Anioł, lalka salonowa, emancypantka – kulturowa historia wizerunków i wyobrażeń na temat kobiet w XIX i na początku XX w.

nieobowiązkowe

Zasadniczym materiałem źródłowym, na którym pracować będą uczestnicy

konwersatorium jest prasa kobieca. Podczas niektórych zajęć przewidziane

jest pochylenie się nad innymi materiałami, mające uzmysłowić

studentom/-kom jak wyglądała sytuacja prawna i społeczna kobiet na

podstawie fundamentalnych źródeł (np. prawnych) kształtujących ówczesną

kobiecą rzeczywistość. W przypadku prasy skupimy się na niemal

wszystkich jej odmianach i typach, które kształtowały wyobrażenia w XIX

w. Prasa kobieca jest widocznym świadectwem pozycji, oczekiwań

i stereotypów, którym były poddawane kobiety w stale przeobrażającym się

„długim wieku dziewiętnastym”.

1. Zajęcia wprowadzające

2. Sytuacja prawna, społeczna i kulturowa kobiet w XIX i na początku

XX wieku

Źródła: K. Hoffmanowa (z domu Tańska), Pamiątka po dobrej matce,

Warszawa 1819, rozdział „O płci żeńskiej”, „O cnotach potrzebnych

kobiecie” oraz „O małżeństwie”. Dla chętnych całość (dostępne bibliotece

cyfrowej)

Opracowania:

T. Kizwalter, Procesy modernizacji a emancypacja kobiet na ziemiach

polskich w XIX wieku [w:] Kobieta i społeczeństwo na ziemiach polskich

w XIX w., pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 1990, s.1-9.

S. Kowalska- Glikman, Kobiety w procesie przemian społecznych

w Królestwie Polskim w XIX wieku [w:] Kobieta i społeczeństwo na

ziemiach polskich w XIX w., pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca,

Warszawa 1990, s.10-24.

3.Prasa kobieca – fundament kobiecej rozrywki? (2 zajęcia)

Źródła: do przejrzenia dostępne w bibliotekach cyfrowych czasopisma:

„Wanda”, „Bluszcz”, „Tygodnik Mód i Powieści”, „Wieniec”, „Głos

Wielkopolanek” etc. (czasopisma zostaną rozdzielone pomiędzy

uczestników konwersatorium na poprzedzających zajęciach).

Proszę zastanowić się nad układem czasopism, jakie działy i zagadnienia

pojawiały się najczęściej, jaki cel przyświecał wydawcom (komercyjny?

Strona 2 z 4

ideowy?) oraz w jaki sposób każdy z periodyków próbował trafić do jak

najszerszego grona odbiorców?

4. Literatura piękna

Źródła: E. Orzeszkowa, Marta, Warszawa 1873 lub G. Zapolska, Kaśka

Kariatyda, Warszawa 1888.

Literatura: R. Czepulis-Rastenis, Znaczenie prozy obyczajowej XIX wieku

dla badań ówczesnej świadomości i stosunków społecznych [w:] Dzieło

literackie jako źródło historyczne, pod red. Z. Stefanowskiej

i J. Sławińskiego, Warszawa 1978, s. 261-281.

A. Górnicka-Boratyńska, Stańmy się sobą. Cztery projekty emancypacji

(1863-1939), Warszawa 2018, s. 31-71.

5. Literatura popularna

źródła: przykładowe powieści w odcinkach zostaną rozdzielone pomiędzy

uczestników zajęć

literatura: J. Franke, Wokół buntu i pokory: warszawskie czasopisma

kobiece w latach 1905-1918, Warszawa 2000, s. 199-210.

6. Publicystyka kobieca na przykładzie tygodnika „Dobra Gospodyni”

źródło: do przejrzenia dostępne w bibliotekach cyfrowych numery

czasopisma „Dobra Gospodyni” – „O wychowaniu kobiet” (1902, nr 14

i 15), „Nowa Kobieta” (1905, nr 14) oraz „Ojcowie i matki wobec kwestii

kobiecej” (1907, nr 35)

literatura: J. Franke, Wokół buntu i pokory: warszawskie czasopisma

kobiece w latach 1905-1918, Warszawa 2000, rozdział „Dobra Gospodyni”

7. Kobieta a higiena i kosmetyka

Źródło: do przejrzenia dostępne w bibliotekach cyfrowych czasopisma

„Kosmetyka”, „Dobra Gospodyni”, „Tygodnik Mód i Powieści”.

literatura: D. Fleming, Warszawianka w kąpieli, Warszawa 2008. Rozdział

Higiena osobista – s. 69-127.

