Tradycja antyku w kulturze europejskiej

seminaria magisterskie

Wykład obejmuje dzieje sztuki europejskiej (kultury wizualnej) od początków III w po Chr po próg XXI wieku, ze szczególnym uwzględnieniem recepcji sztuki antyku grecko-rzymskiego. Najpierw omówione zostaną zjawiska artystyczne w okresie późnego antyku (III-VI w.), narodziny i rozwój sztuki wczesnochrześcijańskiej, której ikonografia i architektura powstały w wyniku świadomej asymilacji i adaptacji antycznych wzorów (bazylika, rotunda, przedstawienia Chrystusa, Matki Boskiej i świętych). Następnie w układzie chronologicznym omówiona zostanie twórczość artystyczna kolejnych epok tradycyjnie nazywanych średniowieczem (500-1400/1500), nowożytnością (1400/1500-1750) i nowoczesnością (1750 do pocz. XXI w.). Tak pomyślane wykłady umożliwią słuchaczom poznanie wszystkich epok stylowych, najważniejszych nurtów artystycznych i podstawowych aspektów potęgi/roli obrazu w kulturach basemu Morza Śródziemnego i północnej Europy ostatnich dwóch mileniów. Z konieczności, zaledwie w szczupłym wyborze wz

Wykład obejmuje dzieje sztuki europejskiej (kultury wizualnej) od początków III w po Chr po próg XXI wieku, ze szczególnym uwzględnieniem recepcji sztuki antyku grecko-rzymskiego. Najpierw omówione zostaną zjawiska artystyczne w okresie późnego antyku (III-VI w.), narodziny i rozwój sztuki wczesnochrześcijańskiej, której ikonografia i architektura powstały w wyniku świadomej asymilacji i adaptacji antycznych wzorów (bazylika, rotunda, przedstawienia Chrystusa, Matki Boskiej i świętych). Następnie w układzie chronologicznym omówiona zostanie twórczość artystyczna kolejnych epok tradycyjnie nazywanych średniowieczem (500-1400/1500), nowożytnością (1400/1500-1750) i nowoczesnością (1750 do pocz. XXI w.). Tak pomyślane wykłady umożliwią słuchaczom poznanie wszystkich epok stylowych, najważniejszych nurtów artystycznych i podstawowych aspektów potęgi/roli obrazu w kulturach basemu Morza Śródziemnego i północnej Europy ostatnich dwóch mileniów. Z konieczności, zaledwie w szczupłym wyborze wzmiankowana będzie problematyka artystyczna ostatnich dwóch stuleci w Ameryce Północnej.

W zakres wykładów o sztuce wczesnochrześcijańskiej i bizantyńsjkiej wejdą zagadnienia symboliki architektury, sztuka mozaiki i malowideł ściennych w katakumbach, Dura Europos, w kościołach Rzymu, Rawenny, Synaju i Monreale. Przy omawianiu sztuki średniowiecznej szczególny nacisk zostanie położony na problematykę tzw. Renesansów średniowiecznych - karolińskego, ottońskiego i XII-wiecznego, które utorowały drogę do właściwego Renesansu w XV w. Omówione zostanie ich tło kulturowe, jak i główne źródła formalne i ideowe ich inspiracji. Spośród dzieł polskiej kultury artystycznej przywołanę będą m.in. Tum pod Łęczycą, brązowe drzwi gnieźnieńskie, budowle Wawelu i ich dekoracja nawiązująca do tematów i motywów czerpanych z antyku. W przypadku twórczości artystycznej Renesansu i Baroku scharakteryzowane będą najpierw idee humanizmu i reformacji, a następnie główne centra sztuki europejskiej i wreszcie dokonania największych mistrzów, zwłaszcza tych zafascynowanych antykiem, m.in. Giotta, Botticellego, Rafaela, Dürera, Michała Anioła, Berniniego, Nicola Poussina i Rubensa. Zamek Królewski na Wawelu, Ratusz w Poznaniu i rezydencja Jana III Sobieskiego w Wilanowie będą tymi zabytkami na gruncie polskim, które pozwolą na omówienie latinitas kultury artystycznej pierwszej Rzeczpospolitej i jej treści ideowych.

