Metodologia badań językoznawczych - synchronia
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 3003-13B1M-S |
Kod Erasmus / ISCED: |
09.304
|
Nazwa przedmiotu: | Metodologia badań językoznawczych - synchronia |
Jednostka: | Instytut Języka Polskiego |
Grupy: |
Przedmioty obowiązkowe dla I roku filologii polskiej - niestacjonarne (zaoczne) 2-go stopnia |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | obowiązkowe |
Założenia (opisowo): | Wcześniejsza wiedza z zakresu przedmiotów językoznawczych (nauki o języku, gramatyki opisowej języka polskiego, gramatyki historycznej języka polskiego, kultura języka polskiego). Wykład jest adresowany w szczególności do studentów II roku studiów II stopnia piszących prace magisterskie z językoznawstwa. |
Tryb prowadzenia: | w sali |
Skrócony opis: |
Wykład jest poświęcony omówieniu wybranych współczesnych metodologii językoznawczych. Jest skierowany do studentów studiów zaocznych magisterskich. Ma wprowadzić słuchaczy w krąg współczesnej lingwistyki, a przede wszystkim pokazać różne techniki prowadzenia badań. Oprócz problemów składniowo-fleksyjnych i leksykalnych, które najczęściej są obiektem prac językoznawczych, dużo uwagi poświęcono technikom korpusowym oraz klasyfikacji znaczeń i bytów (ontologii). |
Pełny opis: |
Zagadnienia poruszane na kolejnych zajęciach: 1. Ogólny podział nauk. Miejsce nauk humanistycznych wśród innych typów nauk. Swoistość nauk humanistycznych. Różne rozumienia pojęcia kultury. Interpretacja (rozumienie) jako podstawowe pojęcie nauk humanistycznych; interpretacja w języku. Wartościowanie. Językoznawstwo w obrębie innych nauk. 2. Fakty językowe jako obiekty badań naukowych. Od tekstu do systemu i od systemu do tekstu. Opozycja langue i parole. Triada: system, norma, uzus. Przedmiot współczesnego językoznawstwa. 3. Problematyka aktów mowy, ich typy. Badanie mechanizmów rozumienia wypowiedzi. Implikatury Grice’a. Ramy interpretacyjne. 4. Semantyka i pragmatyka. Użycie języka i znaczenie systemowe. 5. Korpusy jako narzędzie językoznawcy i leksykografa. 6. Narodowy Korpus Języka Polskiego, korpusy obcojęzyczne i porównawcze. 7. Problemy dyskusyjne w opisie polskiej składni: składnia tradycyjna, formalna i semantyczna. Składnia predykatowo-argumentowa. 8. Problemy referencji i modalności. 9. Problem jednostek języka i konstrukcji. Miejsce frazeologizmów w obrębie systemu językowego. Wtórne wykorzystanie frazeologizmów. 10. Metody opisu słowotwórstwa. Opis strukturalny, generatywny (predykatowo-argumentowy) i kognitywny. Badanie słownictwa: granice słownictwa i nazw własnych. Rejestracja nowych jednostek leksykalnych. 11. Podstawy metodologiczne badań semantycznych. Semantyka strukturalna (opis systemu) i semantyka kognitywna. Definicja strukturalna a definicja otwarta (kognitywna). Semantyka a pragmatyka (problemy referencji). 12. Analiza strukturalna znaczeń leksemów. Badanie grup synonimicznych. Poszukiwanie elementów wspólnych i różniących. Zasady budowania eksplikacji. Semantyka składnikowa. Teoria A. Wierzbickiej (alfabet myśli). 13. Relacje leksykalne i ontologie w tezaurusach. Wordnet i Słowosieć. 14. Badanie językowego obrazu świata (JOS). Definicje JOS-u. Podstawy rekonstrukcji. Problem konotacji systemowych i tekstowych (silnych i słabych). Wiedza encyklopedyczna a wiedza lingwistyczna. Miejsce wartości w JOS. JOS a semantyka kognitywna. |
