Dlaczego Aleksandra to Ola (onomastyka)

seminaria magisterskie

w sali

Podczas zajęć postaramy się odpowiedzieć wiele innych zagadek onomastycznych, dotyczących różnego typu nazw własnych: toponimów, mikrotoponimów, antroponimów, chrematonimów, między innymi:

- Gdzie się chowa Częstochowa?

- Czy Piastów to gród Piasta tak jak Kraków jest grodem Kraka?

- Dlaczego radzą mijać Radzymin z daleka?

- Dlaczego przetrwał Bierutów, a nie przetrwał Stalinogród?

- Czy Marianna to Maria i Anna?

- Skąd w Polsce tak wielu Brajanków i Kewinków?

- Czy Katarzyna jest czysta, a Monika - samotna?

- Czy Karp to na pewno ryba?

- Czy Kowalski był kowalem, czy może mieszkał w Kowalach?

- Kim był Nowak i dlaczego tak wielu ich w Polsce?

- Kasprzyk a może Kacprzyk - czy ktoś tu popełnił błąd?

- Czy Dobra Wola należała do Dobrowolskiego?

Seminarium poświęcone będzie różnorodnym zagadnieniem onomastycznym, a przedmiotem naszego oglądu będą nazwy własne różnych typów: toponimy, mikrotoponimy, urbanonimy, antroponimy, zoonimy, firmonimy, chrematonimy itd.

Celem zajęć jest przygotowanie studentów do napisania pracy licencjackiej na podstawie samodzielnie zebranego materiału onomastycznego oraz wykształcenie umiejętności posługiwania się metodami onomastycznymi, stawiania celów badawczych i naukowego podejścia do otaczającego nas świata nazw własnych.

Proponowany plan zajęć:

1. Zajęcia organizacyjne. Przypomnienie podstawowych wiadomości z zakresu onomastyki.

2. Najważniejsze grupy nazw własnych i specyfika badań nad nimi.

3. Źródła materiału onomastycznego.

4. Bibliografie onomastyczne i słowniki nazw własnych.

6. Bazy onomastyczne - jak gromadzić materiał do dalszych badań.

5. Najważniejsze klasyfikacje nazw własnych (toponimy, antroonimy) - powtórzenie wiadomości.

6. "Słownik nazw miejscowych, terenowych i ulic Wawra" jako typ opracowania onomastycznego.

7. Klasyfikacje zoonimów i urbanonimów.

8. Klasyfikacje chrematonimów i firmonimów.

9. Strukturalizm w badaniach onomastycznych.

10. Kognitywizm w badaniach onomastycznych.

11. Onomastyka a inne dziedziny nauki (socjolingwistyka, psycholingwistyka).

12. Bazy onomastyczne - jak gromadzić materiał do dalszych badań.

13. Cele i zakres pracy magisterskiej - zajęcia warsztatowe.

14. Układ treści w pracy magisterskiej - zajęcia warsztatowe.

15. Wykorzystanie wyników badań w praktyce - komu mogą się przydać nasze prace?

Tematyka zajęć 16-30 uzależniona będzie do tematów wybranych przez uczestników seminarium. W dużej mierze będą one miały charakter warsztatowy, a ich celem będzie prezentacja zebranego materiału, problemów badawczych i powstających prac.

Pozycje bibliograficzne będą dostosowywane do zainteresowań badawczych uczestników seminarium. Za punkt wyjścia uznajemy następujące prace:

Abramowicz Zofia, 1993, Imiona chrzestne białostoczan w aspekcie socjolingwistycznym (lata 1885–1985), Białystok.

Abramowicz Zofia, 2010, Antroponimia a tożsamość narodowa, (w:) OKO XVI/1, s. 129-140.

Antkowiak Z., 1970, Ulice i place Wrocławia, Wrocław.

Borek Henryk, 1978, Socjolingwistyczne aspekty imiennictwa, „Onomastica”, t. XXIII.

