Seminarium tematyczne: Współczesna semantyka leksykalna, czyli od leksemu do sieci semantycznych i systemów leksykalnych

fakultatywne

w sali

Tematem zajęć są różne podejścia do analizy leksemu i jego znaczenia z perspektywy współczesnej semantyki leksykalnej (i w mniejszym stopniu leksykografii).

Zostaną omówione m.in. takie zagadnienia jak minimalna jednostka znaczeniowa – wyraz, leksem, morfem, sem; związek między znaczeniem a pojęciem; procesy słowotwórcze w języku (neologizmy formalne i neosemantyzmy); ewolucja słownictwa; znaczenie przenośne leksemów na płaszczyźnie tekstu; relacje paradygmatyczne między jednostkami językowymi ; relacje syntagmatyczne - tworzenie systemów łączenia jednostek leksykalnych.

Tematem zajęć są różne podejścia do analizy leksemu i jego znaczenia z perspektywy współczesnej semantyki leksykalnej (i w mniejszym stopniu leksykografii).

Program konwersatorium:

- Krótka historia semantyki oraz przypomnienie podstawowych definicji (semantyka, znaczenie, denotacja, konotacja, trójkąt semiologiczny itp.);

- Leksykologia jako dział semantyki, jej cele badawcze;

- Definicja wyrazu (kryteria fonologiczne, strukturalne, semantyczne), lematyzacja, definicja morfemu, wyraz a morfem, rodzaje morfemów gramatycznych i ich funkcje, wyraz odmienny a wyraz derywowany, wyraz prosty a wyraz złożony, wyraz podzielny słowotwórczo a wyraz niepodzielny słowotwórczo;

- Ewolucja słownictwa: wyrazy monosemiczne a polisemiczne, archaizmy a neologizmy, neologizm formalny (procesy słowotwórcze: derywacja, złożenie, skrót i ich klasyfikacje, amalgamy leksykalne) a neosemantyzm, ewolucja znaczenia wyrazów (rozszerzenie, zawężenie, przesunięcie), zapożyczenia jako środki wzbogacania słownictwa rodzimego – ich klasyfikacja;

-Relacje semantyczne paradygmatyczne miedzy wyrazami (synonimia, paronimia antonimia, homonimia, hiperonimia, meronimia);

-Znaczenie wyrazów na płaszczyźnie tekstu (metafora, porównanie, metonimia, synekdocha, antonomazja, eufemizm, dysfemizm itp.);

- Relacje syntagmatyczne między wyrazami - tworzenie systemów łączenia jednostek leksykalnych:

a/ znaczenie słów w związkach wyrazowych: frazeologizmy i kolokacje;

b/ opis właściwości kombinatorycznych jednostek językowych;

c/ sieci leksykalne i systemy semantyczne.

Blanco X., Sfar I. (2018). Lexicologie(s) : approches croisées en sémantique lexicale, Berne : Peter Lang.

Gaudin F., Guespin L. (2000). Introduction à la lexicologie française, Bruxelles : Duculot.

Lehman A., Martin-Berthet F. (2014). Lexicologie. Sémantique, Morphologie, lexicographie, Paris : Armand Colin.

Mel’čuk I.A., Iordanskaja L.N., Arbatchewsky-Jumarie, N. eds, (1984-I, 88-II, 99-IV). Dictionnaire explicatif et combinatoire du français contemporain. Recherches lexico-sémantiques, Montréal : Les Presses de l’Université de Montréal, Canada.

Mel’čuk I., Polguère A. (1995). Introduction à la lexicologie explicative et combinatoire. Bruxelles : Duculot.

Mel’čuk I., Polguère A. (2013). Tout ce que nous voulions savoir sur les phrasèmes, mais …, Cahiers de lexicologie 102, 129-149. (pdf) https://www.researchgate.net/publication/327830942_Tout_ce_que_nous_voulions_savoir_sur_les_Phrasemes_Mais

Mel’čuk I., Polguère A. (2021). Les fonctions lexicales dernier cri. In S. Marengo (éd.) La Théorie Sens-Texte. Concepts-clés et applications. Paris : L’Harmattan.

Mortureux M.-F. (1997). La lexicologie entre langue et discours. Paris : SEDES, Coll. Campus.

Nyckees V. (1998). La sémantique, Paris : Belin.

Polguère A. (2016). Lexicologie et sémantique lexicale. Notions fondamentales. Troisième étions, Motréal : Les Presses de l’Université de Montréal.

Salminen A.- N. (2015). La lexicologie, Paris : Armand Colin.

Touratier Ch. (2000). La sémantique, Paris : Armand Colin.

Po pozytywnym zakończeniu zajęć

student/studentka zna i rozumie:

- w pogłębionym stopniu miejsce i znaczenie nauk humanistycznych, w szczególności językoznawstwa, w systemie nauk oraz ich specyfikę przedmiotową i metodologiczną (K_W01)

- w pogłębionym stopniu terminologię z zakresu językoznawstwa ogólnego i francuskiego (K_W02)

- w pogłębionym stopniu podstawowe i złożone procesy zachodzące w języku w krajach francuskiego obszaru kulturowego (K_W03)

- w pogłębionym stopniu kierunki i metodologie badań nad językiem, zwłaszcza w krajach francuskojęzycznego obszaru kulturowego(K_W04)

- w pogłębionym stopniu podstawowe i złożone zagadnienia z zakresu językoznawstwa ogólnego i francuskiego(K_W06)

student/studentka potrafi:

- wybrać i zastosować do analizy wybranego materiału językoznawczego odpowiednie złożone koncepcje teoretyczne i hipotezy badawcze właściwe dla językoznawstwa ogólnego i francuskiego (K_U01)

-wykorzystywać w badaniach złożone umiejętności badawcze, obejmujące analizę problemów badawczych, formułowanie hipotez, dobór metod i technik badawczych oraz opracowywanie i prezentowanie wyników podczas przygotowywania własnych prac w zakresie językoznawstwa (K_U02)

-rozpoznawać, analizować i interpretować w pogłębionym stopniu różne zjawiska językoznawcze, stosując adekwatną i złożoną terminologię oraz właściwe metody i narzędzia badawcze (K_U05)

-przedstawiać własne poglądy w dyskusji, odwołując się do różnych źródeł i złożonych ujęć teoretycznych, oraz argumentować w pogłębionym stopniu przyjęty punkt widzenia (K_U06)

-przygotowywać pracę pisemną, w języku francuskim i polskim z wykorzystaniem różnych złożonych ujęć teoretycznych, a także różnych źródeł właściwych dla językoznawstwa (K_U07)

-planować i przygotowywać wystąpienia ustne w języku francuskim i polskim, odwołując się do złożonych ujęć teoretycznych właściwych dla językoznawstwa (K_U08)

-stosować pogłębioną wiedzę z zakresu językoznawstwa (K_U12)

student/studentka jest gotów/gotowa do:

- krytycznej oceny własnej wiedzy i umiejętności, jak również dokonywania modyfikacji i korekt postaw i zachowań (K_K01)

- wykorzystywania kompetencji językoznawczych na rzecz organizowania życia naukowego i kulturalnego (K_K05)

- przestrzegania zasad z zakresu ochrony własności intelektualnej i prawa autorskiego (K_K07)

Warunki zaliczenia: na podstawie jednej prezentacji multimedialnej i jednej karty pracy ocenianych na stopień, a także aktywnego udziału w zajęciach. Obecność obowiązkowa. Dopuszczalne są 2 nieobecności.