Metody badań społecznych

obowiązkowe

Zajęcia umożliwiają pierwsze zetknięcie się Studentek i Studentów z prowadzeniem empirycznych badań społecznych. Dlatego zaproponowaliśmy dla nich formę WARSZTATU i to prowadzonego nie przez jednego "ćwiczeniowca" lecz przez ZESPÓŁ pracowników naukowo-dydaktycznych dysponujących gruntowną wiedzą i doświadczeniem w realizacji badań.

Warsztat ma wyraźnie określone cele dydaktyczne, wskazane poniżej. W semestrze zimowym zajęcia poświęcone są metodom jakościowych w badaniach społecznych. W semestrze letnim - metodom badań ilościowych. Warsztatom towarzyszy wykład.

W SEMESTRZE ZIMOWYM cele zajęć są następujące:

- praktyczne ćwiczenie zdolności projektowania, realizowania i interpretacji podczas procesu badawczego; (interpretację rozumiemy jako grę wyobraźni i wiedzy badacza);

- nauczenie jak uprawiać metarefleksję dotyczącą pracy z danymi na każdym etapie badań;

- rozwijanie umiejętności korzystania z otwartego horyzontu badań jakościowych i zachęcenie do samodzielnej modyfikacji lub tworzenia metod badawczych;

- zapoznanie z podstawowymi, metodami badań jakościowych, takimi jak:

a) praca z tzw. danymi zastanymi,

b) praca w terenie i w Internecie metodą obserwacji,

c) praca w terenie i w Internecie metodą wywiadu swobodnego,

d) praca metodą fokusową;

- opanowanie umiejętności niezbędnych do zbierania danych wyżej opisanymi metodami;

- nauczenie jak opracowywać dane jakościowe i jak prowadzić analizy:

a) pierwszego rzędu (połączone ze sposobami porządkowania danych);

b) drugiego rzędu (połączone z analizami wątków tematycznych i problemowych);

c) trzeciego rzędu (połączone z końcową interpretacją wyników);

- opanowanie jednego z dostępnych programów do komputerowej analizy danych jakościowych; zapoznanie się z możliwościami tego rodzaju programów;

- nauczenie zasad wnioskowania, generalizowania i interpretacji danych jakościowych w procesie badawczym;

- opanowanie umiejętności formułowania rekomendacji i wniosków praktycznych;

- opanowanie umiejętności przekazywania wyników badań.

Ponadto zajęcia winny unaocznić zalety i ograniczenia pracy zespołowej oraz zalety i ograniczenia metody triangulacji w jej wariantach teoretycznym, metodologicznym i empirycznym.

Warsztat będzie związany z wykonywaniem poszczególnych prac domowych przez zespoły badawcze, na które Studenci podzielą się na pierwszych zajęciach. Konsultacje prac będą prowadzone głównie zdalnie lub pocztą elektroniczną albo w trakcie dyżurów pracowników naukowo-dydaktycznych prowadzących przedmiot. Na zaliczenie Uczestnicy zajęć pracujący zespołowo przygotowują raport z samodzielnie przeprowadzonych badań.

WYKŁAD

W SEMESTRZE LETNIM

mieszany: w sali i zdalnie

Warsztat w sem. zimowym ma na celu przećwiczenie w zespołach sposobów zbierania, analizy i interpretacji danych jakościowych. Na poziomie zbierania danych studenci przećwiczą pracę: na danych zastanych; metodą obserwacji, metodą wywiadu swobodnego i fokusowego. Na poziomie opracowywania danych studenci przećwiczą pracę różnymi metodami ich porządkowania, analizowania i interpretacji. Na cząstkowe zaliczenie zajęć zespoły przygotują raporty badawcze.

W sem. letnim zajęcia warsztatowe dotyczą badań metodą ilościową. Studenci, pracując w zespołach, przećwiczą projektowanie standaryzowanego kwestionariusza wywiadu (ankiety), realizację badania i analizę wyników. Na zaliczenie warsztatu zespoły oddadzą raporty z badań.

Wykład

Przygotowuje do samodzielnej realizacji badań, prezentując kluczowe pojęcia dla różnych typów przedsięwzięć badawczych. Omówione zostaną podstawowe rodzaje badań społecznych, wraz z analizą założeń teoriopoznawczych, które im towarzyszą.