W wykładach o sztuce nowoczesnej główny akcent zostanie położony na trwanie tradycji antycznej oraz wpływ odkryć archeologicznych (w Herkulanum, Pompei, Stabiach i Rzymie, m.in. Domus Aurea) na sztukę europejską ostatnich trzech stuleci. Podjęta zostanie też próba pokazania roli badań w Azji Mniejszej, na Krecie, w Grecji i Egipcie (Antinopolis) m.in. w twórczości Picassa, Wyspiańskiego, Malczewskiego oraz Matisse'a, którzy niezwykle wiele przejęli ze sztuki koptyjskiej. Istotnym elementem wykładu będzie klasycyzm Aristide Maillola około 1900 roku, Picassa w okresie międzywojennym i Igora Mitoraja - wybitnego polskiego artysty tworzącego obecnie w Italii. Uwzględniona zostanie również działalność Emile-Antoine Bourdelle'a, m.in. twórcy pomnika Mickiewicza w Paryżu, który twórczo adaptował odkrytą w jego czasach grecką sztukę archaiczną. Uzupełnieniem ostatniej sekwencji wykładu będzie dyskurs nad malarstwem nazareńczyków, prerafaelitów, surrealistów i postmodernistów, którzy jakże często adaptowali i kontaminowali tematy i formy antyku klasycznego (Dali, Magritte, Starowieyski).

Celem zajęć jest: 1. Ugruntowanie wiedzy o roli tradycji klasycznej; 2. zdobycie umiejętności rozpoznawania najważniejszych stylów w sztuce; 3. ukazanie potęgi obrazu w poszczególnych epokach; 4. pokazanie uniwersalizmu sztuki polskiej i jej uporczywe sięganie po inspiracje śródziemnomorskie.

Warunkiem uzyskania zaliczenia będzie uczęszczanie na wykłady, które zakończą się egzaminem testowym.

Egzamin/TEST odnoszący się ściśle do problematyki omawianej na wykładach

(Istnieje skr

Sztuka powszechna (opracowania ogólne)

1. Hugh Honour, John Fleming, Historia sztuki świata, przeł. K. Frankowska i inni, Warszawa 2002, zawiera bibliografię i słownik terminologiczny.

2. Horst W. Janson, Historia sztuki od czasów najdawniejszych po dzień dzisiejszy, przekład z angielskiego, Wydawnictwo Alfa/Philip Wilson, Warszawa 1993(zawiera słownik terminów).

3. Mieczysław Porębski, Ksawery Piwocki, Dzieje sztuki w zarysie, t.1-3, (1. Od Paleolitu po wieki średnie; 2. Sztuka nowożytna; 3. Sztuka XIX i XX wieku, Arkady, Warszawa 1976nn.

4. Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, t. 1-2,

PWN, Warszawa 1974, wyd. 4 (obecnie znajduje się na rynku kolejne wznowienie tej książki, tym razem w wydaniu jednotomowym; nie omawia sztuki starożytnej).

5. Herbert Read, Sens sztuki, tłumaczenie z angielskiego, wyd. 2, PWN, Warszawa 1982

6. Jerzy Miziołek, Mity, legendy, exempla. Włoskie malarstwo świeckie epoki Renesansu ze zbiorów Karola Lanckorońskiego, Warszawa 2003

Sztuka polska (polska kultura artystyczna):

1. Janusz Kębłowski, Dzieje sztuki polskiej: panorama zjawisk od zarania do współczesności, Arkady, Warszawa 1987.

2. Jerzy Miziołek, Inspiracje śródziemnomorskie. O wizji antyku w sztuce Warszawy i innych ośrodków kultury dawnej Polski, Warszawa, Wydawnictwo Neriton, 2004