Wewnątrz klasztornych murów. Kultura i pobożność monastyczna w X-XII wieku
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 3105-WKK-KK |
Kod Erasmus / ISCED: |
03.6
|
Nazwa przedmiotu: | Wewnątrz klasztornych murów. Kultura i pobożność monastyczna w X-XII wieku |
Jednostka: | Instytut Historii Sztuki |
Grupy: |
Konwersatoria z historii kultury |
Punkty ECTS i inne: |
2.00
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | nieobowiązkowe |
Skrócony opis: |
Tematem zajęć będzie szeroko pojęta kultura monastyczna w okresie od X do XII stulecia wraz z elementami ówczesnej mniszej pobożności. W trakcie kursu omówione zostaną zagadnienia związane z historią monastycyzmu w pełnym średniowieczu (w tym dzieje reformy monastycznej w X stuleciu oraz przemiany w życiu klasztornym w X–XII w.), cechy charakterystyczne dla pobożności ówczesnych mnichów (m.in. ideały monastyczne, kult dziewictwa, kult Najświętszej Marii Panny) oraz codzienność w średniowiecznym klasztorze (np. zwyczaje żywieniowe, ubiór, higiena). W trakcie spotkań osoby studiujące zapoznają się z różnymi typami źródeł (m.in. kazania, hagiografia, reguła monastyczna, kronika klasztorna) wykorzystywanych w badaniach nad średniowiecznym monastycyzmem. Wspólna analiza i dyskusja nad wybranymi źródłami (z wykorzystaniem literatury pomocniczej) będą głównymi metodami dydaktycznymi, które pomogą w scharakteryzowaniu zjawisk w kulturze monastycznej i historii Kościoła w tymże okresie. |
Pełny opis: |
Zakres tematów: 1) Spotkanie organizacyjne – prezentacja tematów poszczególnych zajęć, omówienie zasad zaliczenia, prezentacja najbardziej pomocnej literatury przedmiotu. 2) Monastycyzm w późnej starożytności i średniowieczu. Omówienie najważniejszych zagadnień związanych z tematem kursu (1 spotkanie) 3) Kryzys Kościoła w X w. i jego krytyka – działalność reformatorska opactwa Cluny (2 spotkania) Główne zagadnienia: powstanie opactwa Cluny, krytyka Kościoła monastycznego i hierarchicznego w źródłach kluniackich, charakterystyka pobożności kluniackiej, cele reformy w myśli opatów-reformatorów w stosunku do Kościoła hierarchicznego i monastycznego, apokaliptyczne wizje w źródłach monastycznych Źródła: Odon z Cluny, Odonis Abbatis Cluniacensis Occupatio, wyd. A. Swoboda, Lipsiae 1900 [wybrane fragmenty] (polskie tłumaczenie zostanie udostępnione przez prowadzącą); tenże, Żywot św. Geralda z Aurillac, przekł. E. Buszewicz, red. nauk. M. Brzozowska, Kraków 2020 (Źródła Monastyczne 89) [wybrane fragmenty]; tenże, Sermo III. De sancto Benedicto abbate, PL 133, kol. 721–729 [wybrane fragmenty kazania] (polskie tłumaczenie zostanie udostępnione przez prowadzącą). Proponowana literatura: M. Pacaut, Dzieje Cluny, Kraków 2010 (Źródła Monastyczne 54), s. 77–82 (Akt fundacji opactwa Cluny), 119–137 (działalność Odona z Cluny), M.T. Gronowski, Spór o tradycję. Cluny oczyma swoich i obcych: pomiędzy pochwałą a tradycją, Kraków 2013 (Źródła Monastyczne. Monografie 1), s. 132–137 (idea reformy kluniackiej), 177–211 (elementy pobożności kluniackiej). 4) Klasztorna codzienność, czyli nauki dla nowicjusza w Cluny (4 spotkania) Główne zagadnienia: zwyczajniki – charakterystyka typu źródła, zwyczajniki a Reguła św. Benedykta, codzienność kluniackiego mnicha (plan dnia, zasady życia we wspólnocie, obowiązki i ograniczenia, zwyczaje żywieniowe, język znaków), oblaci w zgromadzeniu monastycznym, kluniacka codzienność w oczach cystersów – krytyka św. Bernarda z Clairvaux. Źródła: Bernardi Ordo Cluniacensis, [w:] Vetus disciplina monastica, red. M. Herrgott, Paris 1726, rozdz. XVII (wiedza o języku znaków), XVIII–XIX (nauki dla nowicjusza), XXVII (o dzieciach) [polskie tłumaczenie zostanie udostępnione przez prowadzącą]; Święty Benedykt z Nursji, Reguła, przekł. A. Świderkówna, Kraków 2005, s. 22–247 (wybrane rozdziały Reguły); Polemika kluniacko-cysterska z XII wieku, przekł. E. Buszewicz, red. nauk. M.T. Gronowski, Kraków 