SEMESTR ZIMOWY podzieliliśmy na MODUŁY poniżej tematy zajęć i prowadzący

Prowadzący: prof. Barbara Fatyga

1)SOCJOLOGIA I ANTROPOLOGIA JAKO NAUKI EMPIRYCZNE

Dedukcja i indukcja, rola teorii w badaniach,

charakterystyki paradygmatyczne nurtów socjologii empirycznej; różne tradycje badań jakościowych

CEL: zrozumienie specyfiki podejścia, uwolnienie wyobraźni i wiedzy początkujących badaczy

Charakterystyka metod jakościowych i ilościowych oraz „metodologii III drogi” ze względu na:

- typy danych: zastanych, w tym urzędowych, biograficznych, publicznych intymnych itd.; wytworzonych przez badacza, w tym: behawioralnych, tekstowych, ikonicznych, wielozmysłowych;

- metody badawcze i ich miejsce w procesie badawczym

- możliwości uogólnień i wnioskowania

ZADANIE DOMOWE (dalej ZD): podział grup na zespoły, wybór tematu badawczego

Konsultacja elektroniczna tematów badawczych.

MODUŁ I - ZBIERANIE DANYCH

Prowadzący: prof. Barbara Fatyga

2) PRZYGOTOWANIE DO BADAŃ; ROZPOCZĘCIE PROCESU BADAWCZEGO i ZEBRANIE DANYCH ZASTANYCH

CEL: nabycie umiejętności gromadzenia wiedzy i materiału do projektu badawczego;

- studia literaturowe (teoria, metoda);

- analiza stanu wiedzy źródłowej o przedmiocie badania (Internet, literatura, inne źródła);

- sposoby wykorzystywania wiedzy potocznej i podręcznej badaczek i badaczy

ZD: przygotowanie do badania: zebranie literatury, omówienie stanu wiedzy o przedmiocie badań

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac.

Prowadzący: dr Albert Jawłowski

3) GŁÓWNE METODY JAKOŚCIOWE: OBSERWACJA

CEL: przećwiczenie umiejętności prowadzenia obserwacji i dzienniczka badacza

Teren obserwacji

Typy obserwacji

Problemy etyczne obserwacji

Arkusze obserwacji

Dzienniczek badacza – jak prowadzić

ZD: przeprowadzenie i zapisanie obserwacji

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac

Prowadzący: prof. Barbara Fatyga

4) GŁÓWNE METODY JAKOŚCIOWE: WYWIAD

CEL: nabycie umiejętności tworzenia scenariusza wywiadu; odróżniania pytań do badacza od pytań do badanych

Typy wywiadów (swobodny z dyspozycjami, narracyjny tematyczny, narracyjny biograficzny, fokus)

Dobór prób(y): stabilnej, „wędrującej”

Łączenie wywiadu z obserwacją

Konstrukcja scenariusza wywiadu swobodnego z dyspozycjami

wg schematu pytania do badacza – pytania do badanych,

Znaczenie języka

ZD: przygotowanie scenariusza wywiadu swobodnego

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac

Prowadzący: dr Albert Jawłowski

5) REALIZACJA WYWIADU SWOBODNEGO Z DYSPOZYCJAMI

CEL: nabycie umiejętności prawidłowego i etycznego realizowania wywiadów

Problemy etyczne wywiadu, (świadoma zgoda, reguły okazywania szacunku – grzeczność badacza, anonimowość i anonimizacja)

aranżacja sytuacji wywiadu versus spontaniczność,

praktyczne łączenie wywiadu z obserwacją

zakończenie wywiadu i metody przechowywania danych

ZD: przeprowadzenie wywiadu pilotażowego, przygotowanie notatki metametodologicznej

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac zespołów

Prowadzący: dr Anna Buchner

6) GŁÓWNE METODY JAKOŚCIOWE: WYWIAD ZOGNISKOWANY (fokus, Focus Group lnterviews - FGI/s) a WYWIAD GRUPOWY

CEL: charakterystyka fokusów (np.: Mini Group, Brief Group czy Extended Group)

Scenariusz fokusa wraz z „didaskaliami”

Wywiad grupowy - specyfika, zalety i ograniczenia, kiedy lepiej stosować tę metodę

ZD: wybranie wersji fokusa i przygotowanie scenariusza wywiadu zogniskowanego

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac

Prowadzący: dr Anna Buchner

7) ANALIZA SCENARIUSZY WYWIADU POPRAWIANIE BŁĘDÓW

Problemy z realizacją wywiadu fokusowego

Wskazówki dla moderatora

Refleksja metametodologiczna

ZD: realizacja pilotażowego fokusa; spisanie uwag na temat realizacji badania pilotażowego

