Wielkie wyprawy etnograficzne

fakultatywne

w sali

Antropologia jest pełna zadziwiających historii - badaczy, którzy zostali czarownikami, wodzami, włączyli w lokalne konflikty czy politykę; przeżyli coś, co przekracza horyzont typowego badania naukowego. W trakcie zajęć przyjrzymy się historii tej dyscypliny z perspektywy właśnie takich nietypowych wydarzeń: going native, konfliktów. Czytana w ten sposób historia antropologii ujawnia procesy, które pomagają w zrozumieniu innych dyscyplin, nawet jeśli nie przeszły one (jeszcze) tak głębokiego procesu autorefleksji.

Kurs ma na celu przybliżenie słuchaczom historii badań terenowych w antropologii z perspektywy różnych paradygmatów. Jest to historia specyficzna - pisana praktyką badawczą i przerywana burzliwymi sporami. Poza uzupełnieniem wiadomości o historii dyscypliny w kontekście jej sztandarowego wyróżnika - długotrwałych badan terenowych, kurs ma przygotować słuchaczy do analizy projektów badawczych z perspektywy różnych ujęć paradygmatycznych i zapoznać z krytyką antropologii okresu "zwrotu lingwistycznego" i ukonstytuowania się paradygmatu postmodernistycznego.

1. Wprowadzenie: etnografia nieprzezroczysta. Źródła refleksji nad poznaniem w antropologii i antropologicznym pisarstwem. „Zwrot lingwistyczny” i postmodernistyczna epistemologia.

2. „Być tam” – pierwsze wyprawy etnograficzne. Początki praktyki badawczej we wczesnym okresie rozwoju antropologii. Pierwsze pokolenia badaczy brytyjskiej antropologii społecznej i amerykańskiej antropologii kultury

3. Bawiąc się w Indian – Zuni i antropologowie na przestrzeni wieku

4.Natura czy kultura – o ukonstytuowaniu się paradygmatu kulturalistycznego. Ekstremalne czytanie Kanta: F. Boas na Ziemi Baffina i rajski mit Południowych Mórz Margaret Mead; spór biologizmu z kulturalizmem w historii antropologii

5. [opcjonalnie] Funkcjonalizm jako paradygmat badawczy: B. Malinowski, argonauta Zachodniego Pacyfiku

6. [opcjonalnie] Bracia i siostry Malinowskiego: ekspedycja jenisejska Marii Czaplickej i Bronisław Piłsudski wśród Ajnów

7. Interpretatywizm jako paradygmat badawczy: od badań Evans-Pritcharda w Sudanie po balijskie peregrynacje Geertza

8. Granice poznania w antropologii postmodernistycznej. Stoller i Hastrup

9. Spór o racjonalność i mit badacza – podróżnika. Apoteoza Kapitana Cooka

10. Etyka badań terenowych i zderzenie paradygmatów - kryzys Yanomami

11. Powieść antropologiczna

12. Antropolog na wojnie

13. Wymiary antropologicznego poznania

G.W. Stocking jr After Tylor. British Social Anthropology 1888-1951, The University of Wisconsin Press:Madison, 1995 rozdz. 1 i 3

Susan Sontag The Anthropologist as Hero, (w:) S. Sontag Against Interpretation, A Delta Book: New York, 1964

C. Geertz Dzieło i życie, Wyd. KR: Warszawa, 2000 rozdz. Być tam

A. Barnard Antropologia, przeł. S. Szymański, PIW: Warszawa: 2006

J. Helm (red.) Pioniers of American Anthropology, The Univ. Of Washington Press, Seattle, Washington, 1966

G.W. Stocking jr After Tylor. British Social Anthropology 1888-1951, The University of Wisconsin Press: Madison, 1995 rozdz. 1 i 3

E.S. Curtis Indian Days of Long Ago, World Book Company, 1915

Ludger Müller-Wille Introduction, s. 3-18 (w:) Franz Boas among the Inuit of Baffin Island 1883-1884, edit. and introduced by L. Müller-Wille, transl. W. Barr, University of Toronto Press: Toronto, Buffalo, London, 1998

M. Mead Trzy studia. Dojrzewając na Samoa PIW: Warszawa, 1986 (fragmenty) | przeczytaj |

David Hurst Thomas Skull Wars, Kennewick Man, Archeology, And the Battle for native American Identity, Basic Books:2000, rozdz. Collecting your Fossils Alive, s. 77-93

D. Freeman Margaret Mead and the Heretic. The Making and Unmaking of an Anthropological Myth, Penguin Books: Ringwood, Harmondsworth, New York, Toronto, 1996 (fragmenty)

L.D. Holmes Quest for the Real Samoa: The Mead/Freeman Controversy and Beyond, Bergin&Garvey Publ., South Headley, 1988

listy Margaret Mead – Franz Boas 1925 - 1926

F.H. Cushing My Adventures in Zuni Filter Press: Palmer Lake,1998 ("The Century Magazine"1882-1883 I: vol. 215, no. 2, s. 191-208, 1882; II: vol. 2, no. 1, s. 500-512, 1883,III: vol. 25, no. 4, s. 28-48, 1883)

David Hurst Thomas Skull Wars, Kennewick Man, Archeology, And the Battle for native American Identity, Basic Books:2000, rozdz. The Anthropologist as Hero, s. 71-76

B. Walczak Antropolog jako Inny. Od pierwszych badań terenowych do wyzwań ponowoczesnej antropologii, wyd. Scholar, Warszawa, 2009

R. Benedict Wzory kultury, „Muza”, Warszawa, 1999

McFeely E., Zuni and the American Imagination, Hill and Wang: New York, 2001

M. Czaplicka Shamanism in Siberia [excerpts from] ABORIGINAL SIBERIA A STUDY IN SOCIAL ANTHROPOLOGY, WITH A PREFACE BY R. R. MARETT READER IN SOCIAL ANTHROPOLOGY IN THE UNIVERSITY OF OXFORD PRESIDENT OF THE FOLK-LORE SOCIETY, OXFORD AT THE CLARENDON PRESS, 1914

J. Tokarska-Bakir Nie deptać trawników „Wysokie obcasy” nr 5, GW nr 27, wydanie z dnia 01/02/2003

G. Kubica-Heller Siostry Malinowskiego, Wyd. Literackie, Kraków, 2006

Antoni Kuczyński, Bronisław Piłsudski. Z wędrówek po kraju Niwchów. [W:] Antoni Kuczyński, Polskie opisanie świata. T. 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego: Wrocław, 1994, s. 174 - 190.