2010 (Źródła Monastyczne 55) [wybrane fragmenty]. Proponowana literatura: M. Derwich, Monastycyzm benedyktyński w średniowiecznej Europie i Polsce. Wybrane zagadnienia, Wrocław 1998, s. 145–152 (reguły monastyczne, Reguła św. Benedykta, consuetudines/zwyczajniki), M.T. Gronowski, Spór o tradycję, s. 137–142 (consuetudines/zwyczajniki), 223–264 (praca, posiłek, ubiór, wierność Regule w życiu codziennym); L. Moulin, Życie codzienne zakonników w średniowieczu (X–XV wiek), Warszawa 1997, s. 19–23, 38–39, 47–76; S.G. Bruce, Monastic Sign Language in The Cluniac Customaries, [w:] From Dead of Night to End of Day: The Medieval Customs of Cluny, red. S. Boynton, I. Cochellin, Turnhout 2005 (Disciplina Monastica, 3), s. 273–286 (o języku znaków); M. de Jong, In Samuel’s Image: Child Oblation in the Early Medieval West, New York 1996, s. 16–30, 126–144 (geneza monastycznej oblacji dzieci w chrześcijaństwie); C.H. Lawrence, Monastycyzm średniowieczny, przekł. J. Tyczyńska, Warszawa 2005, s. 169–177 (zakon cystersów). 5) Płeć słaba czy ułaskawiony rodzaj niewieści? Kobiety i kobiecość w źródłach monastycznych oraz w przestrzeni klasztornej (3 spotkania) Główne zagadnienia: przedstawienie kobiet i kobiecości w źródłach monastycznych, wizerunek negatywny czy pozytywny – dyskusja nad wybranymi przykładami i fragmentami źródeł, wyobrażenia i praktyka – kobiety w przestrzeni klasztornej i kontakty mnichów z kobietami, święte kobiety w pobożności monastycznej: kult św. Marii Magdaleny i Najświętszej Marii Panny w Cluny Źródła: Odon z Cluny, Odonis Abbatis Cluniacensis Occupatio, wyd. A. Swoboda, Lipsiae 1900 [wybrane fragmenty] (polskie tłumaczenie zostanie udostępnione przez prowadzącą); Odon z Cluny, Sermo II. In veneratione sanctae Mariae Magdalenae, PL 133, kol. 713–721 (polskie tłumaczenie zostanie udostępnione przez prowadzącą); Bernard z Cluny, Scorn of the World: Bernard of Cluny’s De contemptu mundi, przekł. R.E. Pepin, East Lansing 1991 (Medieval Texts and Studies, 8), s. 103–107; Ekkehard IV z Sankt Gallen, Przypadki klasztoru świętego Galla, przekł. i oprac. M. Tomaszek, Kraków 2010 [wybrane fragmenty kroniki]; wybrane kazanie św. Odylona z Cluny o NMP (polskie tłumaczenie zostanie udostępnione przez prowadzącą). Proponowana literatura: J. Dalarun, The Clerical Gaze, [w:] A History of Women in the West: Silences of the Middle Ages, t. 2, red. Ch. Klapisch-Zuber, London 1995, s. 15–42; C. Thomasset, The Nature of Woman, [w:] A History of Women in the West, s. 43–69; A. Żurek, Ewa – pierwsza kobieta w świetle pism świętego Augustyna, „Vox Patrum” 66/36 (2016), s. 139–153; G. Pac, Królowa-Matka czy Królowa-Oblubienica? Przemiany w rozumieniu królewskiego statusu Marii Panny i jej relacji z Chrystusem w teologii karolińskiej, [w:] Płeć i władza w kontekstach historycznych i współczesnych, red. M.A. Kubiaczyk, F. Kubiaczyk, Gniezno 2014 (Gnieźnieńskie Prace Humanistyczne, 1), s. 115–129; M. Derwich, Kobieta w świecie mnichów: ze studiów nad praktyką klauzury w średniowiecznych zakonach mniszych w Polsce, [w:] Kobieta i rodzina w średniowieczu i na progu czasów nowożytnych, red. H.Z. Nowak, A. Radzimiński, Toruń 1998, s. 57–68. 6) Mnisi, anioły i trzecia płeć – gender/queer w badaniach nad średniowiecznym monastycyzmem (2 spotkania) Główne zagadnienia: mnisi jako anioły – historia idei, czystość i dziewictwo w pobożności kluniackiej, koncepcja płci w kontekście wspólnot monastycznych, cielesność i seksualność w kulturze monastycznej. Źródła: Odon z Cluny, Odonis Abbatis Cluniacensis Occupatio, wyd. A. Swoboda, Lipsiae 1900 [wybrane fragmenty] (polskie tłumaczenie zostanie udostępnione przez prowadzącą); tenże, Żywot św. Geralda z Aurillac, przekł. E. Buszewicz, red. nauk. M. Brzozowska, Kraków 2020 (Źródła Monastyczne 89) [wybrane fragmenty]; kazanie o błogosławionym Majolusie (polskie tłumaczenie zostanie udostępnione przez prowadzącą). Proponowana literatura: K. Skwierczyński, Mury Sodomy. Piotra Damianiego Księga Gomory i walka z sodomią wśród kleru, Kraków 2011, s. 175–196 (rozdz. Paradoksy trzeciej płci); J. Murray, One Flesh, Two Sexes, Three Genders?, [w:] Gender and Christianity in Medieval Europe: New Perspectives, red. L.M. Bitel, F. Lifschitz, Philadelphia 2008, s. 34–51; G.M. Cantarella, Dziewictwo i Cluny, [w:] tenże, Comites aulae coelestis. Studia z historii, kultury i duchowości Cluny w średniowieczu, red. M.T. Gronowski, K. Skwierczyński, Kraków 2009 (Źródła Monastyczne 47), s. 537–557; A. Guillaumont, U źródeł monastycyzmu chrześcijańskiego, t. 2, przekł. S. Wirpszanka, Kraków 2006 (Źródła Monastyczne 38), s. 203–225 (rozdz. Źródła celibatu monastycznego i chrześcijańskiego ideału dziewictwa). |
Literatura: |
Literatura ogólna: R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2012; M. Pacaut, Dzieje Cluny, przekł. A. Ziernicki, Kraków 2010 (Źródła Monastyczne 54); C.H. Lawrence, Monastycyzm średniowieczny, przekł. J. Tyczyńska, Warszawa 2005; L. Moulin, Życie codzienne zakonników w średniowieczu (X–XV wiek), Warszawa 1997. Literatura dot. sprecyzowanych zagadnień: zob. opis szczegółowy |
Efekty uczenia się: |
Po uczestnictwie w zajęciach osoba studiująca rozpoznaje i rozumie kluczowe problemy związane z historią Kościoła i pobożnością zachodniego chrześcijaństwa w X–XII wieku ze szczególnym uwzględnieniem dziejów monastycyzmu kluniackiego w tymże okresie. K- W06 Ma wiedzę o dawnych i współczesnych instytucjach kultury i orientację w życiu kulturalnym związanym z dziedzictwem pełnego średniowiecza; K-W13 Ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych koncepcjach filozoficznych oraz elementach pobożności zachodniego chrześcijaństwa w X–XII w.; K-W14 Posiada podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych osiągnięciach w zakresie nauki o kulturze oraz pokrewnych dyscyplin nauk humanistycznych i społecznych; K-W18 Ma świadomość kompleksowej natury języka oraz jego złożoności i historycznej zmienności jego znaczeń w kontekście badań z zakresu historii kultury; K-U07 Posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii kultury oraz umiejętność wyciągania wniosków, ze szczególnym uwzględnieniem historii i historiografii zachodniego monastycyzmu. Potrafi brać udział w naukowej dyskusji oraz rozróżniać fakty od opinii. Osoba studiująca po zakończeniu zajęć: 1) Rozumie oraz potrafi rozpoznać znaczenie tradycji i pobożności monastycznej w kształtowaniu się kultury wczesnego średniowiecza; 2) Zna oraz potrafi zastosować w odniesieniu do źródła historycznego podstawowe elementy krytyki wewnętrznej i zewnętrznej źródła. Tym samym zna podstawy warsztatu pracy zawodowego historyka/zawodowej historyczki; 3) Potrafi konstruować merytoryczne argumenty oraz brać udział w dyskusji naukowej; 4) Zna i rozumie główne problemy historii Kościoła w X–XII w.; 5) Potrafi analizować źródła dotyczące dziejów i funkcjonowania wspólnot monastycznych w X–XII w. oraz scharakteryzować ich różnorodność. |
Metody i kryteria oceniania: |
Ocenie podlegają obecność, aktywny udział w dyskusjach nad omawianymi tekstami, przygotowanie referatów z literatury (np. streszczenie na zajęciach wskazanego artykułu) oraz praca pisemna na koniec semestru (esej na temat pokrewny z tematyką kursu). Dopuszczalne są 3 nieobecności, z czego 2 z nich należy odrobić we wskazany przez prowadzącą sposób. Jedna nieobecność nie wymaga usprawiedliwienia. Osoby, które opuszczą więcej niż 3 spotkań, nie mogą zaliczyć zajęć. |
Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)
Okres: | 2023-10-01 - 2024-01-28 |
Przejdź do planu
PN WT KON
ŚR CZ PT |
Typ zajęć: |
Konwersatorium, 30 godzin, 15 miejsc
|
|
Koordynatorzy: | Karolina Białas | |
Prowadzący grup: | Karolina Białas | |
Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
Zaliczenie: | Zaliczenie na ocenę |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.