

- hipotezy diagnostyczne

- hipotezy dotyczące programu terapeutycznego

- przewidywany sposób wdrożenia zmian w otoczeniu dziecka

- oczekiwane efekty terapii opisane w odniesieniu do stwierdzonych trudności edukacyjnych

Opisy przypadków zostaną dostarczone przez prowadzącą w drugiej połowie kursu.