Jak Łek stał się Ełkiem, a Marianna zastąpiła Marię - seminarium onomastyczne

seminaria magisterskie

Student ma wiedzę z zakresu językoznawstwa diachronicznego, dialektologii i gramatyki historycznej języka polskiego.

w sali

Przedmiotem seminarium są szeroko rozumiane nazwy własne - zarówno historyczne, jak i współczesne, utrwalone w dokumentach oraz powstające na naszych oczach. Szczegółowa tematyka seminarium zostanie dostosowana do zainteresowań badawczych studentów. Punktem wyjścia będą rozważania nad istotą i funkcją nazw własnych: imion, nazwisk, nazw miejscowych, nazw terenowych oraz chrematonimów. Celem zajęć jest spojrzenie na różne klasy onimów przez pryzmat ich związków z rzeczywistością pozajęzykową i badanie ich z perspektywy interdyscyplinarnej. Seminarium ma za zadanie przygotować studentów do napisania samodzielnej rozprawy naukowej na temat dotyczący kulturowego, społecznego, historycznego lub marketingowego funkcjonowania onimów.

Na seminarium zajmiemy się różnymi typami nazw własnych, przy czym wybór konkretnych tematów jest uzależniony od zainteresowań badawczych seminarzystów. Bez względu na nie część I semestru poświęcimy zagadnieniem ogólnym (przedmiot badań onomastyki, różne typy nazw własnych) oraz metodologii badań onomastycznych. Zajmiemy się krytyczną lekturą starszych i najnowszych prac z tego zakresu. Pozwoli to studentom z jednej strony skrystalizować swoje zainteresowania, z drugiej zaś - wybrać optymalne metody dalszej analizy. Doświadczenie lat ubiegłych dowodzi, że jako przedmiot badań studenci bardzo chętnie wybierają najnowszą warstwę nazewniczą (chrematonimy, medionimy). Z tego też powodu będą one tematem zajęć metodologicznych. Nie oznacza to jednak, że zrezygnujemy z lektury prac dotyczących dawnej i współczesnej antroponimii czy toponimii różnych obszarów. Co najmniej jedne zajęcia poświęcimy "Mapie onomastycznej Polski" - jako jednemu z nowszych typów prezentacji materiału onomastycznego. Celem tych zajęć będzie zainteresowanie studentów projektem i włączenie przynajmniej części prac do badań nad toponimiami i antroponimiami prowadzonych w Zakładzie Historii Języka Polskiego i Dialektologii. Na wszystkie nazwy własne będziemy patrzeć przez pryzmat ich związków z rzeczywistością pozajęzykową. Celem prac magisterskich, powstających w ramach seminarium, jest nie tyle inwentaryzacja i klasyfikacja różnych typów onimów, ile odpowiedź na fundamentalne dla każdego naukowca pytanie "Dlaczego?": Dlaczego badane nazwy własne zostały ukształtowane w taki, a nie inny sposób. Prowadzone w ramach seminarium badania będą wiec miały charakter interdyscyplinarny.

Pozycje bibliograficzne będą dostosowywane do zainteresowań badawczych uczestników seminarium. Za punt wyjścia uznajemy następujące prace:

Abramowicz Zofia, 1993, Imiona chrzestne białostoczan w aspekcie socjolingwistycznym (lata 1885–1985), Białystok.

Abramowicz Zofia, 2010, Antroponimia a tożsamość narodowa, (w:) OKO XVI/1, s. 129-140.

Antkowiak Z., 1970, Ulice i place Wrocławia, Wrocław.

Borek Henryk, 1978, Socjolingwistyczne aspekty imiennictwa, „Onomastica”, t. XXIII.

Bubak Józef, 1986, Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego, Kraków.

Bystroń Jan Stanisław, 1938, Księga imion w Polsce używanych, Warszawa.

Decyk-Zięba Wanda 1998, Toponimy w języku zbiorowości polonijnej w sferze oddziaływania języka angielskiego, „Poradnik Językowy” 1998, z. 7, s. 17-33.

Decyk-Zięba Wanda 2002, Historia zapisana w nazwach – o losie obcych nazw w języku polskim, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 15-31.

Decyk-Zięba Wanda, 2009, „Lexykon geograficzny” bazyliana Hilariona Karpińskiego. Studium historycznojęzykowe (wybrane zagadnienia), Warszawa.

Decyk-Zięba Wanda, 2011, Klasyfikacja znaczeniowa polskich nazw miejscowych: podstawowe problemy i rozstrzygnięcia, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 56-71.

Gałkowski Artur, 2008, Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim, Łódź.

Grzegorczykowa Renata, 1982, Zarys słowotwórstwa polskiego, Warszawa.

Handke Kwiryna, 1970, Semantyczne i strukturalne typy nazw ulic Warszawy, Wrocław.

Handke Kwiryna, 1992, Polskie nazewnictwo miejskie, Warszawa.

Kopertowska Danuta, 2005, Tradycja i nowoczesność w kieleckiej chrematonimii, [w:] Z najnowszych tendencji w polskim nazewnictwie, red. Romana Łobodzińska, Łask.

Kosyl Czesław, 2010, Chrematonimy, [w:] Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Lublin.

Kresa Monika, 2011, Księgi metrykalne i program EXCEL jako źródło i narzędzie badań antroponimicznych, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan. Metodologia. Perspektywy, red. Bogusław Dunaj, Maciej Rak, Kraków, s. 399–411.

Kresa Monika, 2013, Antroponimia historycznego pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XVIII wieku, Warszawa.

Lewandowski Andrzej, 1992, Współczesne polskie nazwy firmowe, Zielona Góra.

Malec Maria, 1994, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków.

Malec Maria, 2001, Imię w polskiej antroponimii i kulturze, Kraków.