C. Geertz Dzieło i życie, Wyd. KR: Warszawa, 2000 rozdz. Afrykańskie przeźrocza Evans - Pritcharda | przeczytaj |

E. Evans-Pritchard Religia Nuerów, wyd. M. Derewiecki, 2007

E. Evans-Pritchard Some Collective Expressions of Obscenity in Africa “The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland”, Vol. 59. (Jul. - Dec., 1929), pp. 311-331.

Karp I Reading the Nuer

Douglas H. Johnson Evans-Pritchard, the Nuer and the Sudan Political Service "African Affairs", Vol. 81, No. 323. (Apr., 1982), pp. 231-246.

C. Geertz Głęboka gra: uwagi o walkach kogucich na Bali, (w:) C. Geertz Interpretacja kultur. Wybrane eseje, przeł. M.M. Piechaczek, Wyd. UJ: Kraków 2005, s. 461-512

P. Stoller, Ch. Olkes, In Sorcery’s Shadow: A Memoir of Apprenticeship among the Songhay of Niger, The University of Chicago Press: Chicago, London, 1987

J. Tokarska – Bakir, Dalsze losy syna marnotrawnego. Projekt etnografii nieprzezroczystej, „Konteksty – Polska Sztuka Ludowa”, 1-1995, s. 13-22

B. Walczak Projekt etnografii eidetycznej Paula Stollera, "Konteksty. Polska Sztuka Ludowa", 1/2007

K. Hastrup, A Place Apart. An Anthropological Study of the Icelandic World Clarendon Press: Oxford, 1998

K. Hastrup, Poza antropologią. Antropolog jako przedmiot przedstawienia dramatycznego, przeł. G. Godlewski, „Konteksty –Polska sztuka ludowa” nr 2 (241), 1998, s. 20-28

K. Hastrup, O ugruntowywaniu się światów – podstawy empiryczne antropologii (w:) M. Kempny, E. Nowicka (red.) Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2004

M. Sahlins Jak myślą „tubylcy”. O kapitanie Cooku, na przykład. Wyd. UJ, Kraków, 2007

G. Obeyesekere Apoteoza kapitana Cooka, Wyd. UJ, w przygotowaniu do druku

C. Geertz Wojna kultur (w:) C. Geertz Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne, Universitas: Kraków, 2003

A. Kuper Kultura. Model antropologiczny, przeł. I. Kołbon, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: Kraków, 2005, s. 137 – 171

A. Barnard Antropologia, przeł. S. Szymański, PIW: Warszawa: 2006, s. 142-144

R. Borofsky, “Cook, Lono, Obeyesekere, and Sahlins”, “Current Anthropology”, vol. 38, nr 2, April 1997

B. Walczak Czwarta wyprawa kapitana Cooka, (w:) J. Tokarska-Bakir (red.) Cóż po antropologii?, Zeszyty Antropologiczne, Wyd. Collegium Civitas: Warszawa, 2006

M. Sahlins Wyspy historii przeł. Izabela Kołbon, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 2006, Kraków

A.R. Ramos, Rozmyślając o Yanomami: wyobrażenia etnograficzne a pogoń za egzotyką, przeł. Wojciech Dochnal (w:) Michał Buchowski, M. Kempny (red.) Amerykańska antropologia postmodernistyczna, Instytut Kultury: Warszawa, 1999

Chagnon N.A., Yanomamö. The Fierce People, Holt, Rinehart and Winston: New York, Chicago, San Francisco, 1983

Borofsky R., Yanomami. The Fierce Controversy and what we Can Learn from it, University of California Press: Berkeley. Los Angeles, London, 2005

Ferguson B., Do Yanomami Killers Have More Kids?, “American Ethnologist”, vol. 16, no. 3, s. 564-565, 1989

Chagnon N.A., Life Histories, Blood Revenge, and Warfare in Tribal Population, “Science”, 239, s. 985-992, 1988

B. Walczak Kryzys Yanomami: kilka uwag o epistemologii, etyce i życiu publicznym antropologii kultury "Kultura i Społeczeństwo", 4/2007

R. Robin Scandals and Scoudrels. Seven Cases that Schook the Academy, Univ. Of California Press, Berkeley, LA, London, 2004

Po ukończeniu kursu, uczestnicy i uczestniczki:

- znają historię badań terenowych

- potrafią patrzeć na historię antropologii od strony praktyki badawczej

- rozumieją różnice pomiędzy wybranymi paradygmatami

- potrafią odnieść dylematy etyczne do swojej praktyki badawczej

- podniosą umiejętność krytycznej analizy tekstu

Ocena wystawiana jest na podstawie krótkiej rozmowy na wybrany przez słuchaczy temat, inspirowany tematyką omawianą na zajęciach oraz aktywności i obecności na zajęciach.

Dopuszcza się do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności. Kolejne dwie powodują obniżenie końcowej oceny po pół stopnia. Piąta nieobecność oznacza niezaliczenie zajęć w pierwszym terminie.