Polszczyzna dawniej i dziś - seminarium leksykologiczno-onomastyczne
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 3003-C062JK1 |
Kod Erasmus / ISCED: |
(brak danych)
/
(0232) Literatura i językoznawstwo
|
Nazwa przedmiotu: | Polszczyzna dawniej i dziś - seminarium leksykologiczno-onomastyczne |
Jednostka: | Instytut Języka Polskiego |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | seminaria magisterskie |
Założenia (opisowo): | Celem seminarium jest napisanie pracy magisterskiej oraz przygotowanie się do obrony. W czasie zajęć studenci zapoznają się z literaturą oraz metodologią stosowaną w pracach językoznawczych. Tematyka zajęć dostosowana jest do tematyki badawczej podejmowanej przez studentów. |
Tryb prowadzenia: | w sali |
Skrócony opis: |
Seminarium magisterskie poświęcone jest różnorodnym zagadnieniom związanym z językiem i językoznawstwem, przede wszystkim skupia się na badaniach leksykologicznych i onomastycznych. Studenci zapoznają się z literaturą dotyczącą różnych kwestii związanych ze słownictwem, jego rozwojem, strukturą tematyczną, zróżnicowaniem terytorialnym i środowiskowym, kontaktami polszczyzny z innymi językami oraz związanych z kształtowaniem się różnego typu nazw własnych w polszczyźnie, a także z istniejącymi klasyfikacjami polskich onimów. Omawiane są na nim zagadnienia dotyczące dawnej i współczesnej polszczyzny, zarówno w perspektywie synchronicznej – obserwacja stanu języka, jak i diachronicznej – badanie dokonujących się zmian. Tematyka zajęć oraz literatura będą modyfikowane w zależności od zainteresowań studentów oraz pod kątem prac magisterskich. |
Pełny opis: |
Opis: Tematyka zajęć dotyczy różnorodnych zagadnień związanych z leksykologią i onomastyką. Zarówno przedmiot zajęć, jak i dobrana literatura będą modyfikowane w zależności od zainteresowań studentów oraz pod kątem prac magisterskich. Wybrane zagadnienia: - leksykologia i onomastyka jako dziedziny językoznawcze i interdyscyplinarne; - wykorzystanie źródeł leksykograficznych w badaniach nad leksyką i onimami – słowniki dawnej i współczesnej polszczyzny, słowniki etymologiczne, słowniki onomastyczne, bibliografie historii języka polskiego i bibliografia onomastyki polskiej, słowniki tradycyjne oraz elektroniczne, zbiory zdygitalizowane, korpusy dawnej polszczyzny; - wykorzystywanie nowoczesnych narzędzi w badaniach nad językiem, szczególnie arkusza kalkulacyjnego do tworzenia baz leksykologicznych i onomastycznych – zagadnienia teoretyczne oraz warsztatowe; - podstawy metodologiczne badań onomastyki historycznej; - podstawy metodologiczne badań najnowszych przemian nazewniczych; - dziedziny onomastyki i propozycje klasyfikacyjne nazw własnych; - socjologiczne i psychologiczne uwarunkowania współczesnego nazewnictwa polskiego; - najnowsze badania nazewnictwa zwierząt; - słownictwo i jego rozwój na przestrzeni wieków – zmiany ilościowe i jakościowe; - struktura tematyczna słownictwa dawniej i współcześnie (np. słownictwo handlowe, kulinarne, dotyczące środków transportu); - zmiany i relacje semantyczne wyrazów w polszczyźnie; - badania nad etymologią; - kontakty polszczyzny z innymi językami; - zapożyczenia i ich klasyfikacje; - zróżnicowanie współczesnej leksyki m.in. odmiany środowiskowe (socjolekt paralotniarzy, alpinistów, strażaków; język młodzieży, studentów) i terytorialne – polszczyzna regionalna i dialektalna; - stylizacja w utworach literackich i innych tekstach kultury; - relacje między językiem a rzeczywistością pozajęzykową. Zajęcia będą prowadzone w taki sposób, by ułatwić studentom wybór tematu pracy magisterskiej a następnie analizę materiału, gromadzenie bibliografii, a także redagowanie kolejnych rozdziałów pracy. |
Literatura: |