Literatura: |
1. Ajdukiewicz K., 1985, Metodologiczne typy nauk, (w:) Język i poznanie 1, W-wa. 2. Apresjan J., 2000, Semantyka leksykalna, W-wa, rozdz. II 3. Austin J., 1974, Performatywy I konstatacje, (w:) Brytyjska szkoła analityczna, W-wa. 4. Bańko M., 2001, Między definicją naukową a potoczną, (w: tegoż) Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa, W-wa. 5. Bartmiński J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji, (w:) Konotacja, Lublin. 6. Bednarek A., Grochowski M., 1993, Zadania z semantyki językoznawczej. Toruń, r. VI. 7. Bogusławski A., 1978, Jednostki języka a produkty językowe. Problem tzw. orzeczeń peryfrastycznych, (w:) Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, Wrocław. 8. Chlebda W., 2001, Frazematyka, (w:) Współczesny język polski. Lublin. 9. Grice H., 1977, Logic and Conversation, Przegląd Humanistyczny 6. 10. Grzegorczykowa R., 1995, Jeszcze raz w sprawie ustalania granic jednostki leksykalnej, (w:) Biuletyn PTJ, t. LI. 11. Grzegorczykowa R., 1998, Wykłady z polskiej składni, rozdz. 1-5. 12. Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa, cz. I, r. I, p. 2 13. Grzegorczykowa R., 2003, Kognitywne aspekty tworzenia nowych derywatów słowotwórczych, (w:) Słowotwórstwo / Nominacja, Opole. 14. Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1998, Problemy ogólne słowotwórstwa, (w:) Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. W-wa. 15. Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński. W-wa 1990. 16. Karolak S., 1984, Składnia wyrażeń predykatywnych, (w:) Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia. W-wa. 17. Klemensiewicz Z., 1961, Jak charakteryzować język osobniczy? (w tegoż:) W kręgu jęz. artystycznego i literackiego. W-wa. 18. Klemensiewicz Z., 1969, Zarys składni polskiej. W-wa. 19. Kultura języka polskiego. W-wa 1971, R. I,1 20. Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu. W-wa. 21. Markowski A., Puzynina J., 2001, Kultura języka, (w:) Współczesny język polski. Lublin. 22. Pajdzińska A., Tokarski R., 1996, Językowy obraz świata - konwencja i kreacja. Pamiętnik Liter. 4. 23. Saloni Z., Świdziński M., 1998, Składnia współczesnego języka polskiego. W-wa. 24. Searle J., 1987, Czynności mowy. W-wa. 25. Sinclair J. 1991: Corpus, concordance, collocation. 26. Tokarski R., 1997/1998, Językowy obraz świata a niektóre założenia 27. Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura. W-wa, s. 5-10. 28. Wprowadzenie do językoznawstwa korpusowego, red. B. Lewandowska-Tomaszczyk, Łódź 2005 |
Efekty uczenia się: |
Po ukończeniu przedmiotu student: - sprawnie posługuje się aparatem pojęciowym z zakresu metodologii lingwistyki współczesnej (polskiej i zagranicznej); - porównuje i poddaje krytyce narzędzia badawcze wypracowane przez współczesne językoznawstwo; - umiejętnie korzysta z polskiej i obcej literatury przedmiotu; - korzysta z najnowszych polskich słowników, w tym słowników specjalistycznych nowych wyrazów, słowników etymologicznych i gramatycznych; - posługuje się korpusami tekstów, listami frekwencyjnymi oraz narzędziami przetwarzania języka naturalnego. |
Metody i kryteria oceniania: |
- kontrola obecności - praca zaliczeniowa (np. z użyciem technik korpusowych lub z wykorzystaniem jednej z omówionych metod stosowanych we współczesnym językoznawstwie) |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.