Królowie i mnisi w średniowieczu. Opactwa krolewskie w średniowiecznej Europie (IX-XIII wieku)

nieobowiązkowe

Tematem zajęć będzie funkcjonowanie wielkich klasztorów w

średniowiecznej Europie i ich związki z władzą monarszą, ze

szczególnym uwzględnieniem następujących zagadnień: rola

klasztorów w kształtowaniu i rozwoju podstaw ideowych władzy

monarszej w średniowiecznej Europie, królewski kult świętych i

relikwii, mecenat artystyczny władców w wielkich królewskich

opactwach, klasztory jako miejsca pamięci historycznej i jej tworzenia.

Tematem zajęć będzie funkcjonowanie wielkich klasztorów w

średniowiecznej Europie i ich związki z władzą monarszą, ze

szczególnym uwzględnieniem następujących zagadnień:

 rola klasztorów w kształtowaniu i rozwoju podstaw ideowych

władzy monarszej w średniowiecznej Europie

 królewski kult świętych i relikwii

 mecenat artystyczny władców w wielkich królewskich

opactwach

 klasztory jako miejsca pamięci historycznej i jej tworzenia

 średniowieczna teologia polityczna związana z kultem

świętych i relikwii

 monarszy kult świętych i relikwii od czasów karolińskich do

pełnego średniowiecza

 kult świętych i relikwii w Królestwie Francji, Anglii i

Cesarstwie zachodnim w średniowieczu

Zakres tematów:

1. Klasztory i królowie w epoce merowińskiej i karolińskiej:

przykład Saint-Denis i jego historia legendarna

2. Legendarna historia wielkich opactw I: Charroux: Liber de

constitutione, institutione, consecratione, reliquiis, ornamentis

et privilegiis Karrofensis cenobii, ed. Dom D. P. de

Monsabert, „Archives historiques du Poitou”, 39, 1910, s. 7-9.

Lektura uzupełniająca: J. Pysiak, Karolińska legenda relikwii

Korony Cierniowej z opactwa Saint-Denis, w: Europa

barbarica, Europa christiana. Studia mediaevalia Carolo

Modzelewski dedicata, Warszawa 2008, s. 169-189

3. Legendarna historia wielkich opactw II: Westminster: Sulcard

z Westminsteru, Prologus de construccione Westmonasterii,

wyd. Bernard W. Scholz, „Traditio”, 20, 1964, s. 59-91

(wydanie i komentarz); R. W. Southern, The First Life of

Edward the Confessor, „English Historical Review” 58 (232),

1943, s. 385-400; Matthew Paris, La Estoire de seint Aedward

le Rei, wyd. H. R. Luard, w: Lives of Edward the Confessor,

Rolls Series, London 1858, w. 2065-2323, s. 236-244 i 83-90

4. Karolińskie opactwo monarsze i jego topografia sakralna:

Saint-Riquier (Centula), Angilberti abbatis de ecclesia

Centulensi libellus, wyd. Georg Waitz, Monumenta

Germaniae Historica, Scriptores (in folio), t. 15/1, rozdz. 1-3,

s. 174-177; źródła ikonograficzne: ryciny przedstawiające

opactwo Saint-Riquier oraz plan opactwa; Lektura

uzupełniająca: P. Riché, Życie codzienne w państwie Karola

Wielkiego, s. 39-44, 83-87, 211-224, 244-260; M. Starnawska,

Świętych życie po życiu, s. 133-139

5. Klasztor w Luxeuil i jego święci patroni w świecie

postkarolińskim: Miracula ss. Waldeberti et Eustasii, rozdz. 2-

3, MGH Scriptores (in folio), t. 15/2, s. 1173-1174; Lektura

uzupełniająca: E. M. Hallam, J. Everard, Francja w czasach

Kapetyngów 987-1328, Warszawa 2006, s. 29-39; G. Duby,

Rok Tysięczny, s. 77-93, 153-158, 179-184.

6. Święty patron opactwa i cuda w życiu codziennym: święta

Fides z Conques. Źródła: De eo qui sancta Fidis detrahens,

repentina tecti ruina perlit, wyd. w: Liber miraculorum

sanctae Fidis, wyd. A. Bouillet, ks. I, 11, s. 38-41

7. Skarbiec klasztoru królewskiego około roku 1000: Prüm.

Źródła: Inwentarz z Prüm z roku 1003, wyd. w: Urkundenbuch

zur Geschichte der, jetz die preussischen Regierungsbezirke

Coblenz und Trier bildenden mittelrheinishen Territorien, ed.

