Zależność między językiem a tożsamością narodową I

seminaria magisterskie

Przed rozpoczęciem nauki przedmiotu wskazane jest powtórzenie wiadomości nabytych w poprzednich latach, dotyczących wiedzy o rozwoju języka białoruskiego, o strukturze dialektów białoruskich oraz o procesach interferencyjnych występujących na pograniczach językowych.

Na seminarium omawiana jest problematyka dotycząca roli języka białoruskiego w kształtowaniu białoruskiej świadomości narodowej na tle innych narodów Europy Środkowo-Wschodniej. Rozpatrywane są także przyczyny wyrzekania się przez Białorusinów języka ojczystego.

Podczas seminarium omawiany jest skład narodowościowy ludności Białorusi w różnych okresach historycznych, ze szczególnym uwzględnieniem mniejszości polskiej. Zwracana jest uwaga na częste utożsamianie narodowości z wyznaniem: katolik - Polak, prawosławny - ruski.

Ukazywana jest pozytywna rola procesów białorutenizacyjnych (w latach 20. i 90. XX w.) w kształtowaniu świadomości narodowej Białorusinów oraz destrukcyjna rola procesów rusyfikacyjnych, zarówno historycznych, jak i obecnego. Historia białoruska świadczy o tym, że ze wszystkich elementów określenia narodowości - terytorium, gospodarki, kultury, psychiki itd. - język był podstawowym czynnikiem. Miał priorytet nad terytorium, ponieważ to na podstawie języka było określane terytorium, a nie odwrotnie. To właśnie język stał się ważnym czynnikiem jeśli nie prawnego, to rzeczywistego uznania Białorusinów jako narodu przez carat w 1897 roku, podczas spisu ludności imperium rosyjskiego. Zwracana jest uwaga na aktualność stwierdzenia językoznawcy białoruskiego Jazepa Losika, który w latach 20. XX w. powtarzał swoim studentom, że w przypadku Białorusi język określa politykę, gospodarkę i system społeczny. Rezygnacja z języka białoruskiego przyczynia się do szybszej asymilacji Białorusinów i unifikacji z Rosjanami.

Obecna polityka językowa na Białorusi nie sprzyja rozwojowi języka białoruskiego. Oficjalne uznanie języka rosyjskiego jako drugiego języka państwowego doprowadziło do niewątpliwej przewagi języka rosyjskiego nad białoruskim, jeśli chodzi o sfery użycia.

Na zajęciach omawiane są czynniki wpływające na świadomość narodową, tożsamość (lokalną i ponadlokalną) i tolerancję na Białorusi oraz znaczenie historii i pamięci historycznej na pograniczach Białorusi. Mieszkańcy pogranicza zdają sobie sprawę z procesów interferencyjnych, dlatego często mówią o swoim języku jako "mieszanym", a nawet o "mieszanym" świecie. W świadomości mieszkańców wiejskich terenów pograniczy Białorusi zakorzeniona jest swojskość i lokalność, dlatego dzielą ludzi na "swoich" i "obcych".

Szczególna uwaga poświęcana jest językowi i świadomości językowej na pograniczach Białorusi. Przedstawiana jest sytuacja socjolingwistyczna na pograniczach: białorusko-polskim, polsko-białorusko-bałtyckim, polsko-białorusko-ukraińskim oraz białorusko-rosyjskim.

NAKŁAD PRACY STUDENTA – BILANS PUNKTÓW ECTS

Obciążenie studenta na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli

akademickich: 30 godz. ECTS: 4, w tym:

Udział w zajęciach 30 godz. - ECTS

Obciążenie studenta związane z nauką samodzielną (w tym przygotowanie do zajęć)

: godz. i przygotowanie do zaliczenia końcowego godz.120 - 3ECTS

1. Barszczewska N., Chaustowicz M., Timoszuk M. (red.), Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia, t. 1-3, Warszawa 2016.

2. Bednarczuk L., Stosunki etnolingwistyczne na obszarze Wielkiego Księstwa Litewskiego, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. VI. Lublin 1992.