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac

MODUŁ II

Prowadzący: prof. Barbara Fatyga

8) PORZĄDKOWANIE DANYCH NA PRZYKŁADZIE ZBIORU MATERIAŁÓW ZASTANYCH

Interpretacja jako ciągły element procesu badawczego

Zakładanie baz danych tekstowych, ikonicznych

Kodowanie jako procedura interpretacyjna

ZD: zakodowanie 100 rekordów z przykładowego badania jakościowego

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac

Prowadzący: dr Tomasz Olczyk

9) WYKORZYSTANIE PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH DO ANALIZY DANYCH JAKOŚCIOWYCH

Na przykładzie programu QDA Miner Lite

Możliwości programów komputerowych

ZD: zakodowanie części zgromadzonego materiału

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac

Prowadzący: dr Tomasz Olczyk

10) NA PRZYKŁADZIE ZAKODOWANEGO MATERIAŁU ANALIZA POMYSŁÓW INTERPRETACYJNYCH I BŁĘDÓW

Do ćwiczenia zostaną wykorzystane materiały przygotowane przez Studentki i Studentów i/lub (w razie potrzeby) przykłady przygotowane przez prowadzącego.

ZD: metarefleksja – notatka zespołu nt. kodowania

MODUŁ III ANALIZY II i III RZĘDU

Prowadzący: prof. Barbara Fatyga

11) POWRÓT DO GRY Z TEORIĄ: KONFRONTACJA WYNIKÓW BADANIA Z WIEDZĄ TEORETYCZNĄ I WIEDZĄ PODRĘCZNĄ BADACZA

Typologie vs klasyfikacje: wskazówki odnośnie metody tworzenia typologii w badaniach jakościowych

Sposoby prezentacji wyników badania w oparciu o jedną teorię i o podejście striangulowane

ZD: stworzenie interpretacji wyników własnego badania zespołu lub z przykładu dostarczonego przez prowadzącą

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac

Prowadzący: prof. Barbara Fatyga

12) ANALIZA BŁĘDÓW I POMYSŁÓW INTERPRETACYJNYCH; A PRZEDE WSZYSTKIM WKŁAD DO TEORII i MODYFIKOWANIE METOD

Kontekst odkrycia i waga kontekstu

Analiza przykładów dostarczonych przez prowadzącą i/lub pochodzących z badań studenckich: odkrycie nowego typu gier nie uwzględnionego przez Rogera Caillois; Przekształcenie TST w Inwentarz JA-MY-ONI

ZD: metarefleksja nt. interpretacji – notatka

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac

MODUŁ IV

Prowadzący: dr Paweł Tomanek

13) PRZYGOTOWANIE RAPORTU Z BADAŃ

specyfika pisarstwa naukowego vs popularyzacja wyników

metoda ilustracyjna: kiedy i jak stosować

struktura raportu, komunikatu z badań, prezentacji, artykułu

forma przekazu i edycja

ZD: zaprojektowanie struktury raportu i przedstawienie jej w formie konspektu z zaznaczeniem który członek zespołu czym się zajmie

Konsultacja elektroniczna/dyżurowa prac

Prowadzący: prof. Barbara Fatyga , dr Anna Buchner

14) WNIOSKI TEORETYCZNE, METODOLOGICZNE, REKOMENDACJE PRAKTYCZNE

Reguły wnioskowania; problem reprezentatywności badań jakościowych, granice uogólnień w badaniach jakościowych

badania eksploracyjne vs badania zasięgowe

badania jakościowe jako badania diagnostyczne i ewaluacyjne

sposoby prezentacji rekomendacji praktycznych

ZD: napisanie raportu z badań

15) KONSULTACJA RAPORTÓW

prowadzi zespół; prezentacja prac zespołów badawczych

UWAGA istnieje możliwość publikacji najlepszych prac

----------

SEMESTR LETNI

W semestrze letnim studenci również będą pracować w zespołach badawczych. Zajęcia warsztatowe będą prowadzili dr Marcin Sińczuch i dr Mariusz Piotrowski

1) PRZYGOTOWANIE TEORETYCZNE – PRZEDMIOT BADAŃ, PYTANIA BADAWCZE, HIPOTEZY. TEORIA W BADANIACH EMPIRYCZNYCH.

CEL zajęć: Nabycie umiejętności odróżniania w tekstach naukowych przedmiotu badań, pytań badawczych, hipotez. Odróżnianie badań empirycznych – naukowych i nienaukowych

Stworzenie pytania badawczego/hipotez.

