Metody badań terenowych

obowiązkowe

w sali

Celem warsztatu jest zdobycie przez studentów wiedzy i praktycznych umiejętności prowadzenia badań terenowych i diagnozy lokalnej.

Warsztat obejmuje uporządkowanie wiedzy o zróżnicowanych metodach badawczych, poczynając od podstawowego rozróżnienia na metody ilościowe i jakościowe, poprzez różnorodne metodologie jakościowe, ze szczególnym uwzględnieniem badań zaangażowanych, aktywizujących, opartych na współpracy, wykorzystujących sztukę.

Zajęcia mają zapoznać studentów ze specyfiką jakościowych badań terenowych, głównymi metodami badawczymi, problemami etycznymi, a także z możliwościami wykorzystania takich badań w pracy animatora/animatorki kultury. Omawiane będą następujące zagadnienia:

Jakościowe v. ilościowe: Główne założenia obu podejść, adekwatność metody do celu badań, łączenie obu typów badań, dobór próby, wiarygodność wyników

Planowanie badań: Dobór metody badań, dobór terenu, teren „bliski” v. „daleki”, obcość w badaniach terenowych, uwarunkowania przestrzenne, etnografia wielostanowiskowa, kontekst lokalny, aspekty prawne prowadzenia badań

Wywiad: Typy wywiadów (standaryzowany/niestandaryzowany, strukturyzowany/niestrukturyzowany, swobodny ukierunkowany, narracyjny, biograficzny, metoda Schütze’go), style prowadzenia wywiadu, relacje badacz-badany.

Wywiad grupowy, fokus, panel: Metody pracy z kilkoma rozmówcami, wpływ i konformizm, etnograf jako moderator lub świadek.

Obserwacja: Obserwacja uczestnicząca i nieuczestnicząca (etnograf-współtwórca, etnograf-uczestnik, etnograf-świadek), jawnie v. niejawnie, teren obcy a teren własny, „obserwacja wywołana” (shadowing, wykorzystanie eksperta), wywiad a obserwacja

Eksperyment etnograficzny: Etnometodologia, eksperyment w rozumieniu Garfinkla, performans w służbie etnografii, projekt animacyjny/artystyczny/społeczny a badania terenowe, eksperyment w Internecie.

Emocje i doświadczenie: Badacz jako narzędzie badawcze, nieprzezroczysta etnografia – nieprzezroczysty badacz, emocje w procesie badawczym, subiektywizm, racjonalne v. irracjonalne, autoetnografia.

Badania przestrzeni: Metoda flaneura, etnograficzna obserwacja przestrzeni, shadowing w badaniach przestrzeni, spacer ekspercki, wyjście poza okulocentryzm (badania fono- i osmosfery), antropologia codzienności.

Utrwalanie wyników: Sporządzanie notatek terenowych, nagrywanie wywiadów (audio i wideo), notatki podczas wywiadu, dokumentacja fotograficzna i fonograficzna, plany sytuacyjne, mapowanie wyników.

Źródła zastane, badanie dokumentów osobistych: Źródła wywołane v. źródła zastane, „klasyczne” dokumenty osobiste (podejście Floriana Znanieckiego), źródła zastane w dobie internetu.

Triangulacja wyników: Elementy teorii ugruntowanej, rozszerzenie grupy badanej, rozszerzenie metod badawczych, rozszerzenie terenu badań, zestawianie wyników, problem weryfikacji w badaniach terenowych.

Etyka w badaniach terenowych: Etyczne uwarunkowania doboru tematu badań, etyka stosowanych metod badawczych, jawne v. niejawne, świadoma zgoda, prezentacja wyników badań, ochrona źródeł informacji i RODO, „pakt terenowy” i jego konsekwencje.

Władza w badaniach terenowych: Wpływ i efekt ankieterski, sytuacje „przemocowe”, płeć w terenie, etnografia partycypacyjna – badany jako współbadacz, „paraetnografia”.

Wykorzystanie/prezentacja wyników badań: Naukowe wykorzystanie wyników, artystyczne przetworzenia, konsultacje społeczne, projekt z badanymi, prezentacja – ewaluacja.

Badania terenowe a praktyka animatora/animatorki: Diagnoza potrzeb i oczekiwań, „oswajanie” terenu, poszukiwanie sojuszników, artystyczne przetworzenia wyników, etnografia partycypacyjna.

