Oralność i piśmienność – teoria, komunikacja, praktyki społeczne

nieobowiązkowe

Cel tych zajęć jest trojaki. Po pierwsze, stanowią one próbę przedstawienia i uporządkowania całego korpusu badań nad oralnością, piśmiennością oraz relacją między tymi dwoma sposobami komunikacją międzyludzkiej. Po drugie, zostaną przedstawione i omawiane związki zachodzące między komunikacją międzyludzką a medium w niej dominującym, innymi słowy chodzi o to, żeby spojrzeć na kulturę przez pryzmat medium odgrywającego w niej rolę dominującą. Po trzecie zaś chodzi o omawianie szeregu praktyk społecznych powstałych wokół medium komunikacji, jak pieśni epickie, prawo zwyczajowe, powstanie standardów literackich czy wtórna oralność.

Punktem wyjścia tych zajęć jest stwierdzenie, że kultura jest komunikacją, a ze względu na to sposób komunikacji ma decydujący wpływ na kształt tejże kultury oraz istniejących w jej ramach praktyk społecznych, instytucji i relacji międzyludzkich. Zajęcia zostały zbudowane w trzech blokach tematycznych. Pierwszy z nich ma na celu przedstawianie teorii oralności i piśmienności, drogi jej rozwoju, najważniejsze obszary badawcze oraz tendencje rozwojowe. Przedmiotem dyskusji będą zatem dzieła i idee różnych uczonych, którzy przyczynili się do rozwoju i wyłonienia subdyscypliny badań nad oralnością i piśmiennością jako dwoma podstawowymi mediami w komunikacji międzyludzkiej. Obraz ten zostanie uzupełniony dziełami innych uczonych, którzy pisali lub piszą o mediach audiowizualnych, a ostatnio także społecznościowych. Drugi blok tematyczny, immanentnie związany z pierwszym, będzie się skupiał wokół relacji medium-kultura. Innymi słowy, podczas gdy w pierwszym bloku zostanie zarysowane teoretyczne podejście do kultury, w drugim przedmiot analizy zostanie zawężony do problematyki znaczenia i znaczeniowości w kulturze, roli medium w budowaniu przekazu oraz struktur powstałych wskutek lub w ramach procesu komunikacji. Skupimy zatem uwagę na kwestii semiologii i strukturalizmu, ale pod kątem roli medium. Trzeci zaś blok zajęć będzie omawiał różne praktyki społeczne, instytucje, struktury i działania aktorów społecznych, które albo mają bezpośredni związek z oralnością i/lub piśmiennością, ale w których widać związek między kulturą a medium. Będzie to analiza zarówno w ujęciu diachronicznym, jak i synchronicznym, zaś jej przedmiotem będą takie praktyki społeczne jak literatura ustna, prawo zwyczajowe i obyczaj, utworzenie standardów narodowych języków literackich, ukształtowanie literatur narodowych, rachunkowość, archiwizacja i katalogizowanie itd.

Każdy z bloków będzie podzielony na kilka tematów zajęć:

Blok I – Spojrzenie teoretyczne

1. Oralność i piśmienność w kulturze – obszar badawczy

2. Teoria ustnej kompozycji

3. Badania nad literaturą ustną – wzrost tradycji

4. Kultury, cywilizacje, społeczeństwa i komunikacja – rozszerzenie pola

Blok II – Wokół komunikacji w kulturze

1. Semiotyka i semantyka kultury

2. Informacja, komunikacja, media – teorie

3. Antropologia i socjologia komunikacji

Blok III – Instytucje i praktyki społeczne

1. Epos i epika – oralność w działaniu

2. Zwyczaj, obyczaj, prawo, normy społeczne

3. Pismo, lista, rachunkowość

4. Druk, książka, radio, telewizja – rewolucja i ewolucja

5. Piśmienność i kultury narodowe

6. Media społecznościowe i wtórna oralność

- Homer, Iliada i Odyseja (różne przekłady)

- Bloch M., How we Think they Think: anthropological approaches to cognition, memory and literacy. Westview Press, Boulder CO & Oxford 1998.

- Bogatyriev P., Semiotyka kultury ludowej, przeł. M. R. Mayenowa, PIW, Warszawa 1979.

- Bowra C., Heroic poetry, Macmillan, London 1952.

- Dundes A., The meaning of Folklore, Utah State University Press, Logan 2007.

- Czapliński P. (red.), Literatura ustna, Słowo Obraz Terytoria, Gdańsk 2012.

- Febvre L, Martin H-J., Narodziny książki, przeł. A. Kocot, M. Wodzyńska-Walicka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014.

- Foley J. M., The Theory of Oral Composition. History and Methodology, Indiana University Press, Bloomington 1988.

- Goody J., Watt I., Następstwa piśmienności, [w:] G. Godlewski (red.), Communicare 2: Almanach antropologiczny. Temat: Oralność/piśmienność, Warszawa 2007.

- Goody J., Logika pisma a organizacja społeczeństwa, przeł., wstęp i red. G. Godlewski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.

- Havelock E., Muza uczy się pisać: rozważania o oralności i piśmienności w kulturze Zachodu, przeł. P. Majewski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.

- Havelock E., Przedmowa do Platona, przeł. P. Majewski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.

- Kiparsky P., Oral Poetry: Some Linguistic and Typological Considerations [w:] Stolz B., Shannon R., Oral Literature and the Formula, University of Michigan Press, Ann Arbor 1976.

- Lord A., Pieśniarz i jego pieśń, przeł. P. Majewski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.

- Łotman J., Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury, przeł. B. Żyłko, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008.

- Nagy G., Homer as performance, Cambridge University Press, Cambridge 1996.

- Ollivier B., Nauki o komunikacji, przeł. I. Piechnik, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.

- Olson D, Papierowy świat: pojęciowe i poznawcze implikacje pisania i czytania, przeł. M. Rakoczy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.

- Ong W. J., Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. J. Japola, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1992.

- Ong W. J., Osoba, świadomość, komunikacja: antologia, przeł. J. Japola, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.

- Propp V., Theory and History of Folklore, przeł. A. Martin, University of Minnesota Press, Minneapolis 1984.

- Tonkin E., Narrating our Past. The Social Construction of Oral History, Cambridge University Press, Cambridge 1992.

Warunkiem zaliczenia jest wymagana obecnośc i uczestnictwo na zajęciach (przy czym dozwolone są dwie nieobecności) oraz esej związany z tematyką zajęć, od 5 do 7 stron (ok. 5000 słów)