Zaprezentowanie listy książek z badaniami socjologicznymi np. dotyczącymi struktury społecznej, kapitału społecznego, kulturowego.

Zadanie domowe (ZD): Wyodrębnienie w książce naukowej opartej na badaniach empirycznych, przedmiotu badań, pytania badawczego, hipotez.

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

2) TRAFNOŚĆ I RZETELNOŚĆ W BADANIACH

CEL: Nabycie umiejętności oceny badań pod względem trafności i rzetelności metody.

ZD: Ocenić jakość metody badawczej i materiału badawczego w analizowanej książce.

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

3) PLANOWANIE BADAŃ I WYBÓR NARZĘDZI

Dane wytwarzane i dane zastane (wtórne), badania podłużne, badania panelowe

CEL: Zapoznanie studentów z repozytoriami danych społecznych i statystyk publicznych. BDL GUS, archiwum badań społecznych, itp.

ZD: Znaleźć źródła danych dotyczących wybranego problemu badawczego.

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

4) KONSTRUOWANIE KWESTIONARIUSZA (x2)

CEL: Umiejętność oceny pytań i konstrukcji kwestionariusza.

ZD: stworzenie pytań dodatkowych do kwestionariusza.

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

6) DOBÓR PRÓBY (LOSOWY I CELOWY). REALIZACJA BADAŃ PRZEZ INTERNET.

CEL: Nabycie umiejętności obliczania wielkości próby, przedziału ufności. Identyfikacja źródeł błędów systematycznych (bias) w doborze próby i sondażu.

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

7) REALIZACJA BADAŃ - REALIZACJA PILOTAŻU

CEL: Refleksja nad efektem ankieterskim.

ZD: Realizacja pilotażu stworzonego narzędzia.

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

8) POZA EKSPERYMENT SONDAŻOWY

CEL: Ocena wyników pilotażu badań.

Eksperyment sondażowy; typy respondentów; etyka; w jaki sposób realizuje się badania komercyjne i akademickie; badania audytoryjne

ZD: Realizacja badań właściwych.

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

9) OPRACOWANIE MATERIAŁU BADAWCZEGO. KODOWANIE

CEL: Nabycie umiejętności klasyfikowanie odpowiedzi w pytaniach otwartych

ZD. zakodowanie i zrekodowanie 100 przykładowych rekordów

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

10) ANALIZA DANYCH (X2)

Analiza prosta. Opis statystyczny jednej zmiennej. Tabele krzyżowe.

ZD: Opracowanie wyników metryczkowych.

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

12) ANALIZA ROZBUDOWANA.

CEL: Sprawdzanie hipotez.

ZD: Opracowanie wyników przeprowadzonego badania, pomiar związku między zmiennymi.

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

13) GRAFICZNE SPOSOBY PREZENTACJI WYNIKÓW

CEL: Poznanie zasad tworzenia wykresów, map, tabel

ZD: Stworzenie prezentacji podsumowującej najważniejsze wyniki

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

14) INTERPRETACJA WYNIKÓW

CEL: Twierdzenia, trendy, replikowalność badań, błąd ekologiczny, błąd indywidualizmu

Przygotowanie wyników do prezentacji – wskazówki i zasady obowiązujące w tekście

ZD: przygotowanie raportu i komunikatu z badań

Konsultacja elektroniczna/ dyżurowa prac

15) WNIOSKI TEORETYCZNE, METODOLOGICZNE I REKOMENDACJE PRAKTYCZNE

WYKŁAD:

prowadzący: dr Mariusz Piotrowski

Zakres zagadnień:

1) Wiedza, poznanie, rozumowanie: Omówienie podstawowych pojęć nauki, rodzajów wiedzy i sposobów jej poznawania, ze szczególnym uwzględnieniem rozumowania jako podstawy uzasadniania wiedzy. Prezentacja podejść dedukcyjnych i niededukcyjnych, osadzona w kontekście szkoły lwowsko-warszawskiej. (Dwa wykłady)

2) Wyjaśnienie w nauce: Przedstawienie schematów wyjaśnień generalizujących (nomologicznych), funkcjonalnych i genetycznych. Analiza kluczowych różnic w podejściach do definiowania nauki oraz ich konsekwencji dla budowania teorii w naukach społecznych, umiejscawiając teoretyczne podejścia na osi realizm–konstruktywizm. (Dwa wykłady)

3) Teoria społeczna i historia metod badań: Omówienie relacji między teorią a praktycznymi badaniami, ukazanie rozwoju metod badawczych w naukach społecznych oraz ich historycznego kontekstu. Prezentacja wybranych paradygmatów badań społecznych i ich wpływu na sposób uprawiania nauki.

