Dzienniki malarzy jako praktyka piśmienna: pomiędzy słowem i obrazem

fakultatywne

Konwersatorium proponuje analizę dzienników osobistych malarzy nie jako tekstów, ale jako praktyk życia codziennego, gdzie bardzo ważną rolę odgrywa ich strona materialna, a także ich funkcje. W analizie materialnego wymiaru dzienników bardzo ważny jest ich piśmienny charakter (różnorakie operacja piśmienne, które możemy dostrzec w dziennikach), a także różnorakie „nośniki” słowa pisanego oraz ich zastosowania w samej praktyce diarystycznej. Prezentując tekstowy wymiar dzienników osobistych malarzy, należy z kolei brać pod uwagę znaczącą rolę autobiograficznego charakteru tego typu praktyki (związek z życiem i doświadczeniami diarysty). Najważniejszym wnioskiem wynikającym z tego typu analizy jest to, że dziennik osobisty, spełniając przede wszystkie funkcje praktyczne i egzystencjalne, a także łącząc w sobie to, co materialne i tekstowe, jedynie wtórnie można uznać za gatunek literacki lub rodzaj dyskursu.

Konwersatorium proponuje analizę dzienników osobistych malarzy nie jako tekstów, ale jako praktyk życia codziennego, gdzie bardzo ważną rolę odgrywa ich strona materialna, a także ich funkcje. W analizie materialnego wymiaru dzienników bardzo ważny jest ich piśmienny charakter (różnorakie operacja piśmienne, które możemy dostrzec w dziennikach), a także różnorakie „nośniki” słowa pisanego oraz ich zastosowania w samej praktyce diarystycznej. Prezentując tekstowy wymiar dzienników osobistych malarzy, należy z kolei brać pod uwagę znaczącą rolę autobiograficznego charakteru tego typu praktyki (związek z życiem i doświadczeniami diarysty). Najważniejszym wnioskiem wynikającym z tego typu analizy jest to, że dziennik osobisty, spełniając przede wszystkie funkcje praktyczne i egzystencjalne, a także łącząc w sobie to, co materialne i tekstowe, jedynie wtórnie można uznać za gatunek literacki lub rodzaj dyskursu.

W dziennikach malarzy mamy do czynienia z ciekawą i ważną relacją pomiędzy obrazem, stanowiącym właściwe medium-tworzywo praktyki artystycznej malarzy, a słowem, w jego piśmiennej postaci, które tym praktykom towarzyszy. Spotkanie obrazu i słowa dokonuje się tu zasadniczo na dwa sposoby. Po pierwsze, ma ono miejsce w samym tekście dziennika, gdzie to, co obrazowe, pojawia się bądź jako zapis momentalnego doświadczenia tego, co widziane, bądź jako refleksja o powstawaniu obrazów malarskich, warsztacie malarza, o obrazach innych malarzy oglądanych w galeriach, kierunkach w malarstwie etc. Po drugie, słowo i obraz bardzo często współwystępują ze sobą i wchodzą w relacje w materialności dziennika. Na tej samej kartce papieru, w obrębie jednej praktyki „notowania”, malarz może bowiem dokonać słownego zapisu i obrazowego szkicu. Przy czym możemy mieć tu do czynienia z pierwszeństwem obrazowego bądź słownego materialnego nośnika.

Powyższe kwestie będą przedmiotem namysłu na konwersatorium.

Na zajęciach będziemy m.in. analizowali dzienniki i zapiski : Eugene’a Delacroix, Józefa Mehoffera, Ferdynanda Ruszczyca, Tadeusza Makowskiego, Józefa Czapskiego, Zofii Stryjeńskiej, Olgi Boznańskiej, Jana Cybisa, Jerzego Stajudy, Zdzisława Beksińskiego.

Opracowania:

Allam M., Journaux intimes. Une sociologie de l’écriture personnelle, préface de Ph. Lejeune, Paris 1996.

Barthes R., Rozmyślanie, przeł. P. Mościcki, oprac. tekstu i przypisy P. Rodak, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 4.

Biasi P.-M. de, Genetyka tekstów, przeł. F. Kwiatek, M. Prussak, Warszawa 2015.

Blanchot M., Le journal intime et le récit, w: tegoż, Le livre à venir, Paris 1959.

Bourcier É., Les journaux privés en Angleterre de 1600 à 1660, Paris 1976.

Braud M., La forme des jours. Pour une poétique du journal personnel, Paris 2006.

Braud M., La tentation du suicide dans les écrits autobiographiques 1938–1970, Paris 1992.

Brouillons d’écrivains, sous la dir. de M.O. Germain et D. Thibault, Paris 2001.

„Cher cahier...” Témoignages sur le journal personnel recueillis et présentés par Philippe Lejeune, Paris 1989.

Czapski J., „Ja”, w: tegoż, Czytając, Kraków 1990.

Czermińska M., Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków 2000.

Didier B., Le journal intime, Paris 1976.

Écritures ordinaires, sous la dir. de D. Fabre, Paris 1993.

Foisil M., Piśmiennictwo forum prywatnego, w: Historia życia prywatnego, red. Ph. Ariès, G. Duby, t. 3: Od renesansu do oświecenia, pod red. R. Chartiera, przeł. M. Zięba, K. Osińska-Boska, M. Cebo-Foniok, Wrocław 1999.

Girard A., Le journal intime et la notion de personne, Paris 1963 (wyd. 2: Le journal intime, Paris 1986).

Głowiński M., Powieść a dziennik intymny, w: tegoż, Narracje literackie i nieliterackie, Kraków 1997 (Prace wybrane Michała Głowińskiego, pod red. R. Nycza, t. 2).

Grisi S., Dans l’intimité des maladies. De Montaigne à Hervé Guibert, Paris 1996.

