Złota epoka Zakopanego - kolonia, środowisko, azyl

nieobowiązkowe

Na przykładzie Zakopanego, jego zabytków, muzeów i poświęconej

mu literatury prowadzona będzie refleksja nad rolą ośrodka

intelektualno-artystycznego w określonej epoce. Jego znaczenie

wiązało się z konfiguracją ważnych postaci kultury, które się z nim

związały, z charakterem miejsca (przyroda, góry, specyfika kultury

lokalnej). Analizie poddane będą tendencje i konkretne twórczości,

zrodzone w tym środowisku w wieku XIX i XX. Konwersatorium

będzie się odbywać zasadniczo na wyjeździe, w formie otwartej

dyskusji o wybranych, wspólnie ze student/k/ami, zagadnieniach

z tego zakresu, i w wybranych miejscach i instytucjach, i na

podstawie referatów studenckich.

Zakopane ukształtowało się w krótkim czasie, w ostatnich dekadach

XIX i pierwszych XX w. jako fenomen kulturowy o niezwykłej

intensywności. Powstała tam, jak chcą niektórzy, kolonia

artystyczno-literacka, którą próbuje się zestawiać z powszechnym w

tym czasie zjawiskiem skrywanym pod tym pojęciem; niewątpliwie

powstało bogate środowisko artystyczne i naukowe, a także azyl w

wymiarze społeczno-politycznym. Przyrodę, klimat, charakter

lokalnej społeczności z jej specyfiką kulturową, uznawano za

katalizatory narodzin tego fenomenu. Formowany przez

intelektualistów i artystów głównie z Krakowa i Warszawy, stał się

laboratorium nowoczesnej polskiej architektury, sztuk plastycznych,

literatury i muzyki. W pewnym stopniu także – koncepcji

społecznych i politycznych. Specyficznie polski, wykazuje jednak

wiele pokrewieństw z ówczesnymi również w górach w różnych

miejscach Europy powstającymi tendencjami, grupami, właśnie

koloniami czy azylami.

Nigdy nie powstało tam jednolite środowisko artystyczne, ani grupa

o spójnym programie. Wiele propozycji twórczych zrodzonych

jednak w Zakopanem w ciągu stulecia jego aktywności jako ośrodka

kultury, przybierało kształt zarówno istotnych, konkretnych

koncepcji (np. tzw. styl zakopiański), jak też szeroko pojętych

postaw (np. wpływy tamtejszej szkoły artystycznej i potem jej

nauczyciela A. Kenara).

Zajęcia pozwolą podjąć refleksję nad zagadnieniem (kluczowym dla

kultury europejskiej ok. 1900) stylu narodowego i „powrotu do

źródeł“, fascynacji prymitywem; nad kształtowaniem się pojęcia

nowoczesności i modernizacji; próbami odrodzenia rzemiosła w

kontekście poszukiwań awangardowych i rolą kultu materiału dla

takich prób; nad sposobami kształtowania się środowisk twórczych

w zamkniętych kręgach (np. sanatoria, kółka towarzyskie skupione

w gościnnych domach pisarzy czy lekarzy). Zakopane niemal od

początku, od narodzin miasta w II poł. XIX w. kształtowało swoją

mitologię i legendę (dla których obecność gór była najwyższej

wagi), widoczne nie tylko w tekstach wspomnieniowych i

literackich, ale także np. w fotografii.

Porównawczo poddane zostaną analizie inne europejskie ośrodki

kultury i kolonie artystyczne, tworzące się w zbliżonym czasie w

okolicach górskich (Niemcy, Szwajcaria, Skandynawia).

Zjawiskiem, którego istnienia w obszarze kultury polskiej należy tu

być też świadomym, jest „konkurencyjna“ fascynacja

Huculszczyzną.

Przedmiotem refleksji metodologicznej będą m.in. takie fenomeny,

jak kolonia artystyczna, wernakularyzm, prymitywizm, synteza

sztuk, odrodzenie rękodzieła i pedagogiki artystycznej. Analizowana

będzie działalność takich twórców, jak m.in. W. Hasior, A. Kenar, J.