4) Badanie społeczne jako struktura: wskazanie zestawu pojęć i podejść będących fundamentem naukowego uzasadnienia, od pojęcia i terminu, poprzez wskaźniki i zmienne, aż do hipotez. Omówienie koncepcji falsyfikacjonizmu oraz rozróżnienia podejść badawczych: eksploracji i konfirmacji.

5) Rejestracja zjawisk społecznych: Przedstawienie różnorodnych sposobów rejestrowania zjawisk społecznych, wskazując na wpływ wyboru podejścia na możliwości ich wyjaśnienia w nauce. Omówienie metod rejestracji opartych na pytaniach i odpowiedziach, a także klasyfikacji, kategoryzacji, tworzenia indeksów i typologii.

6) Pomiar. Skale szacunkowe: Omówienie podstawowych sposobów pomiaru stosowanych w badaniach społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem skal szacunkowych. Prezentacja podejścia Likerta, skali Guttmana, skali Stapela oraz dyferencjału semantycznego.

7) Dobór jednostek do badań. Schemat probabilistyczny i metoda reprezentacyjna: Wyjaśnienie warunków, jakie muszą zostać spełnione, aby można było mówić o reprezentatywności w badaniach społecznych. Omówienie metody reprezentatywnej, określania liczebności próby badawczej oraz interpretacji wyników badań reprezentatywnych, z uwzględnieniem pojęcia błędu losowego.

8) Dobór jednostek do badań. Schemat nieprobabilistyczny: Omówienie schematu doboru kwotowego oraz sposobów radzenia sobie z wyzwaniami badawczymi w społecznościach rzadkich, w sytuacjach braku możliwości realizacji badań na próbach probabilistycznych.

9) Badanie jako konfirmacja. Sposoby sprawdzania hipotez. Metoda eksperymentalna, ex post facto, wnioskowanie statystyczne: Wskazanie, jak metody i techniki sprawdzania hipotez są wykorzystywane w naukach społecznych. Omówienie metody eksperymentalnej oraz nieeksperymentalnych sposobów poszukiwania związku pomiędzy zjawiskami.

10) Wywiad jako sposób zbierania danych. Wywiad standaryzowany: Omówienie typów wywiadów standaryzowanych, ich zastosowań oraz ograniczeń. Przedstawienie współczesnych wyzwań związanych z realizacją badań sondażowych.

11) Badanie jako eksploracja. Wywiad jako sposób zbierania danych. Wywiad niestandaryzowany: Przedstawienie użyteczności swobodnej rozmowy jako techniki badawczej. Omówienie wywiadów swobodnych i narracyjnych, stanowiących technikę metody biograficznej, oraz sposobu konstruowania alternatywnego podejścia badawczego wokół tych technik.

12) Metoda monograficzna. Metoda etnograficzna: skupienie się na tym, co powinniśmy rejestrować w terenie (tam), a co możemy zrobić po powrocie z niego (tu). Określenie, w jaki sposób zdobyte materiały stanowią podstawę analiz.

13) Analiza danych zastanych: wykład poświęcony źródłom, które mogą zostać wykorzystane w pracy, od archiwów i raportów, po surowe dane (big data). Wskazanie, jak można podchodzić do analizy danych, które nie są tekstem ani liczbami, np. do danych wizualnych.

LITERATURA

Wieloźródłowy Słownik Kultury (dalej jako WSK) dostępny na portalu: www.ozkultura.pl

Hasła: dedukcja, indukcja, nauki empiryczne, dane, dane jakościowe, interpretacja, paradygmat, teoria, metoda, trik badawczy, generalizacja, badania jakościowe, socjologia jakościowa, socjologia interpretatywna,

wiedza potoczna, wiedza podręczna

Howard S. Becker, Triki badawcze w socjologii, Warszawa: PWN, 2018, też polecamy w całości.

Martyn Hammersley, Paul Atkinson, Metody badań terenowych, Poznań: Zysk i S-ka, 2000, najlepiej przeczytać w całości.

Marta Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla Studentów, Warszawa: Scholar, 2018, ss-9-54.