Gusdorf G., Lignes de vie 1: Les écritures du moi, Paris 1991, Lignes de vie 2: auto-bio-graphie, Paris 1991.

Hébrard J., Tenir un journal. L'écriture personnelle et ses supports, w: Récits de vie et médias, sous la dir. de Ph. Lejeune, Nanterre 1999.

Hess R., La pratique du journal. L’enquête au quotidien, Paris 1998.

Lejeune Ph., „Cher écran...” Journal personnel, ordinateur, Internet, Paris 2000.

Lejeune Ph., „Drogi zeszycie…”, „drogi ekranie…” O dziennikach osobistych, przeł. A. Karpowicz, M. i P. Rodakowie, wybór, wstęp i oprac. P. Rodak, Warszawa 2010.

Lejeune Ph., La pratique du journal personnel. Enquête, Paris 1990.

Lejeune Ph., Le Moi des demoiselles. Enquête sur le journal de jeune fille, Paris 1993.

Lejeune Ph., Les brouillons de soi, Paris 1998.

Lejeune Ph., Bogaert C., Le journal intime. Histoire et anthologie, Paris 2006.

Lejeune Ph., Bogaert C., Un journal à soi. Histoire d’une pratique, Paris 2003.

Lejeune Ph., Aux origines du journal personnel. France, 1750-1815, Paris 2016.

Lejeune Ph., Napisać swoje życie. Droga od paktu autobiograficznego do dziedzictwa autobiograficznego, przeł. A. Słowik, M. Sakwerda, Wrocław 2017.

Leleu M., Les journaux intimes, avant-propos de R. Le Senne, Paris 1952.

Leociak J., Literatura dokumentu osobistego jako źródło do badań nad Zagładą Żydów. (Rekonesans metodologiczny), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” z. 1 (2005).

Leociak J., Tekst wobec Zagłady. (O relacjach z getta warszawskiego), Wrocław 1997.

Le Rider J., Journaux intimes viennois, Paris 2000.

Lourau R., Le journal de recherche. Matériaux d’une théorie de l'implication, Paris 1988.

Lubas-Bartoszyńska R., Style wypowiedzi pamiętnikarskiej, Kraków 1983.

Łopatyńska L., Dziennik intymny, jego odmiany i przemiany, „Prace Polonistyczne”, seria VIII, Łódź 1950.

Mallon Th., A Book of One’s Own. People and Their Diaries, Saint Paul 1995.

Milecki A., Forma dziennika w literaturze francuskiej. Z dziejów form artystycznych w literaturze francuskiej, Lublin 1994.

Pachet P., Les baromètres de l'âme. Naissance du journal intime, Paris 1990.

Par écrit. Ethnologie des écritures quotidiennes, sous la dir. de D. Fabre, textes reunis par M. de la Soudière et C. Voisenat, Paris 1997.

Rodak P., Dziennik osobisty: praktyka, materialność, tekst, „Przegląd Kulturoznawczy” 2006, nr 1.

Rodak P., Dziennik osobisty i historia, „Kultura i Społeczeństwo” 2008, nr 1.

Rodak P., Dziennik osobisty jako praktyka piśmienna: działanie, materialność, tekst, w: Antropologia pisma. Od teorii do praktyki, red. Ph. Artières, P. Rodak, Warszawa 2010.

Rodak P., Dziennik pisarza: między codzienną praktyką piśmienną a literaturą, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 4.

Rodak P., Rzeczy w kontekście pisania. O materialności dzienników osobistych, w: Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, red. J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa, Olsztyn 2008.

Rodak P., Wojna i zapis (o dziennikach wojennych), „Teksty Drugie” 2005, nr 6.

Rodak P., Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku (Żeromski, Nałkowska, Dąbrowska, Gombrowicz, Herling-Grudziński), Warszawa 2011.

Simonet-Tenant F., Le journal intime. Genre littéraire et écriture ordinaire, Paris 2001.

Wiedza: student zna i rozumie

swoistość nauk o kulturze, subdyscypliny tych nauk i ich rozległe związki z innymi naukami humanistycznymi i społecznymi także w perspektywie historycznej (K_W01)

w stopniu pogłębionym współczesne teorie kultury oraz jej mediów (słowo) i związanych z nimi praktyk kulturowych (K_W02)

w stopniu pogłębionym wybrane aspekty kultury polskiej związane z samodzielnie obraną drogą badawczą (K_W04)

metodologie nauk o kulturze i powiązane z nimi metody badawcze (K_W05)

Umiejętności: student potrafi

wykorzystać posiadaną wiedzę, by samodzielnie wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje z różnorodnych źródeł i wykorzystywać je w samodzielnych projektach badawczych oraz właściwie i twórczo prezentować ich wyniki (K_U01)

interpretować zgromadzony materiał uwzględniając kontekst historyczny, społeczny i polityczny (K_U02)

określać znaczenie medialnego charakteru praktyk i przekazów kulturowych dla ich treści i funkcji (K_U03)

wykorzystywać metodologię badawczą oraz narzędzia (także cyfrowe) nauk humanistycznych oraz prezentować i syntetyzować uzyskane tymi metodami dane; dostosować istniejący lub stworzyć nowe narzędzia badawcze dla celów własnych badań (K_U04)

Kompetencje społeczne: student jest gotów do

krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych treści (K_K01)

przyjęcia postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych zjawisk kultury w tym używania zdobytej wiedzy do rozwiązywania zaobserwowanych problemów oraz zasięgania opinii ekspertów (K_K02)

Na końcową ocenę składają się: przygotowanie do zajęć i aktywność na zajęciach oraz obecność na zajęciach (dopuszczalne 2 nieobecności). Ewentualnie także przygotowanie krótkiej, nieobowiązkowej pracy semestralnej.