Koszczyc-Witkiewicz, R. Malczewski, W. Skoczylas, K. Stryjeński,

S. Witkiewicz ojciec, Witkacy.

Na początku semestru odbędą się dwa spotkania o charakterze

organizacyjnym, połączone z wykładami wprowadzającymi.

Rozdane zostaną uczestnikom zadania (zgodnie z ich preferencjami i

propozycjami), które będą oni przygotowywać do końca semestru

(także w czasie spotkań konsultacyjnych z prowadzącym), kiedy to

nastąpi wyjazd na 4 dni do Zakopanego. Zajęcia wyjazdowe będą

miały charakter warsztatowy: zwiedzanie określonych zabytków i

muzeów połączone będzie z dyskusją lub prowadzone będzie przez

studentki/ów.

- Art, culture, and national identity in fin-de-siecle Europe, red. M.

Facos, Sh. Hirsh, Cambridge 2003.

- K. Chrudzimska-Uhera, Stylizacje i modernizacje. O rzeźbie i

rzeźbiarzach w Zakopanem w latach 1879-1939, Warszawa 2013.

- K. Chrudzimska-Uhera, Miłość do sztuki, dziewczyny i skały. M.

Szczuka w Zakopanem (1923-1927),w: Initium sapientiae humilitas.

Studia ofiarowane Prof. Jakubowi Pokorze z okazji 70. urodzin,

Warszawa 2015.

- L. Długołęcka, M. Pinkwart, Zakopane. Przewodnik historyczny,

Warszawa 1989.

- D. Folga-Januszewska, Zakopane w czasach R. Malczewskiego,

Olszanica 2006.

- M. Karłowicz, W Tatrach, Kraków 1910 [i reprint].

- U. Kenar , Antoni Kenar 1906-1959, Warszawa 2006.

- J. Kochanowski, „Wolne Miasto” Zakopane 1956–1970,

Kraków 2020.

- Kpiarze pod Giewontem, antologia red. R. Hennel, Warszawa

1987.

- M. Krupa, Kroniki zakopiańskie, Wołowiec 2015.

- M. Leśniakowska, Architekt Jan Koszczyc-Witkiewicz (1881 -

1958) i budowanie w jego czasach, Warszawa 1998.

- M. Leyko, Teatr w krainie utopii. Monte Verita, Mathildenhoehe,

Hellerau, Goetheanum, Bauhaus, Gdańsk 2012.

- U. Makowska, W cieniu „Czarodziejskiej góry", „Ikonotheka” 15,

2002.

- H. Micińska-Kenarowa, Od zakopiańskiej Szkoły Przemysłu

Drzewnego do Szkoły Kenara. Studium z dziejów szkolnictwa

zawodowo-artystycznego w Polsce, Kraków 1978.

- tejże, Długi wdzięczności, Warszawa 2003.

- Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950, red. D.

Konstantynów i inni, Warszawa 1998.

- Naród, Styl, Modernizm. Materiały konferencji CIHA, red. J.

Purchla, W. Tegethoff, Kraków 2006.

- „Na wysokiej połoninie”. Sztuka Huculszczyzny – Huculszczyzna w

sztuce, kat. wyst. w MN w Krakowie, Kraków 2011.

- G. Niewiadomy, Krajobraz z góralem. Tatry i podhalanie w sztuce

-polskiej, t. 1: Tatry romantyczne 1836-1889, Gdańsk 1995.

- A. Pieńkos, Dom sztuki. Siedziby artystów w nowoczesnej kulturze

europejskiej, Warszawa 2005 [i wersja nowa ang. 2015].

- Polska, kraj folkloru?, kat. wyst.w Galerii Zachęta, red. J. Kordjak,

Warszawa 2016.

- Relacja Warszawa – Zakopane, kat. wyst. w Muzeum Rzeźby im.

X. Dunikowskiego w Warszawie i w Muzeum Tatrzańskim w

Zakopanem w 2017-2018, red. K. Kucharska-Hornung, Warszawa

2017.

- L. Sokół ,  Zakopane jako przewrotna forma życia, „ Przegląd

Humanistyczny ”, nr 3(390) 2005.

- Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel, red. Z.

Moździerz, Zakopane 1997.

- K. Stefański, Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu

narodowego, Łódź 2002.

- P. Strożek, Duch spółdzielczości na szlaku. Legenda Gospody

Włóczęgów i polska turystyka robotnicza, w: Szklane domy. Wizje i

praktyki modernizacji społecznych po roku 1918, red. J. Kordjak,

Warszawa 2018.

- A.D. Sznapik, Tatrzańska Arkadia. Zakopane jako ośrodek

artystyczno - intelektualny od około 1880 do 1914 roku, Warszawa

2010.

- Tatry w poezji i sztuce polskiej, Antologia, Kraków 1975.

- B. Tondos, Styl zakopiański i zakopiańszczyzna, Wrocław 2004.

- Ucieczki z miasta/ Stadtfluchten, red. M. Omilanowska, B.

Stoertkuhl, Warszawa 2011.

- Vernacular art in Central Europe: international conference, red. J.

Purchla, Kraków 2001.

- J. Woźniakowski, Tatry w malarstwie, Marki 2006.

- W pracowni. Hasior, Brzozowski. Rząsa. Materiały

pokonferencyjne, Zakopane 2018.

- Zakopane: czterysta lat dziejów, t. 2, red. R. Dutkowa, Kraków

1991.

- J. Zdebski, Stary Cmentarz w Zakopanem, Przewodnik

biograficzny, Warszawa-Kraków 1986.

[osobną kategorię stanowią teksty literackie, wspomnienia, listy i

inne dokumenty osobiste bywalców Zakopanego, np.

Choromańskiego, Makuszyńskiego, Witkacego itd.]

Student poznaje terminologię z zakresu historii sztuki na poziomie

rozszerzonym, zdobywa uporządkowaną, pogłębioną wiedzę,

obejmującą terminologię, teorie i metodologię z zakresu historii

sztuki, prowadzącą też do specjalizacji; ma szczegółową wiedzę o

współczesnych dokonaniach, szkołach badawczych, obejmującą

wybrane obszary dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych

dla historii sztuki; zdobywa pogłębioną wiedzę o dziedzinach nauki i

dyscyplinach humanistycznych powiązanych z historią sztuki,

pozwalającą na integrowanie perspektyw właściwych dla kilku

dyscyplin naukowych; zna i rozumie zaawansowane metody analizy,

interpretacji, wartościowania i problematyzowania różnych

wytworów kultury, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół

badawczych w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych,

właściwych dla historii sztuki (K2_W02; K2_W03; K2_W04;

K2_W05; K2_W06; K2_W07).

Student potrafi wyszukiwać, analizować, selekcjonować i

integrować informacje z zakresu historii sztuki z wykorzystaniem

różnych źródeł oraz formułować na tej podstawie krytyczne sądy;

wykorzystywać pogłębione umiejętności badawcze, obejmujące

analizę prac innych autorów, syntezę różnych idei i poglądów, dobór

metod i konstruowanie narzędzi badawczych, opracowanie i

prezentację wyników, pozwalające na oryginalne rozwiązywanie

złożonych problemów w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin

naukowych właściwych dla historii sztuki; integrować wiedzę z

różnych dyscyplin w zakresie historii sztuki oraz zastosować ją w

nietypowych sytuacjach profesjonalnych; przeprowadzić krytyczną

analizę i interpretację różnych rodzajów dzieł sztuki, stosując

oryginalne podejścia, uwzględniające nowe osiągnięcia historii

sztuki, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego

oraz miejsca w procesie historyczno-kulturowym; stosować

umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem

własnych poglądów oraz poglądów innych autorów, samodzielnego

formułowania wniosków i krytycznych wypowiedzi oraz tworzenia

syntetycznych podsumowań; stosować umiejętność formułowania

opinii krytycznych o wytworach kultury na podstawie wiedzy

naukowej i doświadczenia oraz umiejętność prezentacji opracowań

krytycznych w różnych formach i w różnych mediach; potrafi

porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik

informacyjno-komunikacyjnych ze specjalistami z zakresu historii

sztuki oraz dziedzin nauki i dyscyplin pokrewnych oraz

niespecjalistami, w języku polskim i języku obcym, a także

popularyzować wiedzę o humanistyce oraz wytworach kultury i jej

instytucjach; stosować pogłębioną umiejętność przygotowania

różnych prac pisemnych w języku polskim i języku obcym

uznawanym za podstawowy dla dziedzin nauki i dyscyplin

naukowych, właściwych dla historii sztuki; stosować pogłębioną

umiejętność przygotowania wystąpień ustnych, w języku polskim i

języku obcym, w zakresie historii sztuki lub w obszarze leżącym na

pograniczu pokrewnych dyscyplin naukowych; stosować

umiejętności językowe zgodne z wymaganiami określonymi dla

poziomu B2+ Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia

Językowego; stosować umiejętność zróżnicowanego

wykorzystywania technologii informacyjnej w nauce i pracy, potrafi

rozwijać aktywność poznawczą i umiejętności samodzielnego

zdobywania wiedzy z wykorzystaniem technologii informacyjnej;

świadomie stosować swoją wiedzę z zakresu historii sztuki i

umiejętności warsztatowych oraz rozumie potrzebę pogłębiania ich

przez całe życie; potrafi inspirować i organizować proces uczenia się

innych osób. Potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując

w niej różne role, planować własne przedsięwzięcia badawcze, jak

też czuwać nad realizacją zadań zbiorowych; umie samodzielnie

zdobywać wiedzę i poszerzać umiejętności badawcze oraz

podejmować autonomiczne działania zmierzające do rozwijania

zdolności i kierowania własną karierą zawodową (K2_U01;

K2_U02; K2_U04; K2_U05; K2_U06; K2_U07; K2_U08; K2_U09;

K2_U10; K2_U13; K2_U14).

Student jest gotów do odpowiedniego określenia priorytetów

służących realizacji określonego przez siebie lub innych zadania

aktywnego uczestniczenia w działaniach na rzecz zachowania

dziedzictwa kulturowego regionu, kraju, Europy i świata;

przekuwania projektów w profesjonalne działania o charakterze

badawczym, muzealniczym lub wystawienniczym, myśląc w sposób

przedsiębiorczy i działając na rzecz dobra wspólnego; prawidłowego

identyfikowania i rozstrzygania dylematów związanych z

wykonywaniem zawodu. Rozumie konieczność przestrzegania norm

etycznych w pracy historyka sztuki i popularyzacji wiedzy z zakresu

historii sztuki (K2_K01; K2_K03; K2_K04).

Zaliczenie: Ocenie podlegać będzie cała aktywność studentek/ów,

udział w dyskusjach i ich inicjatywa w dookreślaniu tematów oraz

sposobach ich realizacji; jedno lub kilka wystąpień w trakcie

wyjazdu. Po zakończeniu zajęć zaliczenie specjalizacji zostanie

dokonane na podstawie w/w aktywności oraz referatu złożonego w

formie pisemnej jako abstrakt lub konspekt (tekst o objętości max. 3

znormalizowanych stron wraz z bibliografią).

Kryteria oceny pracy:

- merytoryczne (zakres tematu, oryginalność wniosków, odpowiednio

dobrana bibliografia)

- formalne (zgodność tytułu z treścią, przejrzysty układ pracy,

poprawnie sporządzona bibliografia, ewent. zestaw i spis ilustracji)

- kryteria poprawności językowej (stylistyczne, gramatyczne,

ortograficzne).