Myszka Agnieszka, 2005, Toponimia powiatu strzyżowskiego, Rzeszów.

Nazewnictwo na pograniczach, red. Ignatowicz-Skowrońska Jolanta, Szczecin 2005.

Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, 2004, red. R. Mrózek, Katowice.

Polskie nazwy własne. Encyklopedia, 1998, red. Ewa Rzetelska-Feleszko, Kraków.

Rieger Janusz, 1987, Toponomastyka Beskidu Niskiego i Bieszczadów, [w:] Łemkowie. Kultura sztuka język, Warszawa – Kraków.

Rospond Stanisław, 1957, Klasyfikacja strukturalno-gramatyczna słowiańskich nazw geograficznych, Wrocław.

Rospond Stanisław, 1957, Klasyfikacja strukturalno-gramatyczna słowiańskich nazw geograficznych, Wrocław: Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Seria A, Nr 58.

Rzetelska-Feleszko Ewa, 2006, W świecie nazw własnych, Warszawa-Kraków.

Siwiec Adam, 2003, Nazwy sklepów i firm handlowych jako przedmiot badań onomastycznych, [w:] Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość polskiej onomastyki, red. Roma Łobodzińska, Wrocław.

Skowronek Katarzyna, Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne, Kraków 2001.

Stieber Zbigniew, 1934, Nazwy miejscowe pasma Gorców w Beskidzie Zachodnim, „Lud Słowiański”, t. III, s. A217.

Stieber Zdzisław, 1948, Toponomastyka Łemkowszczyzny. Cz. I. Nazwy miejscowości, Łódź.

Strutyński Janusz, 1996, Urbozoonimia polska, Kraków.

Supranowicz Edward, 1995, Nazwy ulic Krakowa, Kraków.

Systemy zoonimiczne w językach słowiańskich, 1996, red. S. Warchoł, Lublin.

Taszycki Witold, 1924, Polskie nazwy osobowe, Kraków 1924.

Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny red. Fros Henryk, Sowa Franciszek, Kraków 2002.

Warchoł Stanisław, 1993, Kwestionariusz do badania zoonimii ludowej w Polsce (na tle słowiańskim), Lublin.

Wolnicz-Pawłowska Ewa, Szulowska Wanda, 1998, Antroponimia polska na Kresach południowo-wschodnich, Warszawa.

Zierhofferowie Karol i Zofia, Polska a Europa w świetle nazw geograficznych, Poznań 2007.

WIEDZA:

Student zna i rozumie:

1. w pogłębionym stopniu rolę refleksji językoznawczej (przede wszystkim onomastycznej) w kształtowaniu kultury.

2. w stopniu pogłębionym miejsce i znaczenie językoznawstwa i onomastyki w relacji do innych dyscyplin naukowych oraz jego najnowszą specyfikę przedmiotową i metodologiczną.

3. w stopniu pogłębionym terminologię, teorie i metodologie onomastyczne ze szczególnym uwzględnieniem terminologii, teorii i metodologii stosowanych w najnowszych pracach onomastycznych

4. w stopniu pogłębionym diachroniczny charakter kształtowania się koncepcji badań językoznawczych, ze szczególnym uwzględnienie badań nad onomastyką

5. w stopniu pogłębionym rolę refleksji z zakresu innych nauk humanistycznych i nauk społecznych w procesie analizy onomastycznej

6. prawne i etyczne uwarunkowania przedsiębiorczości, działalności naukowej i zawodowej związanej z filologią polską oraz reguły zarządzania zasadami własności intelektualnej

UMIEJĘTNOŚCI:

Student potrafi:

1. samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze niezbędne do uczestniczenia w badaniach naukowych, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego oraz wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych i wykorzystywać je we własnym projekcie badawczym z zakresu onomastyki;

2. w stopniu pogłębionym stosować w dyskursie naukowym i własnej pracy badawczej poznaną terminologię, ujęcia teoretyczne, paradygmaty badawcze i pojęcia właściwe dla onomastyki;

3. w stopniu pogłębionym stosować zaawansowane techniki informacyjno-komunikacyjne oraz samodzielnie wysnuwać wnioski, stawiać hipotezy badawcze, dobierać strategie argumentacyjne, z wykorzystaniem poglądów i tez innych autorów, formułować odpowiedzi na krytykę, brać udział w debacie i prowadzić debatę oraz być gotowym do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów, a także dyskutować na specjalistyczne tematy onomastyczne ze zróżnicowanym kręgiem odbiorców;

4. pisać samodzielną pracę badawczą z zakresu językoznawstwa pod kierunkiem opiekuna naukowego z właściwym doborem literatury przedmiotu ze szczególnym uwzględnieniem wyników najnowszych badań;

5. samodzielnie podejmować i inicjować zespołowe i indywidualne działania naukowe;

6. wszechstronnie wykorzystywać innowacyjne narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla badań onomastycznych;

7. planować własną ścieżkę rozwoju intelektualnego i ukierunkowywać innych w tym zakresie.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE:

Student jest gotowy do:

1. profesjonalnego organizowania własnego warsztatu badawczego i krytycznej oceny swoich dokonań;

2. wzięcia etycznej odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy, podtrzymywania etosu zawodowego, kierowania się uczciwością i rzetelnością naukową w prowadzeniu sporów naukowych i ideowych oraz uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych, a także zasięgania opinii ekspertów w wypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemu;

3. uznania znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych.

Zaliczenie seminarium student otrzymuje na podstawie:

1. obecności na zajęciach;

2. bieżącej pracy na zajęciach;

3. prezentacji tematu i konspektu pracy;

4. prezentacji zebranego materiału onomastycznego, który posłuży do dalszej analizy.

Nie dotyczy.