8. Kobieta gospodyni

źródło: do przejrzenia dostępne w bibliotekach cyfrowych czasopisma

„Dobra Gospodyni” i „Przyjaciel Sług”.

Literatura: J. Franke, Lucyna Ćwierczakiewiczowa, „Kwartalnik Historii

Prasy Polskiej”, 31/1, s. 117-133 (dostępne w internecie)

9. Porady „intymne”

źródło: do przejrzenia dostępne w bibliotekach cyfrowych czasopismo

„Kosmetyka”

literatura: M. Cwetsch-Wyszomirska, W drodze ku „małżeństwu

doskonałemu”. Małżeństwo na początku wieku XX w świetle „Czystości”

i „Kosmetyki” [w:] Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturalne aspekty

seksualności. Wiek XIX i XX, pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca,

Warszawa 2004, s. 43-53.

10. Reklamy prasowe

Strona 3 z 4

źródło: reklamy z tygodników „Bluszcz” i „Dobra Gospodyni”

literatura:

A. Janiak-Jasińska, Kobieta jako adresat ogłoszeń prasowych w Królestwie

Polskim na początku XX wieku [w:] Kobieta i kultura życia codziennego.

Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1997, s. 171-180.

A. Janiak-Jasińska, Aby wpadło w oko: o reklamie handlowej

w Królestwie Polskim w początkach XX wieku na podstawie ogłoszeń

prasowych, Warszawa 1998 (dostępne w internecie) – dla chętnych całość

11. Strona wizualna czasopism (2 zajęcia)

źródło: winiety czasopism, wykroje i wzory ubrań, czasopisma modowe

literatura: J. Franke, Wokół buntu i pokory: warszawskie czasopisma

kobiece w latach 1905-1918, Warszawa 2000, rozdział „Pisma modne”

12. Ogłoszenia matrymonialne

źródło: czasopismo „Flirt Salonowy” (dostępne w bibliotece cyfrowej

Polony)

literatura: A. Janiak-Jasińska, „O jakim mężu myślę?” Oferta małżeńska

kobiet i ich oczekiwania w świetle anonsów matrymonialnych z początku XX

wieku [w:] Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturalne aspekty

seksualności. Wiek XIX i XX, pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca,

Warszawa 2004, s. 159-199.

13. Podsumowanie zajęć

Zebranie końcowych wniosków.

Patrz w pełny opis. Zajęcia będą przebiegały sprawniej, jeśli każdy

uczestnik będzie posiadał podstawowe informacje o pojawiających się

w źródłach postaciach, w czym pomocny będzie na pewno „Polski Słownik

Biograficzny”.

K_W06 ma wiedzę o dawnych instytucjach kultury i orientację w życiu

kulturalnym szczególnie w zakresie roli społecznej kobiet w XIX stuleciu

K_W14 posiada podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i

najważniejszych osiągnięciach w zakresie nauki o kulturze oraz

pokrewnych dyscyplin nauk humanistycznych i społecznych

K_W15 ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i

najważniejszych koncepcjach filozoficznych w XIX i na początku XX w.

K_U05 potrafi krytycznie analizować teksty z obszaru mediów, socjologii i

filozofii kultury

K_U07 posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z

wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii sztuki i historii

kultury, w tym historii prasy oraz umiejętność wyciągania wniosków

K_K02 ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie światowego i

krajowego dziedzictwa kulturowego, standardów upowszechniania,

bezpieczeństwa i ochrony dzieł sztuki

K_K04 prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z

wykonywaniem zawodu (muzealnika, kuratora, edukatora historii sztuki,

animatora kultury, recenzenta wystaw)

1. Frekwencja – dopuszczalne są dwie nieobecności.

2. Przygotowanie do zajęć i aktywny udział w dyskusji.

Opcjonalnie: wygłoszenie krótkiego referatu podczas zajęć.

W przypadku wątpliwości co do oceny pozytywnej lub niezadowolenia

z proponowanej oceny, student może zostać poproszony o napisanie kolokwium.