Bubak Józef, 1986, Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego, Kraków.

Bystroń Jan Stanisław, 1938, Księga imion w Polsce używanych, Warszawa.

Dancewicz Leonarda, Lokalny antroponimiczny mikrosystem nazewniczy, Lublin 1998.

Decyk-Zięba Wanda, 2009, „Lexykon geograficzny” bazyliana Hilariona Karpińskiego. Studium historycznojęzykowe (wybrane zagadnienia), Warszawa.

Decyk-Zięba Wanda, 2011, Klasyfikacja znaczeniowa polskich nazw miejscowych: podstawowe problemy i rozstrzygnięcia, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 56-71.

Grzegorczykowa Renata, 1982, Zarys słowotwórstwa polskiego, Warszawa.

Górny Halszka, 2004, Nazwiska mieszkańców wybranych miejscowości ziemi sanockiej w świetle interferencji etniczno- językowej ( XV-XIX w.), Rzeszów.

Handke Kwiryna, 1970, Semantyczne i strukturalne typy nazw ulic Warszawy, Wrocław.

Handke Kwiryna, 1992, Polskie nazewnictwo miejskie, Warszawa.

Z najnowszych tendencji w polskim nazewnictwie, 2005, red. Romana Łobodzińska, Łask.

Kresa Monika, 2011, Księgi metrykalne i program EXCEL jako źródło i narzędzie badań antroponimicznych, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan. Metodologia. Perspektywy, red. Bogusław Dunaj, Maciej Rak, Kraków, s. 399–411.

Kresa Monika, 2013, Antroponimia historycznego pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XVIII wieku, Warszawa.

Kurzowa Zofia, 2006, Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Kraków.

Kurzowa Zofia, 1993, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI – XX w., Warszawa – Kraków.

Lewandowski Andrzej, 1992, Współczesne polskie nazwy firmowe, Zielona Góra.

Malec Maria, 1994, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków.

Malec Maria, 2001, Imię w polskiej antroponimii i kulturze, Kraków.

Mrózek Robert, 2010, Miejski krajobraz nazewniczy Cieszyna w perspektywie diachronicznej, Katowice.

Myszka Agnieszka, 2005, Toponimia powiatu strzyżowskiego, Rzeszów.

Nazewnictwo na pograniczach, red. Ignatowicz-Skowrońska Jolanta, Szczecin 2005.

Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, 2004, red. Robert Mrózek, Katowice.

Nazwy własne a kultura. Polska i inne kraje słowiańskie, 2003, red. Zofia Kaleta, Warszawa 2003.

Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, 2007, red. Aleksandra Cieślikowa, Barbara Czopek-Kopciuch i Katarzyna Skowronek, Kraków.

Polskie nazwy własne. Encyklopedia, 1998, red. Ewa Rzetelska-Feleszko, Kraków.

Rospond Stanisław, 1957, Klasyfikacja strukturalno-gramatyczna słowiańskich nazw geograficznych, Wrocław.

Rzetelska-Feleszko Ewa, 2006, W świecie nazw własnych, Warszawa-Kraków.

Skowronek Katarzyna, Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne, Kraków 2001.

Stieber Zbigniew, 1934, Nazwy miejscowe pasma Gorców w Beskidzie Zachodnim, „Lud Słowiański”, t. III, s. A217.

Stieber Zdzisław, 1948, Toponomastyka Łemkowszczyzny. Cz. I. Nazwy miejscowości, Łódź.

Supranowicz Elżbieta, 1995, Nazwy ulic Krakowa, Kraków.

Taszycki Witold, 1924, Polskie nazwy osobowe, Kraków 1924.

Wolnicz-Pawłowska Ewa, Szulowska Wanda, 1998, Antroponimia polska na Kresach południowo-wschodnich, Warszawa.

Zdancewicz Tadeusz, Wpływy białoruskie w polskich gwarach pod Sejnami, Poznań 1966.

