Wykład monograficzny II stopień - literaturoznawstwo (fińska)

monograficzne

Ukończone studia I stopnia

Znajomość języka fińskiego i angielskiego na poziomie umożliwiającym czytanie tekstów literackich i naukowych.

w sali

Wykład monograficzny: Język i tożsamość - przypadki północnoeuropejskie

Wykład porusza zagadnienia z obszaru socjologii narodu i języka, problemy kultur narodowych oraz polityki językowej, ze szczególnym akcentem na kraje północnej Europy (Finlandia, kraje skandynawskie i bałtyckie).

Wykład ma charakter interdyscyplinarny – jego tematyka obejmuje pogranicza językoznawstwa, nauk społecznych i historii idei. Jego przedmiot stanowią dzieje refleksji nad językiem postrzeganym jako wyznacznik tożsamości kulturowej i politycznej, a także historyczne związki badań nad językiem z przemianami społecznymi i politycznymi nowoczesnej Europy. Zagadnienia te rozpatrywane są na przykładzie krajów tworzących północne peryferie Europy (Skandynawia ze szczególnym akcentem na Finlandię, kraje bałtyckie), ale rozważaniom nad poszczególnymi przypadkami towarzyszyć będą odniesienia do szerszego kontekstu europejskiego, jak również do szerszego kręgu zagadnień związanych z kategoriami tożsamości, narodu i języka.

Zagadnienia:

1. Społeczne wyobrażenia języka i postawy językowe; ideologie języka.

2. Czy języki mają tożsamość? (język vs. dialekt; problem granicy języka).

3. Kategoria tożsamości w naukach społecznych

4. Oralność vs. piśmienność; mowa ludu vs. język narodowy

5. Kategoria poprawności językowej – jej uwarunkowania społeczne i ideologiczne

6. Naród i nacjonalizm

7. Język i przynależność społeczna

8. Przemiany krajobrazu socjolingwistycznego we wczesnonowożytnej Europie

9. Refleksja nad językiem i tożsamością w XVIII- i XIX-wiecznej Europie: romantycy niemieccy i ich oddziaływanie na elity „małych narodów” Europy; koncepcje literatury narodowej

10. Język jako podmiot emancypacji i jako przedmiot odgórnego planowania

11. Przegląd historycznych przykładów przemian socjolingwistycznych w północnej Europie: Skandynawia i Finlandia, kraje bałtyckie, ważniejsze społeczności mniejszościowe regionu, Polska jako porównawczy punkt odniesienia

12. Trwanie, rozwój i zanik języków — uwarunkowania społeczne, polityczne i kulturowe

13. Język a prawa człowiekaOmawiane zagadnienia:

1. Ideologie języka, społeczne wyobrażenia języka, postawy językowe

2. Czy języki mają tożsamość? (język vs. dialekt; problem granicy języka)

3. Kategoria tożsamości w naukach społecznych

4. Oralność vs. piśmienność

5. Kategoria poprawności językowej – jej uwarunkowania społeczne i ideologiczne

6. Język i nacjonalizm

7. Przemiany krajobrazu socjolingwistycznego w nowożytnej Europie

8. Refleksja nad językiem i tożsamością w XVIII- i XIX-wiecznej Europie: romantycy niemieccy i ich oddziaływanie na elity „małych narodów” Europy; koncepcje literatury narodowej

9. Ideologiczne uwikłania badań nad językiem: językoznawstwo a teoria ras, idea pokrewieństwa językowego i ruchy panetniczne (skandynawizm, panslawizm, turanizm).

10. Język jako podmiot emancypacji i jako przedmiot odgórnego planowania

11. Przegląd historycznych przykładów przemian socjolingwistycznych w północnej Europie: Skandynawia i Finlandia, kraje bałtyckie, ważniejsze społeczności mniejszościowe regionu, Polska jako porównawczy punkt odniesienia

12. Trwanie, rozwój i zanik języków — uwarunkowania społeczne, polityczne i kulturowe

13. Język a prawa człowieka.

Literatura (lista może ulec modyfikacjom)

• Benedict Anderson, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Kraków 1997

• Richard Bauman & Charles L. Briggs, Voices of Modernity: Language Ideologies and the Politics of Inequality, Cambridge 2003

• Jan Blommaert et al. (eds.), Dangerous Multilingualism: Northern Perspectives on Order, Purity and Normality, New York 2012 (wybrane teksty)

• Thomas Paul Bonfiglio, Mother Tongues and Nations: The Invention of the Native Speaker, New York 2010

• Farimah Daftaray, François Grin (eds.), Nation-Building, Ethnicity and Language Politics in Transition Countries, Budapest 2003 (wybrane teksty)

• Ernest Gellner, Narody i nacjonalizm, przeł. T. Hołówka Warszawa 1991.

• Einar Haugen, The Scandinavian Languages. An Introduction to their History, Faber and Faber Limited, London 1976

• Johann Gottfried Herder, Rozprawa o pochodzeniu języka, przeł. B. Płaczkowska, w: tegoż, Wybór pism Warszawa 1988

• Katja Huumo, Lea Laitinen, Outi Paloposki (toim.), Yhteistä kieltä tekemässä. Näkökulmia suomen kirjakielen kehitykseen 1800-luvulla, Helsinki 2004. (wybrane teksty)

• Tomasz Kamusella, The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe, New York 2009 (wybrane fragmenty)

• Robert B. Kaplan, Richard B. Baldauf Jr. (eds.) Language Planning and Policy in Europe, v. 1: Hungary, Finland and Sweden; v. 3: The Baltic States, Ireland and Italy, Clevedon 2005 (wybrane teksty)

• Johanna Laakso, Our Otherness: Finno-Ugrian Approaches to Women’s Studies, or vice-versa, Wien 2005

• Hanna Lappalainen, Marja-Leena Sorjonen, Maria Vilkuna (toim.), Kielellä on merkitystä. Näkökulmia kielipolitiikkaan, Helsinki 2010 (wybrane teksty Anne Mäntynen, Miten kielestä kerrotaan. Kielijuttujen retoriikka, Helsinki 2003

• Tove Skuttnabb-Kangas, Robert Phillipson, Mart Rannut (eds.), Linguistic Human Rights- Overcoming Linguistic Discrimination, Berlin—New York 1995 (wybrane teksty)

• Johan Vilhelm Snellman, Kootut teokset 1–24 (wybrane teksty), Helsinki 2000–2005

• V. Tarkiainen, Aarne Anttila (toim.) Arwidssonista Snellmaniin. Kansallisia kirjoitelmia vuosilta 1817–44, Helsinki 1929 (wybrane teksty)

Po ukończeniu kursu student posiada podstawową wiedzę o problemach narodowych, znaczeniu języka w kształtowaniu tożsamości oraz o czynnikach społeczno-kulturowych warunkujących relacje między językiem i tożsamością. Jest w stanie analizować zjawiska z dziejów kultury i literatury fińskiej, w perspektywie interdyscyplinarnej i porównawczej. Potrafi przedstawić i zanalizować sytuację społeczno-językową w Finlandii i krajach ościennych, wskazując elementy rozbieżne i wspólne, oraz odnosząc tę wiedzę szczegółową do szerszego kontekstu historycznego zagadnień narodowościowych.

Sprawdzian wiedzy z wykładu i lektur