Antoni Sułek, W terenie, w archiwum i w laboratorium, Warszawa: IS UW, 1990, ss. 91-177 (część „W archiwum”)

Chava Frankfort-Nachmias, David Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka, Warszawa 2001

rozdz. 12 – Badania jakościowe, str. 297 – 319

Dodatek B – Zasady pisania raportu z badań, str. 568 - 576

Aleksandra Dukaczewska – Nałęcz, Zogniskowane wywiady grupowe – jakościowa technika badawcza, w: Domański H., Lutyńska K., Rostocki A., (red.) Spojrzenie na metodę, IFiS PAN, Warszawa 1999, str. 149 -161

Ilona Przybyłowska, Wywiad swobodny ze standaryzowana lista poszukiwanych informacji i możliwości jego zastosowania w badaniach socjologicznych, w: Przegląd socjologiczny nr XXX, 1978, str. 53 – 63

David Silverman, Interpretacja danych jakościowych, PWN, Warszawa 2007

Rozdz. 3 – Wywiady, s. 111-142.

-------

metody ilościowe

Badania replikowane na bazie książki i badań:

propozycja: T. Zarycki, Kapitał kulturowy w Polsce i Rosji, Warszawa

C. Hempel, Podstawy Nauk Przyrodniczych, Warszawa, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, rozdział: 2, Badanie naukowe: pomysł i test. s 12-34

K. R. Popper, Jedność metody w naukach przyrodniczych i społecznych [w:] P. Sztompka; Metodologiczne podstawy socjologii, Kraków 1980, s. 143-149

S. Nowak, Metodologia badań społecznych, Warszawa 1985, rodział Metody naukowe a metody badawcze. Opisowe i normatywne podejście do metod. s. 19-39

H. Ogryzko-Wiewórkowski, Wprowadzenie do metod badawczych w socjologii, Lublin 1996, rozdział: Klasyfikacja zdań naukowych, s 24-38

R. Merton, O znaczeniu teorii socjologicznej dla badań empirycznych [w:] A. Sułek metody analizy socjologicznej

J. Bąk, Statystycznie rzecz biorąc, czyli ile trzeba zjeść czekolady, żeby dostać Nobla, Warszawa, 2020, rozdział: Czy naukowcy są jak żony i nigdy się nie mylą?

S. Nowak , Metodologia badań społecznych rozdział: Rodzaje zjawisk wykorzystywanych jako wskaźniki w badaniach socjologicznych

S. Nowak, (red.), 1965, Metody badań socjologicznych, Warszawa 1965 rozdział: O wieloznaczności terminu: trafność skali, s. 270-274.

A. Sułek, Ogród metodologii socjologicznej. rozdział: V.

A. Sułek, W terenie, w archiwum i w laboratorium. Warszawa 1990, rozdział: O rzetelności i nierzetelności badań sondażowych w Polsce. Próba analizy empirycznej

H. Schuman, Metoda i znaczenie w badaniach sondażowych, Warszawa 2013, rozdział:y: Wstęp. Badanie sondażowe, metody i znaczenie. S17-33; rozdział: piąty. Świat badań i inne światy s 202-231

Sułek, A. 2001, Jak działa kwestionariusz? Forma pytania jako źrodło zmienności odpowiedzi ankietowych, w: Sondaż polski, Warszawa: IFiS PAN, s. 143-173)

Sułek A.,(2001): Ilu jest w Polsce Żydów? Eksperymentalne studium wpływu skali na odpowiedzi ankietowe, W: Sondaż polski, IFiS PAN, Warszawa, s.175-187.

K. Lutyńska (1984): Wywiad kwestionariuszowy, Ossolineum, Wrocław, rozdz. III, Przygotowanie narzędzia badawczego do wywiadów kwestionariuszowych, s. 125- 171.

K. Lutyńska, (1985): Wywiad kwestionariuszowy. IFiS PAN, Warszawa, rozdz. II, , Wady pytań kwestionariuszowych, s. 67-123.

G. Lissowski. Z zagadnień doboru próby, s11-67

H. Blalock. Statystyka dla socjologów. Rozdział: dobór próby

G. Lissowski. Problem jedną z tych niedostępnych w reprezentacyjnych badaniach socjologicznych s7-35

K. Lutyńska, Surveye w Polsce. Spojrzenie socjologiczno-antropologiczne, Warszawa 1993, rozdział:: Wpływ i efekt ankieterski. Ich źródła s 95-126

Podręcznik ankietera. Sawiński Z., Sztabiński P.B., Sztabiński [ Red. ], SMG/ KRC Poland Media SA, IFiS PAN, Warszawa, 2000

P. Sztabiński, Efekt ankieterski: czy zmienia się tylko respondent?, ASK nr 1/1995 s. 82

J. P. Gremy, 1995, Wpływ sposobu formułowania pytań kwestionariuszowych na uzyskiwanie odpowiedzi, w: ASK, nr 2, s. 7-18.