Prowadząca: dr hab. Zuzanna Grębecka – antropolożka kultury, etnolożka, adiunkt w Zakładzie Antropologii Słowa w IKP UW. Zajmuje się przede wszystkim antropologią komunizmu i postkomunizmu, a także antropologią zmysłów, interesuje się też metodologią badań terenowych. W latach 2010-2017 prowadziła badania etnograficzne w Legnicy, poświęcone pamięci o stacjonowaniu w tym mieście w latach 1945–1993 Armii Radzieckiej i radzieckiej cywilnej służby pomocniczej, a w latach 1996–2007 eksploracje terenowe na północno- zachodniej Białorusi i we wschodniej Polsce na temat współczesnej magii ludowej. Opublikowała monografie Obcy w mieście. Żołnierze radzieccy w pamięci, doświadczeniu i opowieści legniczan (2017), Mówiono „druga Moskwa”. Wspomnienia legniczan o stacjonowaniu wojsk radzieckich w latach 1945-1993. Źródła etnograficzne (2015; wraz z Jędrzejem Bursztą), Słowo magiczne poddane technologii. Magia ludowa w praktykach postsowieckiej kultury popularnej (2007).

Earl R. Babbie, Podstawy badań społecznych, Warszawa 2008;

Badania jakościowe, t. 1: Podejścia i teorie, t. 2. Metody i

narzędzia, red. D. Jemielniak, Warszawa 2012;

Uwe Flick, Jakość w badaniach jakościowych, Warszawa 2011;

Martyn Hammersley, Paul Atkinson, Metody badań terenowych, Poznań 2009;

Steinar Kvale, Prowadzenie wywiadów, Warszawa 2010;

Krystyna Lutyńska, Surveye w Polsce, Warszawa 1993;

Metody badań jakościowych, red. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, t. 1 i 2, Warszawa 2014;

David Silverman, Prowadzenie badań jakościowych, Warszawa 2008.

Po zajęciach student/ka:

zna i rozumie swoistość nauk o kulturze, subdyscypliny tych nauk i ich związki z praktykami artystycznymi i naukami społecznymi

zna i rozumie różnorodne praktyki partycypacyjne, zróżnicowane pod względem miejsca i czasu realizacji, uczestników oraz metod;

zna i rozumie najważniejsze problemy współczesnej humanistyki i kultury najnowszej

zna i rozumie zasady zarządzania własnością intelektualną;

zna i rozumie konieczność dbałości o więzi społeczne i społeczności lokalne.

potrafi interpretować współczesne i nowe zjawiska życia społecznego za pomocą narzędzi antropologicznych;

potrafi stosować narzędzia popularyzacji zdobytej wiedzy;

potrafi samodzielnie zaplanować i przeprowadzić pogłębione badanie wybranego aspektu rzeczywistości, dobierając odpowiednią metodologię i zaprezentować jego wyniki z uwzględnieniem złożoności kulturowego kontekstu;

potrafi wykorzystywać metodologię badawczą oraz narzędzia (także cyfrowe) nauk humanistycznych i praktyk kulturowych oraz prezentować i syntetyzować uzyskane tymi metodami dane; dostosować istniejące lub stworzyć nowe narzędzia badawcze i metody działania dla własnych celów;

potrafi wykorzystywać posiadaną wiedzę by formułować i testować hipotezy z zakresu działania w kulturze;

potrafi zabierać głos w dyskusji wobec różnorodnych odbiorców, mówiąc zrozumiale i poprawnie; samodzielnie poprowadzić dyskusję publiczną;

potrafi inicjować i prowadzić prace zespołowe; współdziałać w zespole z innymi osobami; prowadzić zespół; organizować pracę indywidualną i zespołową;

potrafi ciągle dokształcać się i rozwijać intelektualnie oraz zawodowo; ukierunkowywać innych w tym zakresie.

jest gotów/gotowa do krytycznej oceny posiadanej wiedzy i umiejętności;

jest gotów/gotowa do przyjęcia postawy szacunku i ciekawości wobec różnorodnych zjawisk kultury w tym używania zdobytej wiedzy i umiejętności do rozwiązywania zaobserwowanych problemów oraz zasięgania opinii ekspertów;

jest gotów/gotowa do zaangażowania w dialog społeczny i międzykulturowy ze zrozumieniem i empatią; upowszechniania postawy tolerancji wobec kulturowej odmienności;

jest gotów/gotowa do zaangażowania się w prace zespołowe ze świadomością wagi wspólnego działania i etyczną odpowiedzialnością; działania na rzecz przestrzegania zasad etyki zawodowej;

jest gotów/gotowa do dążenia do upowszechniania i otwartości zasobów wiedzy i umiejętności;

jest gotów/gotowa do wykazywania troski o dziedzictwo kulturowe i świadomości jego znaczenia dla życia społecznego; aktywnego działania na rzecz jego zachowania;

jest gotów/gotowa do planowania i uzasadniania swoich działań badawczych i społecznych – kierując się stworzoną na podstawie posiadanej wiedzy wizją świata społecznego.

Ocena aktywności na zajęciach, prac domowych, w tym projekt badań bazujących na co najmniej trzech metodach badawczych.

Podstawowym warunkiem zaliczenia semestru jest uczestniczenie w zajęciach: osoba studiująca ma prawo do dwóch nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi zaliczyć je w sposób określony przez osobę prowadzącą zajęcia. Nieobecność na więcej niż pięciu zajęciach skutkuje niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć.