Żywot i śmierć artysty

nieobowiązkowe

Niejako obok tytułu zajęć, a nawet jemu wbrew, będą one

poświęcone najważniejszym zagadnieniom problematyki

tworzenia, nieustannie obecnym od wczesnych mitów w różnych

kulturach po koncepcje nowoczesnej estetyki i teorii sztuk.

Obecnym w tekstach teoretycznych i historiografii, w

wypowiedziach artystów, literaturze pięknej, obrazach, filmach i

innych dziełach różnych sztuk. Proces twórczy i jego efekt –

dzieło, arcydzieło, będą analizowane w relacji do konstrukcji

biografii twórcy, jego uwarunkowań życiowych, mitologii i

legendy artysty, tworzących m.in. jego kult i wizje jego śmierci.

Tworzenie wiązano z chorobą, szaleństwem, melancholią,

opętaniem, boskim na-tchnieniem i żarem; mogło wymagać

społecznego wykluczenia, naruszenia ładu moralnego,

niebezpiecznych paktów. Artysta mógł być odmieńcem,

wyrzutkiem, buntownikiem, „innym“. Oczywiście, arcydzieła

tworzyli także ludzie „normalni“ – tak widziani wedle norm ich

epoki.

Życie i śmierć twórcy były przedmiotem zainteresowania od

czasów starożytnych, mitologizowane, fałszowane,

przekształcane w legendy, które następnie funkcjonowały jako

wzór do naśladowania w nowszych epokach. Z czasem same w

sobie stały się przedmiotem zwulgaryzowanego zainteresowania

publicznego, jak wszelkie przejawy istnienia sławnej jednostki.

Sięgając do różnego rodzaju źródeł, a także opracowań –

religioznawczych, historycznoliterackich, antropologicznych, do

przykładów z różnych sztuk, w tym filmu, uczestnicy będą mieli

za zadanie szukać mutacji dawnych toposów, legend, odkrywać

powody zainteresowania życiem artysty, demaskować „klisze“,

także te konstruowane przez samych twórców.

Pierwsze dwa spotkania wypełnią wykłady wstępne. W tym

czasie też wybrane zostaną do opracowania przez

uczestniczki/ków wątki, motywy, przykłady pozwalające

rozpatrywać takie tematy jak:

- antyczne [Pigmalion, Prometeusz, Dedal] i pozaeuropejskie

mity, modele figury artysty, i ich nowoczesne interpretacje;

- nowoczesne „klisze“ dotyczące jednostki twórczej: choroba

fizyczna i psychiczna, szaleństwo (dawniej melancholia);

wyobcowanie, buntownik/ cygan/ dekadent;

- życie rodzinne, społeczne, moralność składane „na ołtarzu“

sztuki;

- pracownia, dom, a także dom-muzeum jednostki twórczej jako

przestrzeń jej życia i tworzenia, następnie miejsce kultu;

- stowarzyszenia i kolonie artystyczne, komuny – formy

grupowego funkcjonowania jako modele życia artysty;

- śmierć artysty i jego pogrzeb, formy pochówku, nagrobki.

Przedmiotem zainteresowania będą teksty historiograficzne –

żywoty artystów (G. Vasari i późniejsze) i teoretyczne (m.in. D.

Diderot, J.W. Goethe), literatura piękna dotycząca twórczych

jednostek (np. H. Balzac, M. Shelley, O. Wilde, V. Woolf, Th.

Mann, N. Żmichowska), także ta popularna, filmy o artystach,

biograficzne i nie tylko, np. I. Bergmana, A. Corneau, G. Axela,

wreszcie ikonografia autotematyczna – obrazy, rysunki

ukazujące życie i śmierć artystów.

- O. Bätschmann, Ausstellungskünstler. Kult und Karriere im Modernen Kunstsystem, Köln 1997.

- W. Bałus, Mundus melancholicus, Kraków 1996.

- H. Belting, The Invisible Masterpiece, Chicago 2001.