H. Beyer, t. 1, Coblenz 1860, Nachtrag, nr 3, s. 717-719

(dostępne w Internecie pod adresem

http://www.rlb.de/mrHist/91-3152-som/3.3.html i następne 2

strony: http://www.rlb.de/mrHist/91-3152-som/3.4.html i

http://www.rlb.de/mrHist/91-3152-som/3.5.html )

8. Opactwa cesarskie w epoce ottońskiej i salickiej: Reichenau,

Essen, Gandersheim

9. Królewskie opactwo w średniowiecznej Hiszpanii: San Isidor

de León

10. Westminster za czasów Henryka III – translacja Prawdziwej

Krwi Chrystusa. Źródła: Matthew Paris, Chronica majora, t. 4,

wyd. H. R. Luard, Rolls Series, s. 640-645; tekst dostępny w

internecie pod adresem

http://archive.org/search.php?query=chronica%20majora lub

http://gallica.bnf.fr należy kliknąć zakładkę „Recherche” i w

rubryce „Mots du titre” wstukać tytuł; stron szukamy pod

hasłem „Aller page”; strony można ściągnąć – „Télécharger”

(format PDF lub TIFF) i wydrukować

11. Opactwo Saint-Denis i jego skryptorium – wybrane przykłady:

Vita et passio sancti Dionysii (1317). Źródło: rękopis BnF ,

Ms. Latin 2090, 2091, 2092. Literatura: Charles Liebman,

Étude sur la Vie en prose de Saint Denis, Geneva – New York

1942

1. Jerzy Pysiak, Król i Korona Cierniowa. Kult relikwii we

. Francji za panowania Kapetyngów, Warszawa 2012

2. Cynthia Hahn, Passion relics and the Medieval Imagination.

Art., Architecture, and Society, University of California Press,

Oakland, California 2020

3. Paul Binski, Westminster Abbey and the Plantagenets.

Kingship and the Representation of Power 1200-1400, New

Haven – London 1995

4. Édina Bozóky, La politique des reliques de Constantin à Saint

Louis. Protection collective et légitimation du pouvoir, Paris

2006

5. Patrick J. Geary, Furta sacra. Thefts of Relics in the Central

Middle Ages, Princeton 1978

6. André Grabar, Martyrium. Recherches sur le culte des reliques

et l’art chrétien, Paris 1946

7. Thomas Head, Hagiography and the Cult of Saints, the

Diocese of Orléans, 800–1200, Cambridge 1990

8. Martin Heinzelmann, Translationsberichte und andere

Quellen des Reliquienkultes, Typologie des Sources du Moyen

Âge , t. XXXIII, Turnhout 1979

9. William Chester Jordan, A Tale of Two Monasteries:

Westminster and Saint-Denis in the Thirteenth Century,

Princeton 2009

10. Hartmut Kühne, Ostensio reliquiarum. Untersuchungen über

Enstehung, Ausbreitung, Gestalt und Funktion der

Heiltumweisungen im römisch-deutschen Regnum, Arbeiten

zur Kirchengeschichte, t. LXXV, Berlin-New York 2000

11. Éric Palazzo, Liturgie et société au Moyen Âge, Paris 2000

12. Politik und Heiligenverehrung im Hochmittelalter, ed. Jürgen

Petersohn, Vorträge und Forschungen, t. XLII, Sigmaringen

1994

13. Reliques et sainteté dans l’espace médiéval, ed. Jean-Luc

Deuffic, PECIA. Ressources en médiévistique, t. VIII-XI,

2005

14. Reliques. Objets, cultes, symboles. Actes du Colloque

international de l’Universite du Littoral-Côte d’Opale

(Boulogne-sur-Mer), 4-6 septembre 1997, ed. Édina Bozóky,

Anne-Marie Helvétius, Hagiologia, t. I, Turnhout 1999

15. Amy G. Remensnyder, Remembering Kings Past. Monastic

Foundation Legends in Medieval Southern France,

Ithaca–London 1996

Po uczestnictwie w konwersatorium student rozpoznaje i wyjaśnia

kluczowe problemy związane z funkcjonowaniem królewskich

klasztorów w zachodniej Europie w średniowieczu.