Wybrana bibliografia: Bieńkowska D., Polski styl biblijny, Łódź 2002. Billewicz T., Diariusz podróży po Europie w latach 1677-1678, Warszawa 2004. Borejszo M., Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600, Poznań 1990. Butler D., Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978. Cybulski M., Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej, Łódź 2003. Czeszewski M., Słownik polszczyzny potocznej, Warszawa 2006. Ćwierczakiewicz L., Listy humorystyczne w kwestyi kulinarnej / tłómaczone z fr. przez Autorkę 365 obiadów ku pożytkowi właścicielek tychże oraz Listy o urządzeniu domu, Warszawa 1900. Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe pod red. H. Karaś, www.dialektologia.uw.edu.pl Doroszewicz K., Z imieniem przez życie. Psychologiczne aspekty imion ludzkich, Warszawa 2013. Dubisz S., Archaizacja w XX-wiecznej polskiej powieści historycznej o średniowieczu, Warszawa 1991, zwłaszcza rozdz. I. Archaizmy i archaizacja w utworze literackim. Dubisz S., Język, historia, kultura, t. 1. (wykłady, studia, analizy), t. 2. (wykłady, studia, szkice), t. 3. (wykłady, rozprawy, rozważania), Warszawa 2002, 2007, 2012. Dubisz S., Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (nurt ludowy w latach 1945-1975), Warszawa 1986. Gennep A., van, Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii, przeł. z franc. B. Biały, wstęp J. Tokarska-Bakir, Warszawa 2006. Grabias S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1997. Grabka B., Obrzędowość roku kościelnego w gwarach polskich: od Adwentu do zapustów, Kraków 2012. Jakubowicz M., Drogi słów na przestrzeni dziejów. Zarys słownika motywacji semantycznych na materiale przymiotników słowiańskich odziedziczonych z prasłowiańszczyzny, Warszawa 2010. Jankowiak L.A., Polskie słownictwo medyczne w drugiej połowie XIX wieku oraz na przełomie XIX i XX wieku, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny", 2011, t. 10, s. 97-109. Jankowiak L.A., Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, t. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006. Janowska A., Pastuchowa M., Słowotwórstwo czasowników staropolskich. Stan i tendencje rozwojowe, Kraków 2005 Janowska A., Polisemia staropolskich czasowników. Źródła, swoistość, konsekwencje. Katowice 2007. Karaś H., Polska leksykografia gwarowa, Warszawa 2011. Kępińska A., Tradycja jako wartość w kulturze chłopskiej przełomu wieków XIX i XX na kartach „Pana Balcera w Brazylii” Marii Konopnickiej, [w:] Nowe czytanie tradycji. Z inspiracji Rokiem Kolbergowskim, red. E. Nowina-Sroczyńska, S. Latocha, Łódź 2016, s. 271-288. Kleszczowa K., Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, Katowice 1996. Koziara S., Frazeologia biblijna w języku polskim, Łask 2009 (lub wyd. I, Kraków 2001). Kuchowicz Z., Wizerunki niepospolitych niewiast staropolskich XVI – XVIII wieku, Łódź 1972. Kwapień E., Kształtowanie się zasobu leksykalnego polszczyzny XIX wieku – rzeczowniki (na podstawie danych leksykograficznych), Warszawa 2010. Lisowski T., Sola scriptura. Leksyka Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) na tle porównawczym. Ujęcie kwantytywno-dystrybucyjne, Poznań 2010. Listy z Brazylji przez wychodźców do rodzin pisane, Zebrał Antoni Potocki, Warszawa 1891. Łukaszuk I., Rosyjskie nazwy kulinariów na tle języków słowiańskich, Białystok 2005. Malec M., Imiona i nazwiska w kulturze polskiej: tradycja i współczesność, Kraków 1996. Marcjanik M., Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa 2007. Markowski A., Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, Warszawa 1990. Mikrotoponimia i makrotoponimia. Problematyka wstępna, red. A. Gałkowski, R. Gliwa, Łódź 2014 (wybrane artykuły). Młynarczyk E., Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku (na materiale krakowskich ksiąg praw miejskich i lustracji królewszczyzn), Kraków 2010. Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, red. R. Mrózek, Katowice 2004 (wybrane artykuły). Niepytalska-Osiecka A., Socjolekt polskich alpinistów. Analiza leksykalno-semantyczna słownictwa, Kraków 2014. Niewiara A., Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX wieku, Katowice 2000. Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, pod red. A. Cieślikowej, B. Czopek-Kopciuch i K. Skowronek, Kraków 2007 (wybrane artykuły). Od Biblii Wujka do współczesnego języka religijnego. Z okazji 400 – lecia wydania Biblii ks. Jakuba Wujka, pod red. ks. Z. Adamka i S. Koziary, Tarnów 1999 (wybrane artykuły). Ogrodowska B., Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2007. Ogrodowska B., Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik, Warszawa 2000. Pamiętniki domowe, zebr. i wyd. przez Michała Grabowskiego, Warszawa 1845 Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621 Jana hrabi z Ostroroga, Prokopa Zbigniewskiego, Stanisława Lubomirskiego i Jakóba Sobieskiego z rękopismów współczesnych i druków mniej znanych, zebr. Żegota Pauli, Kraków 1853. Pamiętniki z lat 1792-1849, oprac. Ryszard Grabałowski, Wrocław 1961. Pędzich B., Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa 2012. Piętnastowieczne przekłady Nowego Testamentu – elektroniczna konkordancja staropolska. Internetowa baza danych, red. M. Leńczuk: http://stnt.ijp-pan.krakow.pl/tlumaczenia/index?l=2495. Polskie nazwy własne. Encyklopedia, pod red. E. Rzetelskiej-Feleszko, Warszawa 1998 (wybrane artykuły). Rejter A., Kształtowanie się reportażu podróżniczego w perspektywie stylistycznej i pragmatycznej, Katowice 2000. Rejter A., Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności. Katowice 2006. Rytel J., Pamiętniki Paska na tle pamiętnikarstwa staropolskiego, Wrocław 1962, Studia staropolskie, pod red. K. Budzyka, t. 11. Rzetelska-Feleszko E., W świecie nazw własnych, Warszawa-Kraków 2006. Sajkowski A., Staropolska miłość: z dawnych listów i pamiętników, Poznań 1981. Saloni Z., Błędy językowe w pracach pisemnych uczniów liceum ogólnokształcącego. Próba analizy językowej, Warszawa 1971. Słownictwo pism Stefana Żeromskiego (seria), red. K. Handke, t. 1-15, Kraków 2002-2010. Słownik języka Jana Chryzostoma Paska, red. H. Koneczna, W. Doroszewski, t. 1–2, Wrocław 1965–1973. Słownik polskich leksemów potocznych, pod red. W. Lubasia, t. 1. A-Ć – t. 7. Oe-Oż, Kraków 2001-2013: Szesnastowieczne przekłady Ewangelii, pod red. I. Winiarskiej-Górskiej, Warszawa 2010-2013, www.ewangelie.uw.edu.pl. Tokarski R., Struktura pola znaczeniowego, Warszawa 1984. Trzy relacje z polskich podróży na Wschód muzułmański w pierwszej połowie XVII wieku, wybór, wstęp, oprac. tekstu, komentarze Adam Walaszek. Kraków 1980. Umińska-Tytoń E., Polszczyzna dziewiętnastowiecznych salonów, Łódź 2011. Umińska-Tytoń E., Słownictwo polszczyzny potocznej XIX wieku, Łódź 2001. Winiarska-Górska I., Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu od XVI do XVIII wieku (na tle terminologii katolickiej), Warszawa 2004. Witaszek-Samborska M., Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2005. Zajda A., Staropolska terminologia prawnicza, Kraków 1990. |
Efekty uczenia się: |
Student: WIEDZA 1. Zna najważniejsze opracowania dotyczące badań językoznawczych z zakresu leksykologii, leksykografii, onomastyki, zróżnicowania współczesnej polszczyzny. 2. Zna stan badań z zakresu tematyki pracy magisterskiej. UMIEJĘTNOŚCI 1. Potrafi znaleźć literaturę naukową dotyczącą konkretnego tematu. 2. Umie zgromadzić materiał badawczy do swoich badań. 3. Poprawnie i sprawnie referuje analizowane teksty naukowe. 4. Umie krytycznie czytać teksty, korzystać z nich, formułować opinie na ich temat. 5. W zależności od tematu pracy dokonuje poprawnej analizy stylistycznej bądź regionalnej odmiany polszczyzny, analizy gramatycznej bądź leksykalno-semantycznej jednostek leksykalnych, a także onomastycznej zebranych nazw własnych. 6. Dostrzega związki między faktami językowymi a oddziałującą na nie rzeczywistością językową. 7. Zna terminologię językoznawczą i potrafi się nią posługiwać. POSTAWY 1. Docenia różnorodność polszczyzny. 2. Szanuje użytkowników różnych odmian terytorialnych i socjalnych polszczyzny, potrafi ich docenić. 3. Zauważa i docenia historię i kulturę Polski, a także ich wpływ na polszczyznę. 4. Docenia badania nad językiem. |
Metody i kryteria oceniania: |
Zaliczenie na podstawie: obecności oraz aktywności na zajęciach, wygłoszonych referatów, zgromadzenia materiału badawczego, opracowania bibliografii, pracy nad redagowaniem kolejnych rozdziałów rozprawy, napisania pracy magisterskiej. |
Praktyki zawodowe: |
Nie. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.