Wykład monograficzny : Słownik języka semantycznego, czyli (prawie) wszystko o Słowniku objaśniająco-kombinatorycznym Igora Mielczuka

monograficzne

w sali

Celem wykładów będzie przedstawienie w sposób szczegółowy i pogłębiony jedynego w swoim rodzaju, nowatorskiego pod względem gatunku, to znaczy nie mieszczącego się w granicach istniejących klasyfikacji leksykograficznych Słownika objaśniająco-kombinatorycznego Igora Mel’čuka. Słownik ten przyjmuje formę haseł, ale zastosowana w nim unikalna konwencja budowy słownika (ilość haseł, dobór haseł) oraz budowy hasła (rozbudowany schemat i opis za pomocą metajęzyka semantycznego) każe zaliczyć go bardziej do naukowych opracowań językoznawczych niż do zwykłych słowników jednojęzycznych. Model Sens↔Tekst (1974) stanowi postawę teoretyczną dla tego słownika, a także innych współczesnych słowników kombinatorycznych online zbudowanych według formalnego opisu zaproponowanego przez Mel’čuka (np. DiCouèbe, DiCoEnviro DiCoInfo, DiCoLiLex). Przyszły filolog powinien posiadać wiedzę na temat zarówno Słownika objaśniająco-kombinatorycznego i modelu Sens↔Tekst jak i ich zastosowań.

Celem wykładów będzie przedstawienie w sposób szczegółowy i pogłębiony jedynego w swoim rodzaju, nowatorskiego pod względem gatunku, to znaczy nie mieszczącego się w granicach istniejących klasyfikacji leksykograficznych Słownika objaśniająco-kombinatorycznego Igora Mel’čuka. Model Sens↔Tekst (1974) stanowi postawę teoretyczną dla tego słownika, a także innych współczesnych słowników kombinatorycznych online zbudowanych według formalnego opisu zaproponowanego przez Mel’čuka (np. DiCouèbe (2005, 2006), DiCoEnviro (2009), DiCoInfo (2008, 2009), DiCoLiLex dla języka francuskiego (2011), angielskiego (2014), rosyjskiego (2014, 2017).

Wykład obejmuje następujące zagadnienia:

I. Wprowadzenie do leksykografii - podstawowe terminy, typologia słowników, makrostruktura i mikrostruktura słownika językowego.

II.Lingwistyka rosyjska : Model Sens↔Tekst (MST) I. Mielczuka, A. Żółkowskigo i J. D. Apresjana

- geneza powstania modelu Sens↔Tekst (MST)

- ogólna charakterystyka modelu Sens↔Tekst MST)

- jego założenia

- komponenty modelu

- pojęcie funkcji leksykalnej

- funkcje leksykalne paradygmatyczne i syntagmatyczne

- reguły parafrazowania

III. Zastosowanie modelu Sens↔Tekst : Słownik objaśniająco-kombinatoryczny (SOK)

- makrostruktura słownika (dobór haseł i ilość haseł)

- mikrostruktura słownika, czyli budowa artykułu hasłowego – schemat : a/wyraz hasłowy; b/informacja morfologiczna; objaśnienie; c/model rekcji (syntaktyczne możliwości wyrazu), warunki łączliwości jednostek podrzędnych, językowe przykłady realizacji tego modelu; d/standardowe funkcje leksykalne; e/niestandardowe funkcje leksykalne; f/”świat leksykalny”; g/część ilustrująca; h/frazeologia.

IV. Dictionnaire Explicatif et Combinatoire du français contemporain (1988, 1995, 1993-1996)

V.Kolejne słowniki kombinatoryczne zbudowane według formalnego opisu (opartego na funkcjach leksykalnych i systemie parafraz) zaproponowanego przez Mel’čuka - słowniki online DiCouèbe (2005, 2006) – Słownik kombinatoryczny języka francuskiego, DiCoEnviro (2009) – Słownik środowiska (Dictionnaire fondamental de l’environnement), DiCoInfo (2008, 2009) – Słownik informatyki i internetu (Dictionnaire fondamental de l’informatique et de l’Internet), DiCoLiLex - Słownik połączeń leksykalnych (Dictionnaire de liens lexicaux) dla języka francuskiego (2011), angielskiego (2014), rosyjskiego (2014, 2017), DiCE (Diccionario de Colocaciones del Español (2004).

VI. Zastosowanie modelu Sens↔Tekst i słownika objaśniająco-kombinatorycznego, m.in. w modelach leksykograficznych dla różnych języków, np. Systemy leksykalne, tzw. Sieci leksykalne (Réseau Lexical du Français - RL-fr Alain Polguère’a) ; w nowych technologiach komunikacyjnych, np. inbenta.com.

Dlaczego przyszły filolog języka obcego powinien znać teorię Sens↔Tekst i Słownik objaśniająco-kombinatoryczny? Uzasadnienie podaje sam autor: „Osobom wykładającym język [dowolny] […] w oparciu o SOK wygodnie jest zorganizować nauczanie łączliwości językowej, która, jak wiadomo, nastręcza największe trudności w przyswajaniu obcego języka [...]. Osoby posługujące się językiem zawodowo – redaktorzy, tłumacze, dziennikarze itp. ; dla nich SOK służyłby jako informator normatywnego użycia wyrazów i wyrażeń w kontekście, co pozwoliłoby traktować go jako poradnik z zakresu kultury mowy”. (Igor Mel’čuk, 1972: 80)

Apresjan, Jurij D.; Mielczuk Igor A.; Żołkowskij, Aleksander K. (1972). Próba objaśniająco-kombinatorycznego słownika języka rosyjskiego, in: Semantyka i słownik, red. A. Wierzbicka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 79-103.