K – W06:

ma wiedzę o dawnych i współczesnych instytucjach kultury i

orientację w życiu kulturalnym związanym z funkcją kultu świętych, a

w szczególności kultu Najświętszej Marii Panny w dawnej kulturze

K – W14

posiada podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i

najważniejszych osiągnięciach w zakresie nauki o kulturze oraz

pokrewnych dyscyplin nauk humanistycznych i społecznych na

przykładzie funkcjonowania klasztorów w średniowiecznej Europie

K – U05

potrafi krytycznie analizować teksty z obszaru historiografii i nowych

mediów, socjologii i filozofii kultury dotyczące funkcjonowania

klasztorów w średniowiecznej Europie

K – U07

posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z

wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii sztuki i historii

kultury oraz umiejętność wyciągania wniosków dotyczących historii

religijności i podstaw ideowych monarchii i społeczeństwa w

średniowiecznej Europie

K – K02

ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie światowego i

krajowego dziedzictwa kulturowego, standardów upowszechniania,

bezpieczeństwa i ochrony dzieł sztuki – związanych z dziejami

monastycyzmu w kulturze europejskiej i jego średniowieczną genezą

K – K04

prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z

wykonywaniem zawodu (muzealnika, kuratora, edukatora historii

sztuki, animatora kultury, recenzenta wystaw) w zakresie znajomości

historii monastycyzmu średniowiecznego i jego funkcji politycznej,

społecznej i kulturowej.

W praktyce oznacza to, że słuchacz, który uzyskał zaliczenie

konwersatorium:

– zdobywa znajomość literatury przedmiotu dotyczącej społecznej i

kulturowej funkcji opactwa w monarchii średniowiecznej Europy

zachodniej oraz kultu relikwii i kultu świętych dla kształtowania

podstaw ideowych monarchii średniowiecznej, a także potrafi

przeprowadzić analizę krytyczną dotychczasowego dorobku

historiograficznego w tym zakresie

– zdobywa znajomość wyboru i charakteru źródeł narracyjnych,

liturgicznych, dyplomatycznych i ikonograficznych mówiących o

społecznej i kulturowej funkcji opactw oraz kultu relikwii i kultu

świętych w cywilizacji średniowiecznej Europy

– dzięki znajomości literatury przedmiotu samodzielnie wyszukuje

informacje w źródłach, analizuje i interpretuje zróżnicowane źródła

tekstowe i ikonograficzne, i potrafi rozpoznać różnice w sposobie

przekazu i kodowania informacji kulturowych zawartych w różnych

typach źródeł

– potrafi odkodować, zrozumieć i zinterpretować przekaz źródeł

średniowiecznych w zależności od ich typu i kontekstu kulturowego

– potrafi przeprowadzić analizę porównawczą przekazu źródeł

tekstowych różnego typu i przeprowadzić syntezę interpretacyjną,

prowadzącą do wniosków natury ogólnej

– analizuje zjawisko pobożności monarszej w Europie łacińskiej i jego

postrzeganie przez elity duchowne w okresie od IX do XIII wieku

– samodzielnie rozpoznaje i dostrzega swoiste cechy cywilizacji

średniowiecznej w aspekcie kultury monastycznej

– potrafi krytycznie analizować źródła ikonograficzne i interpretować

je w zestawieniu ze źródłami tekstowymi: narracyjnymi,

hagiograficznymi, dyplomatycznymi, liturgicznymi

– rozumie wielorakie znaczenie uczestnictwa królów w obrzędach

kultu relikwii

– rozpoznaje, rozumie i analizuje funkcje średniowiecznych instytucji

monastycznych w kształtowaniu i sakralizacji porządku społecznego i

politycznego

– potrafi rozpoznawać, analizować i poddać krytycznej interpretacji

źródła narracyjne o charakterze apokryficznym

– potrafi wyjaśniać funkcję kultu relikwii i kultu świętych w

kształtowaniu podstaw ideowych społeczeństwa średniowiecznego i

władzy monarszej w średniowiecznej Europie łacińskiej

– potrafi dostrzegać, nazywać i analizować zjawiska długiego trwania

oraz przeciwstawną lub komplementarną wobec nich ewolucję postaw

religijnych i podstaw ideowych władzy monarszej w średniowieczu

między epoką karolińską a pełnym średniowieczem

– potrafi syntetycznie przedstawić wypracowane samodzielnie lub

grupowo wnioski poznawcze i przedstawić uargumentowaną tezę

naukową.

Konwersatorium jest zaliczane przygotowywanym w domu przez

studenta pisemnym esejem na jeden wybrany spośród zadanych przez

prowadzącego tematów – jedynie na podstawie treści wykładu.