Filozofia nauki i metodologia nauk

obowiązkowe

Umiejętność czytania ze zrozumieniem. Umiejętność analizy tekstu według podstawowych kategorii metodologicznych. Zidentyfikowanie podstawowych problemów analizowanego tekstu.

w sali

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi

problemami filozoficznymi i metodologicznymi nauk społecznych, a w szczególności wskazanie paradygmatycznej natury nauki i wiedzy naukowej oraz pokazanie zasadniczej roli teorii i myślenia

teoretycznego w konstruowaniu programów badawczych i ustrukturowaniu procesu badawczego. Zajęcia składają się z dwóch części: pierwsza dotyczy pytań o charakterze filozoficznym – czym są nauki społeczne, czego można od nich oczekiwać a czego nie, jaka jest ich wartość, w jaki sposób można ją uzasadnić, na czym polega specyficzna perspektywa nauk społecznych i humanistycznych w kwestii prawdy, autorytetu i wolności krytyki. Druga część dotyczy konkretnych podejść teoretycznych z

różnych dziedzin nauk społecznych oraz ich konsekwencji metodologicznych i badawczych.

Celem zajęć jest zapoznanie studentów – którzy po studiach licencjackich mają pewną wiedzę o teoriach socjologicznych i badaniach empirycznych, a więc mają do czego się odwołać – z podstawowymi problemami filozoficznymi i metodologicznymi nauk społecznych. W szczególności przedstawienie paradygmatycznej natury nauki i wiedzy naukowej. Pokazanie zasadniczej roli teorii i myślenia teoretycznego w konstruowaniu programów badawczych i ustrukturowaniu procesu badawczego.

Zajęcia składają się z dwóch części.

Pierwsza dotyczy pytań o charakterze filozoficznym: czym są nauki społeczne; czego można od nich oczekiwać, a czego nie; jaka jest ich wartość; w jaki sposób można ją uzasadnić; na czym polega specyficzna perspektywa nauk społecznych i humanistycznych w kwestii prawdy, autorytetu i wolności krytyki. Czytane i dyskutowane będą teksty wybitnych filozofów Martina Heideggera i Hansa-Georga Gadamera, filozofa nauki Thomasa Kuhna i socjologa Maxa Webera.

Druga część obejmuje konkretne podejścia teoretyczne z różnych dziedzin nauk społecznych oraz ich konsekwencje metodologiczne i badawcze. Podejścia te reprezentują teksty niedawno opublikowane, ale niektóre już klasyczne, autorów obcych i polskich, wybrane właśnie ze względu na swój teoretyczno-empiryczny charakter. Starano się o zróżnicowanie tematyczne, aby wśród analizowanych tekstów znalazły się interesujące dla możliwie szerokiego kręgu studentów. Ale mimo tego zróżnicowania w trakcie zajęć uwaga zostanie skoncentrowana na teoretycznym ukonstytuowaniu problemu badawczego, wnioskowaniu z teorii, badaniu konsekwencji metodologicznych przyjętych założeń teoretycznych, analizie związków między rozstrzygnięciami metodologicznymi a wyborem technik badawczych i – wreszcie – na osiągniętych rezultatach. Przedmiotem konkretnych analiz będą, kolejno:

- teorie zaufania i kapitału społecznego, analizowane na poziomie pojęciowym i teoretycznym, ale także empirycznym;

- „Solidarność” i dwie przeciwstawne interpretacje tego historycznego ruchu społecznego;

- problematyka religii, religijności oraz teorie sekularyzacji;

- problematyka pamięci;

- koncepcja wartości postmaterialnych i wyrażania własnego „ja”;

- interpretacja koncepcji Freuda i jej politycznego znaczenia;

- problematyka populizmu;

- zaangażowanie obywatelskie a zróżnicowanie etniczne.

1. Thomas Kuhn – Droga do nauki normalnej i Istota nauki normalnej, w: T. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, Warszawa: Fundacja Aletheia 2001, s. 33-73.

2. Martin Heidegger, Grecka i nowożytna koncepcja nauki - zmiana paradygmatu: ciało i ruch u Greków oraz w fizyce Galileusza i Newtona, w: M. Heidegger, Pytanie o rzecz, Warszawa: Wydawnictwo KR 2001, s. 74-89.