Apresjan Jurij (1974, tłum. pol. 1980). Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Wrocław: Ossolineum.

DEC : Dictionnaire explicatif et combinatoire du français contemporain. Recherches lexico-sémantiques (Mel’čuk I.A., Iordanskaja L.N., Arbatchewsky-Jumarie, N. eds), (1984-I, 88-II, 99-IV), Montréal : Les Presses de l’Université de Montréal, Canada.

Mel’čuk, Igor (1972). Struktura znaków językowych i zachodzące między nimi relacje formalno-znaczeniowe in: Semantyka i słownik, red. A. Wierzbicka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 59-77.

Mel’čuk, Igor (1988a). Nutrition et lexicologie : le champ lexical ‘nourriture’ (hui vocables dans le Dictionnaire explicatif et combinatoire, Revue québécoise de linguistique, vol. 17, n 2, 133-179.

Mel’čuk, Igor (1988b). Semantic Description of Lexical Units in an ‘Explanatory Combinatorial Dictionary’: Basic Principles and Heuristic Criteria, International Journal of Lexicography, 1: 3, 165-188.

Mel’čuk, Igor. Un modèle linguistique fonctionnel : le modèle Sens-Texte, INaLCO, pdf. http://www.inalco.fr/sites/default/files/asset/document/inalco_modele_linguistique_fonctionnel_.pdf

Mel’čuk, Igor (1992). Paraphrase et lexique : la théorie Sens-Texte et le Dictionnaire explicatif et combinatoire

Mel’čuk, Igor (2003a). Collocations dans le dictionnaire. In: Les écarts culturels dans les Dictionnaires bilingues, Th. Szende (éd.), Paris: Honoré Champion, 19-64.

Mel’čuk, Igor (2003b). Les collocations : définition, rôle et utilité. In : Grossmann & Tutin (eds.), 23-31.

Mel’čuk, Igor. Tout ce que nous voulions savoir sur les phrasèmes, mais …, Observatoire de linguistique Sens-Texte, Université de Montréal (pdf)

Mel’čuk, Igor (2006).Explanatory Combinatorial Dictionary. In G. Sica (ed.), Open Problems in Linguistics and Lexicography, Monza (Italy): Polimetrica Publisher, 225-355. http://www.polimetrica.com/?p=productsList&sWord=lexicography

Polguère, Alain & Mel’čuk, Igor (2006). Dérivations sémantiques et collocations dans le

DiCo/LAF, Langue française 2006/2 (n° 150), 66-83.

http://www.cairn.info/revue-langue-francaise-2006-2-page-66.htm

Mel’čuk, Igor & Polguère, Alain (2007). Lexique actif du français. L’apprentissage du vocabulaire fondé sur 20 000 dérivations sémantiques et collocations du français. Bruxelles : De Boeck.

Wiedza:

- mają pogłębioną wiedzę o procesach zachodzących w wybranych obszarach języka, które są tematem wykładu (K_W04);

-mają pogłębioną wiedzę o metodologii badań nad językiem semantycznym (K_W05)

-mają pogłębioną wiedzę z leksykologii objaśniająco-kombinatorycznej i leksykografii oraz o najnowszych osiągnięciach w tych dyscyplinach (K_W06)

maja pogłębioną wiedzę o miejscu filologii romańskiej w systemie nauk humanistycznych oraz o jej przedmiotowych i metodologicznych powiązaniach z innymi dyscyplinami naukowymi (K_W07)

-mają rozległą i ugruntowaną wiedzę z zakresu kultury Francji oraz krajów francuskojęzycznych (K_W12)

Kompetencje społeczne:

- potrafią przyjąć postawę otwartości wobec różnic osobniczych i kulturowych oraz posiada umiejętność komunikacji w środowisku wielokulturowym (K_K04);

- mają świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego studiowanego regionu, kraju, Europy (K_K07)

Obecność na wykładzie (dopuszcza się 2 nieobecności), zaliczenie na ocenę testu końcowego z zagadnień będących przedmiotem wykładu.

W sem. zimowym 2021/2022 w zależności od aktualnej sytuacji zagrożenia epidemicznego przewiduje się pracę stacjonarną lub zdalną na platformie zoom.us. Wymagane zaplecze techniczne : dostęp do Internetu, mikrofon i kamerka.

Test zaliczeniowy będzie przeprowadzony w trybie stacjonarnym lub zdalnym – w zależności od sytuacji epidemiologicznej.

Forma i kryteria zaliczenia przedmiotu mogą ulec zmianie w zależności od aktualnej sytuacji zagrożenia epidemicznego. Równoważne warunki zaliczenia zostaną ustalone zgodnie z wytycznymi obowiązującymi na Uniwersytecie Warszawskim, w porozumieniu z uczestnikami zajęć. Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu zostaną przedstawione przez prowadzącego na pierwszych zajęciach lub zostaną wysłane przez Uniwersytecki System Obsługi Studiów.