Zdancewicz Tadeusz, 1964, Wpływy litewskie i wschodniosłowiańskie w polskich gwarach pod Sejnami, „Acta Baltico-Slavica”, t. I, s. 27-246.

Student:

WIEDZA

1. Zna i rozumie rolę refleksji literaturoznawczej i językoznawczej w kształtowaniu kultury;

2. Ma wiedzę o miejscu i znaczeniu filologii polskiej w relacji do innych nauk oraz o specyfice przedmiotowej i metodologicznej filologii polskiej, w szczególności metod badawczych językoznawstwa diachronicznego;

3. Zna terminologię językoznawczą w języku polskim, w szczególności tę dotyczącą językoznawstwa diachronicznego i onomastyki;

4. Ma wiedzę o powiązaniach filologii polskiej z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi, w szczególności wiedzę dotyczącą interdyscyplinarności dialektologii, onomastyki itp.;

5. Zna zależności między głównymi subdyscyplinami filologii polskiej;

6. Ma świadomość kompleksowej natury języka polskiego oraz jego złożoności i historycznej zmienności znaczeń, w szczególności definiuje najważniejsze zmiany w systemie językowym wynikające z ewolucji języka;

7. Zna metody badawcze właściwe dla językoznawstwa diachronicznego i synchronicznego;

8. Wykorzystuje narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla filologii polskiej, w szczególności nowoczesne narzędzia badawcze – kwerendy słownikowe (słowniki elektroniczne).

UMIEJĘTNOŚCI

1. Wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i wykorzystuje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych, w szczególności sprawnie posługuje się różnego rodzaju słownikami;

2. Umie posługiwać się ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla filologii polskiej;

3. Czyta, interpretuje i analizuje teksty o charakterze naukowym i poprawnie stosuje poznaną terminologię językoznawczą i onomastyczną;

4. Ma umiejętność właściwego doboru argumentów, z wykorzystaniem poglądów innych autorów, oraz umiejętność poprawnego formułowania wniosków, które wykorzystuje przy pisaniu pracy magisterskiej;

5. Przytacza główne tezy badaczy językoznawstwa, stosownie do ich istotności;

6. Formułuje w mowie i na piśmie problemy badawcze właściwe dla filologii polskiej, stawia tezy oraz artykułuje własne poglądy w sprawach językoznawczych;

7. Dobiera strategie argumentacyjne, konstruuje krytyczne argumenty, formułuje odpowiedzi na krytykę;

8. Prowadzi pracę badawczą pod kierunkiem opiekuna naukowego lub kierownika zespołu badawczego;

9. Sprawnie posługuje się różnego rodzaju słownikami.

10. Wiąże fakty językowe z faktami kulturowymi;

11. Formułuje hipotezy dotyczące etymologii wybranych nazw własnych.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

1. Jest świadomy posiadanej przez siebie wiedzy i zna zakres nabytych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju;

2. Umie współpracować w grupie i jest otwarty na nowe idee i gotowy do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów;

3. Pisząc pracę, samodzielnie podejmuje i inicjuje działania badawcze;

4. Pisząc pracę, efektywnie organizuje własną pracę i krytycznie ocenia jej stopień zaawansowania;

5. Rozumie problematykę etyczną związaną z odpowiedzialnością za trafność przekazywanej wiedzy, z uczciwością naukową oraz rzetelnością i uczciwością w sytuacji prowadzenia sporów naukowych i ideowych;

6. Wykazuje motywację do zaangażowanego uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym;

7. Ma świadomość znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych;

8. Ma świadomość znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych;

9. Traktuje język jako integralną część kultury danego narodu.

Zaliczenie student otrzymuje na podstawie przedstawienia:

a. tematu pracy;

b. bibliografii;

c. konspektu pracy;

d. co najmniej 50% zebranego materiału oraz bieżącego przygotowania do zajęć (referaty, dyskusje na temat lektur).