3. Max Weber, Nauka jako zawód i powołanie, w: Polityka jako zawód i powołanie, Kraków: Znak 1998, s. 111-140.

4. Hans-Georg Gadamer, Prawda w naukach humanistycznych i Autorytet i wolność krytyczna, w: Teoria, etyka, edukacja. Eseje wybrane, Warszawa: WUW 2008, s.102-110 oraz 157-164.

5. Dietlind Stolle, Kapitał społeczny, w: Zachowania polityczne, tom 2, (red. Russell J. Dalton, Hans-Dieter Klingemann), Warszawa: Oxford – Wydawnictwo Naukowe PWN 2010, s. 281-305.

6. Robert Putnam, Rozmyślania o zmianie społecznej w Ameryce oraz Mierzenie zmiany społecznej, w: Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2008, s. 27-47, 675-699.

7. Paweł Rojek, Systemy binarne i ternarne, Dwa modele dyskursu Solidarności (odzwierciedlenie systemu czy przekroczenie systemu?), w: Semiotyka Solidarności, Kraków: Nomos 2009, s. 27-49, 110-167.

8. Danielle Hervieu-Léger, Rozproszona religia nowoczesnych społeczeństw, w: Religia jako pamięć, Kraków: Nomos 2007, s. 46-71.

9. Pippa Norris, Ronald Inglehart, Teoria sekularyzacji i pomiar sekularyzacji, w: Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie, Kraków: Nomos 2006, s. 41-58, 66-93.

10. Jan Assman, Kultura pamięci, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa, Kraków: Universitas 2009, s. 59-99.

11. Ronald Inglehart, Wartości postmaterialne oraz przejście od wartości związanych z przetrwaniem do wartości związanych z wyrażaniem własnego „ja”, w: Zachowania polityczne, tom 1, (red Russell J. Dalton, Hans-Dieter Klingemann), Warszawa: Oxford – Wydawnictwo Naukowe PWN 2010, s. 280-301.

12. Paweł Dybel, Polityka jako antagonizm. Implikacje myśli politycznej Siegmunda Freuda, w: Okruchy psychoanalizy, Kraków: Universitas 2009, s. 389-425.

13. Herbert Kitschelt – Niezadowolenie z demokracji. Populizm jako reakcja na niewydolność systemów partyjnych, w: Demokracja w obliczu populizmu, Warszawa: Oficyna Naukowa 2007, s. 249-271.

14. Robert D. Putnam, E pluribus Unum: Diversity and Community in the Twenty-first Century. The 2006 Johan Skytte Prize Lecture, w: Scandinavian Political Studies, vol. 30 – No. 2, 2007 lub Structural Realignments in American City Politics. Less Class, More Race, and a New Political Culture", w: Urban Affairs Review, Vol. 31, No. 3, January 1996, 367-403.

K_W02 ma świadomość istnienia sporów teoretycznych i metodologicznych prowadzonych we współczesnej socjologii, jest refleksyjny i krytyczny wobec różnych stanowisk

K_W07 posiada pogłębioną wiedzę na temat wybranych metod i technik badań społecznych, ich ograniczeń, specyfiki i obszarów zastosowania

K_W08 jest świadomy znaczenia refleksyjnego i krytycznego podejścia do wyników badań społecznych, analiz i procedur badawczych

K_W14 posiada pogłębioną wiedzę na temat założeń i twierdzeń wybranych historycznych i współczesnych teorii socjologicznych

K_W15 podchodzi w sposób refleksyjny i krytyczny do wyboru określonej perspektywy teoretycznej

K_K08 jest świadomy istnienia dylematów etycznych związanych z pracą socjologa

K_K09 jest otwarty na różne perspektywy teoretyczne i metodologiczne badań społecznych

praca pisemna, kolokwium, udział w dyskusji

Do godzin przeznaczonych na zajęcia w sali (30h) należy doliczyć czas konieczny do przygotowania się do zajęć (czytanie lektur, sporządzanie notatek) - 4h oraz czas konieczny do przygotowania się do finalnego zaliczenia (egzaminu) - 10h.