G. Babiński Wybrane zagadnienia z metodologii socjologicznych badań empirycznych, Kraków 1980 s 153-191

S. Nowak, Metody badań socjologicznych, Warszawa 1971, rozdział:: Metody obliczania wyników, sporządzania tablic i analizy zależności między zmiennymi s. 543-561

S. Nowak, Metody badań socjologicznych, Warszawa 1971, rozdział: P. F Lazarsfeld, Przyczynowa interpretacja zależności statystycznych przy zastosowaniu zmiennej kontrolnej, s 571-586

LITERATURA - WYKŁAD:

Podręczniki:

Babbie, E.R., Badania społeczne w praktyce, tłum. W. Betkiewicz i A. Dudzińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003 (wydanie dowolne).

Mayntz, R., Holm, K., i Hübner, P., Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, tłum. W. Lipnik, Państ. Wydaw. Naukowe, Warszawa 1985.

Frankfort-Nachmias, C., i Nachmias, D., Metody badawcze w naukach społecznych, Wydawnictwo Zysk i S-ka

Lofland, J. W.N., Analiza układów społecznych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa : 2009.

Creswell, J.W., Projektowanie badań naukowych : metody jakościowe, ilościowe i mieszane, tłum. J. Gilewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013, Enchiridion.

Clark, T., Foster, L., Sloan, L., Bryman, A., i Bryman, A., Bryman’s social research methods, Oxford University Press, Oxford 2021, Sixth edition.

Carr, D., Boyle, E.H., i Cornwell, B., The Art and Science of Social Research (2nd Edition), Norton Publishing, New York, N.Y 2021.

Nowak Stefan., Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, Wyd.2.

Brzeziński, J., Metodologia badań psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2022, Wydanie 4, nowe.

Literatura uzupełniająca (dla poszczególnych wykładów):

Quine W.V., Granice wiedzy i inne eseje filozoficzne, PIW, Warszawa 1986

Ajdukiewicz K., Logika pragmatyczna, Warszawa 1965

Jadacki J.J., Tałasiewicz M., i Tędziagolska J., O rozumowaniach w nauce, „Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria”, 1997

Sozański T., Co to jest nauka, [w:] J. Goćkowski, J.S. Marmuszewski (red.): Nauka. Tożsamość, Tradycja, Kraków 1995

Woleński J., Nauka i nienauka: Problem demarkacji, „Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria”, 2004

Woleński J., O wyjaśnianiu genetycznym, „Filozoficzne Aspekty Genezy”, 2023

Nowak S., Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006

Włodarczyk A., Dedukcyjno-nomologiczny model wyjaśniania Hempla a wyjaśnianie w naukach humanistycznych, „Filozofia Nauki”, 2009

Such J., O rodzajach procedur interpretacyjnych w nauce, „Studia Metodologiczne”, 1969

Sztompka P., Teoria i wyjaśnienie : z metodologicznych problemów socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973

Ziółkowski M., Teoria socjologiczna początku XXI wieku, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, red. A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, i M. Ziółkowski, Wydawnictwo Naukowe „SCHOLAR” 2006

Sułek A., Pochwała metodologii, „Przegląd Socjologiczny / Sociological Review”, 1999

Szmatka J., Problem aksjomatyzacji teorii socjologicznych, „Studia Socjologiczne”, 1975

Kleszcz R., Problem osobliwości nauk społecznych, „Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria”, 2004

Pawłowski T., Wskaźniki w naukach społecznych, „Przegląd Socjologiczny / Sociological Review”, 1963

Przełęcki M., Operacjonizm, [w:] Logiczna teoria nauki. Wybór tekstów, red. T. Pawłowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1966

Hempel C.G., Podstawy nauk przyrodniczych, tłum. B. Stanosz, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1968

Babiński G. Wybrane zagadnienia z metodologii socjologicznych badań empirycznych, Kraków 1980

Lakatos I., Pisma z filozofii nauk empirycznych, red. W. (1919-2006). Tł. Krajewski, tłum. W. Sady, Wydawnictwo Naukowe PWN

Wójtowicz A., Falsyfikacjonizm a test hipotezy zerowej, „Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria”, 2014.