3. Lycz L., Belaruskaja nacyja i mova, Mińsk 1994.

4. Sabalenka E., Nacyjanal’ny sklad nasel’nictva Belarusi, w: Pytanni bilinhvizmu i uzaemadzejannja mou, Mińsk 1982.

5. Smułkowa E., Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa 2002.

6. Smułkowa E. (red.), Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000.

7. Smułkowa E., Engelking A. (red.), Pogranicza Białorusi w perspektywie interdyscyplinarnej, Warszaa 2007.

8. Snapkouskaja S., Szlachi vychavannja nacyjanal’naj samasvjadomasci u pedahahicznaj spadczyne Vaclava Lastouskaha, w: Belarusika – Albaruthenica 4, Mińsk 1995.

9. Sjańkevicz V., Da pytańnja pol’skae mjanszyni na Belarusi, w: “Zapisy” 14, New York 1976.

Po ukończeniu przedmiotu

1. WIEDZA: student zna i rozumie w pogłębionym stopniu:

- specyfikę metodologiczną i przedmiotową oraz terminologię wykorzystywaną w badaniach białorutenistycznych na poziomie rozszerzonym

- główne teorie badań literaturoznawczych i językoznawczych oraz filologiczne metodologie badawcze

- podstawowe kierunki badań białorutenistycznych

- rolę Białorusi we współczesnym świecie oraz jej wpływ na kształtowanie się białoruskiej literatury i języka

- proces kształtowania się języka literackiego na Białorusi

- wpływ polityki i historii na rozwój białoruskiego języka literackiego

- terytorialne uwarunkowania procesu zróżnicowania języka białoruskiego

- specyfikę języka lub literatury białoruskiej w odniesieniu do innych języków lub literatur

- specyfikę metodologiczną i przedmiotową oraz terminologię wykorzystywaną w badaniach translatologicznych

- znaczenie emigracji w kształtowaniu się kultury i języka białoruskiego

- najważniejsze pojęcia i zasady z zakresu prawa autorskiego oraz konieczność zarządzania zasobami własności intelektualnej

2. UMIEJĘTNOŚCI: student potrafi:

- wykorzystywać rozszerzone terminy lingwistyczne w procesie analizy zjawisk językowych

- sporządzać samodzielne analizy literackie lub lingwistyczne o charakterze porównawczym z wykorzystaniem odpowiednich metod i narzędzi badawczych

- ocenić poprawność struktur językowych w różnych wypowiedziach

- rozpoznać złożone struktury językowe i dokonać ich oceny pod względem poprawności

- ocenić znaczenie poszczególnych zjawisk językowych w aspekcie synchronicznym i diachronicznym

- ocenić znaczenie poszczególnych zjawisk językowych w kontekście współczesnej sytuacji polityczno-społecznej na Białorusi i jej pograniczach

- prezentować poglądy badaczy dotyczące literatury białoruskiej i języka białoruskiego i formułować wnioski oraz tworzyć syntetyczne podsumowania dotyczące rozwoju literatury i języka

- wykorzystywać rozszerzone terminy translatologiczne w procesie analizy przekładów

- przygotowywać samodzielne analizy przekładów, uwzględniając i konfrontując ze sobą wyniki najnowszych badań w tej dziedzinie

- ocenić znaczenie poszczególnych tłumaczy z języka białoruskiego na polski i polskiego na białoruski w kontekście ich oddziaływania na proces polsko-białoruskiej wymiany kulturowej

- rozpoznawać znaczenie poszczególnych wydarzeń historycznych w kontekście dokonań europejskich dla rozwoju literatury białoruskiej i języka białoruskiego

- ocenić rolę emigracji białoruskiej w kształtowaniu języka i literatury i przedstawić wnioski w oparciu o wyniki najnowszych badań w tej dziedzinie

- samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać swoje umiejętności badawcze oraz zdolności przydatne w przyszłej karierze zawodowej

3. KOMPETENCJE SPOŁECZNE: student jest gotów do:

- prawidłowego identyfikowania i rozstrzygania dylematów związanych z wykonywaniem zawodu

- aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego, w tym dziedzictwa Białorusi

- systematycznego uczestnictwa w życiu kulturalnym, korzystając z różnych mediów i różnych jego form, w tym w życiu kulturalnym Białorusi

- bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność (w tym przygotowanie pisemnego opracowania wybranej pozycji naukowej) – 30% oceny końcowej;

- przygotowanie konspektu pracy magisterskiej – 40% oceny końcowej;

- opracowanie bibliografii pracy magisterskiej – 30% oceny końcowej.