- W. Cahn, Arcydzieła. Studia z historii pojęcia,Warszawa 1988.

- Cyganeria Warszawska, red. S. Kawyn, Wrocław 2004.

- P. Emison, Creating the „Divine“ Artist from Dante to Michelangelo, Leiden 2004.

- D. Franck, Bohema. Życie paryskiej cyganerii na początku XX wieku, tłum. H. Andrzejewska, M. Braunstein, Warszawa 2000.

- R. Klibansky, E. Panofsky, F. Saxl, Saturn i melancholia. Studia z historii, filozofii, przyrody, medycyny, religii oraz sztuki, Kraków 2009.

- A. Kowalczykowa, Ciemne drogi szaleństwa, Kraków 1978.

- Tejże, Świadectwo autoportretu, Wrocław 2008.

- E. Kris, O. Kurz, Die Legende vom Künstler, 1934 [i wersje w innych jęz.]

- A. Makowiecki, Młodopolski portret artysty, Warszawa 1971.

- B. Mądra-Shallcross, Dom romantycznego artysty, Kraków 1992.

- J. Mitarski, Z dziejów melancholii, w: Z. Kępiński, Melancholia, Warszawa 1979.

- A. Pieńkos, Dom sztuki. Siedziby artystów w nowoczesnej kulturze europejskiej, Warszawa 2005.

- M. Poprzęcka, Wizerunek mistrza, w: Ikonografia romantyczna: materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Nieborów 1975 r., red. M. Poprzęcka, Warszawa 1977.

- J. Starobinski, Portret artysty jako linoskoczka, „Literatura na Świecie” 1976, nr 9.

- Style zachowań romantycznych, red. M. Janion i M. Zielińska, Warszawa 1986.

- Z. Waźbiński, Vir melancholicus. Z dziejów renesansowego obrazowania geniusza, „Folia Historiae Artium”, 1968.

- M. i R. Wittkower, Born under Saturn. The Character and Conduct of Artists, London 1963.

- Wizerunek artysty. Studia z dziejów sztuki XIX i XX wieku, red. M. Kitowska-Łysiak, P. Kosiewski, Lublin 1996.

- Z problemów prozy – powieść o artyście, red. W. Gutowski i E. Owczarz, Toruń 2006.

- Życie artysty: problemy biografiki artystycznej. Materiały Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nieborów 1994, red. M. Poprzęcka, Warszawa 1995.

Powieści i opowiadania XIX-XX w. o życiu artystów – wybór dokonywany wespół ze studentk/ami.

Poza tym różne antologie tekstów źródłowych, np.:

Teoria badań literackich za granicą, t. I, oprac. S. Skwarczyńska, Kraków 1965 (m.in. Young, Herder).

- Manifesty literackie „Burzy i Naporu” , red. G. Koziełek, Wrocław 1988 (m.in. Herder, Goethe).

Manifesty romantyzmu, red. A. Kowalczykowa, W wa 1975.

- Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. E. Grabska, M. Poprzęcka, Warszawa 1974 i wyd. późniejsze.

Zajęcia umożliwiają studentom kontakt z bardzo szerokim wachlarzem źródeł i opracowań z kilku dziedzin humanistyki; dają możliwość rozwinięcia także własnych umiejętności interpretacyjnych.

Student poznaje terminologię z zakresu historii sztuki na poziomie rozszerzonym, zdobywa uporządkowaną, pogłębioną wiedzę, obejmującą terminologię, teorie i metodologię z zakresu historii sztuki, prowadzącą też do specjalizacji; ma szczegółową wiedzę o współczesnych dokonaniach, szkołach badawczych, obejmującą wybrane obszary dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla historii sztuki; zdobywa pogłębioną wiedzę o dziedzinach nauki i dyscyplinach humanistycznych powiązanych z historią sztuki, pozwalającą na integrowanie perspektyw właściwych dla kilku dyscyplin naukowych; zna i rozumie zaawansowane metody analizy, interpretacji, wartościowania i problematyzowania różnych wytworów kultury, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla historii sztuki (K2_W02; K2_W03; K2_W04; K2_W05; K2_W06; K2_W07).