Jonkisz A., Podział podziałów. Ujęcie metodologiczne, „Ruch Filozoficzny”, 2017

Brzeziński J., i Brzezińska A., Elementy metodologii badań psychologicznych: skrypt dla studentów psychologii i pokrewnych dyscyplin socjologii i pedagogiki, Państ. Wydaw. Naukowe, Warszawa 1984

Marody M., Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy : analiza metodologiczna zasad doboru wskaźników w badaniach nad postawami, PWN, Warszawa 1976

Goode W.J., i Hatt P.K., Skala zależnościowa Likerta, [w:] Metody badań socjologicznych, red. S. Nowak, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1965.

Lissowski G., Z zagadnień doboru próby (w:) K. Szaniawski (red.) Metody statystyczne w socjologii, Warszawa 1968

Sułek A., Zasady prezentacji wyników badań sondażowych w prasie ze szczególnym uwzględnieniem sondaży wyborczych, „ASK”, 1997

Kordos J., Współzależność pomiędzy rozwojem teorii i praktyki badań reprezentacyjnych w Polsce, „Przegląd Statystyczny”, 2012

Becker H.S., Triki badawcze w socjologii, tłum. P. Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018

Sułek A., Eksperyment w badaniach społecznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979.

Gostkowski Z., Ogólne zasady prowadzenia wywiadu skategoryzowanego, [w:] Badania empiryczne w socjologii: Wybór tekstów, red. M. Malikowski i M. Niezgoda, Tyczyn 1997

Sztabiński P.B., Prowadzenie wywiadu, [w:] Badania empiryczne w socjologii: Wybór tekstów, red. M. Malikowski i M. Niezgoda, Tyczyn 1997

Rosenthal G., Rekonstrukcja historii życia. Wybrane zasady generowania opowieści w wywiadach biograficzno-narracyjnych, [w:] Metoda biograficzna w socjologii, red. J. Włodarek i M. Ziółkowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1990

Kaźmierska K., i Waniek K., Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda – technika – analiza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2020.

Lutyński J., Antropologiczna monografia terenowa i badania społeczno-kulturowych przeobrażeń w Polsce współczesnej, „Przegląd Socjologiczny”, 1961

Clifford J.L., Praktyki przestrzenne : badania terenowe, podróże i praktyki dyscyplinujące w antropologii, [w:] Badanie kultury : elementy teorii antropologicznej : kontynuacje, red. M. Kempny i E. Nowicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004

Hammersley M., i Atkinson P., Metody badań terenowych, tłum. S. Dymczyk, Zysk i S-ka. Wydaw, Poznań 2000

Po ukończeniu zajęć warsztatowych z metod jakościowych badań społecznych zakładamy, że Studentki i Studenci będą potrafiły/li:

- rozróżniać podstawowe procedury przygotowania i realizacji badań jakościowych oraz zalety, możliwości rozwoju i ograniczenia tej metodologii

- samodzielnie i zespołowo przygotować projekt badawczy, z uwzględnieniem podstawowych metod badań jakościowych

- posługiwać się nie tylko metodami zbierania danych, ale przede wszystkim ich interpretowania i wskazywania ich zastosowań dla rozwoju wiedzy i praktyki społecznej

Po ukończeniu zajęć warsztatowych z metod ilościowych badań społecznych zakładamy, że Studentki i Studenci będą potrafiły/li:

- oceniać wartość (rzetelność) badań empirycznych

- samodzielnie zaprojektować, przeprowadzić, przeanalizować i zinterpretować wyniki badań.

Po ukończonym wykładzie zakładamy, że Studentki i Studenci będą:

- posiadać pogłębioną wiedzę na temat podstawowych rodzajów badań społecznych oraz ich teoretycznych i metodologicznych założeń.

- umieć krytycznie analizować badania społeczne, rozpoznając ukryte założenia i potencjalne ograniczenia.

- być w stanie samodzielnie projektować i realizować badania empiryczne, dobierając adekwatne metody i techniki do specyfiki problemu badawczego.

- wykazywać umiejętność interpretacji i prezentacji wyników badań, uwzględniając kontekst teoretyczny i ograniczenia metodologiczne.

Warsztaty: w semestrze zimowym i letnim: ocena cząstkowa złożona ze średniej ocen z prac wykonywanych w trakcie semestru przez zespoły badawcze i z oceny raportu końcowego.

Wykład - egzamin pisemny, w formie testowej (pytania z listą wyboru i otwarte)

Praktyki nie są przewidywane. Zawsze mile widziane jest angażowanie się Studentów w prace naukowo-badawcze prowadzone przez personel naukowy ISNS. W szczególności, staże badawcze Studentom oferują organizacje pozarządowe, z którymi współpracują pracownicy ISNS.