Student potrafi wyszukiwać, analizować, selekcjonować i integrować informacje z zakresu historii sztuki z wykorzystaniem różnych źródeł oraz formułować na tej podstawie krytyczne sądy; wykorzystywać pogłębione umiejętności badawcze, obejmujące analizę prac innych autorów, syntezę różnych idei i poglądów, dobór metod i konstruowanie narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników, pozwalające na oryginalne rozwiązywanie złożonych problemów w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych właściwych dla historii sztuki; integrować wiedzę z różnych dyscyplin w zakresie historii sztuki oraz zastosować ją w nietypowych sytuacjach profesjonalnych; przeprowadzić krytyczną analizę i interpretację różnych rodzajów dzieł sztuki, stosując oryginalne podejścia, uwzględniające nowe osiągnięcia historii sztuki, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego oraz miejsca w procesie historyczno-kulturowym; stosować umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem własnych poglądów oraz poglądów innych autorów, samodzielnego formułowania wniosków i krytycznych wypowiedzi oraz tworzenia syntetycznych podsumowań; stosować umiejętność formułowania opinii krytycznych o wytworach kultury na podstawie wiedzy naukowej i doświadczenia oraz umiejętność prezentacji opracowań krytycznych w różnych formach i w różnych mediach; potrafi porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik informacyjno-komunikacyjnych ze specjalistami z zakresu historii sztuki oraz dziedzin nauki i dyscyplin pokrewnych oraz niespecjalistami, w języku polskim i języku obcym, a także popularyzować wiedzę o humanistyce oraz wytworach kultury i jej instytucjach; stosować pogłębioną umiejętność przygotowania różnych prac pisemnych w języku polskim i języku obcym uznawanym za podstawowy dla dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla historii sztuki; stosować pogłębioną umiejętność przygotowania wystąpień ustnych, w języku polskim i języku obcym, w zakresie historii sztuki lub w obszarze leżącym na pograniczu pokrewnych dyscyplin naukowych; stosować umiejętności językowe zgodne z wymaganiami określonymi dla poziomu B2+ Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego; stosować umiejętność zróżnicowanego wykorzystywania technologii informacyjnej w nauce i pracy, potrafi rozwijać aktywność poznawczą i umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy z wykorzystaniem technologii informacyjnej; świadomie stosować swoją wiedzę z zakresu historii sztuki i umiejętności warsztatowych oraz rozumie potrzebę pogłębiania ich przez całe życie; potrafi inspirować i organizować proces uczenia się innych osób. Potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role, planować własne przedsięwzięcia badawcze, jak też czuwać nad realizacją zadań zbiorowych; umie samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać umiejętności badawcze oraz podejmować autonomiczne działania zmierzające do rozwijania zdolności i kierowania własną karierą zawodową (K2_U01; K2_U02; K2_U04; K2_U05; K2_U06; K2_U07; K2_U08; K2_U09; K2_U10; K2_U13; K2_U14).

Student jest gotów do odpowiedniego określenia priorytetów służących realizacji określonego przez siebie lub innych zadania aktywnego uczestniczenia w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego regionu, kraju, Europy i świata; przekuwania projektów w profesjonalne działania o charakterze badawczym, muzealniczym lub wystawienniczym, myśląc w sposób przedsiębiorczy i działając na rzecz dobra wspólnego; prawidłowego identyfikowania i rozstrzygania dylematów związanych z wykonywaniem zawodu. Rozumie konieczność przestrzegania norm etycznych w pracy historyka sztuki i popularyzacji wiedzy z zakresu historii sztuki (K2_K01; K2_K03; K2_K04).

Zaliczenie: referat/ esej przygotowany w trakcie zajęć, złożony następnie w formie pisemnej. Tematy będą wybierane wg wskazań i preferencji studenckich.