Zmiana społeczna w ujęciu biograficznym – warsztaty analizy wywiadu narracyjnego (ADJ)

fakultatywne

Niezbędne jest formalne zaliczenie rocznego kursu - Metody badań jakościowych.

Student rozróżnia podstawowe techniki zbierania danych (wywiad, obserwacja, etc.), stosuje odpowiednie procedury metodologiczne konstruowania badań jakościowych (np. metoda teorii ugruntowanej, indukcja analityczna), analizuje i interpretuje wyniki badań, napisał raport badawczy z badań jakościowych. Zajęcia polecane są dla studentów posiadających i doceniających umiejętności prowadzenia badań interaktywnych (prowadzenie wywiadów).

Celem warsztatów będzie trening umiejętności przeprowadzenia poszczególnych etapów badań opartych na metodzie biograficznej – wywiadzie narracyjnym. Praca badawcza skoncentruje się na wokół wybranego wymiaru doświadczania zmiany społecznej, która miała formatywny wpływ na biografie jednostek i różnych grup społecznych (dla pierwszej grupy zajęciowej sugerowane jest badanie procesów migracji po 1989 r., dla drugiej trajektorii zawodowych po 1989 r.). Perspektywa biograficzna zostanie tu pokazana jako metoda, która pozwala pokazać w jaki sposób przecina się to, co indywidualne z tym, co społeczne i w jaki sposób doświadczenie jednostki uwikłane jest w szersze procesy. Przedstawione zostaną zaawansowane procedury analizy wywiadów oraz podstawowe kategorie analizy procesów, typy doświadczeń biograficznych (procesy bezładu, wzorce instytucjonalne, przemiany, etc.) oraz odpowiadające im procesy społeczne.

Celem warsztatów będzie trening umiejętności projektowania oraz przeprowadzenia poszczególnych etapów indywidualnych lub zespołowych badań opartych na metodzie biograficznej – wywiadzie narracyjnym. Wprowadzone zostaną najważniejsze podejścia teoretyczne do analizy tematycznego, biograficznego wywiadu narracyjnego (A. Strauss, F. Schütze, G. Rosenthal, Denzin N., Bertaux D.). Na kilku pierwszych zajęciach uczestnicy zapoznają się z podstawowymi tekstami teoretycznymi omawiającymi specyfikę nurtów paradygmatu socjologii interpretatywnej i zróżnicowanie na polu metody biograficznej. Zajęcia będą również okazją do treningu praktycznych umiejętności prowadzenia 5-etapowego wywiadu narracyjnego, który niewątpliwie należy do zaawansowanych technik zbierania danych oraz szkoleniem umiejętności opartych na ‘aktywnym słuchaniu’. Nacisk zostanie położony również na poprawny warsztat rejestrowania danych – sporządzania transkrypcji werbalnych i niewerbalnych aspektów wywiadu, co umożliwi również praktyczne zapoznanie się z problemami, które należy wziąć pod uwagę przy konstruowaniu projektu badawczego (czas pracy nad poszczególnymi etapami projektu, szacowanie kosztów, etc.). Perspektywa biograficzna zostanie tu pokazana jako metoda, która pozwala skonceptualizować i wyjaśnić w jaki sposób przecina się to, co indywidualne z tym, co społeczne i w jaki sposób doświadczenie jednostki uwikłane jest w szersze procesy. Umiejętności te zostaną rozwinięte przez ćwiczenia konkretnych procedur analitycznych tekstów narracyjnych, a wybrane wywiady narracyjne studentów poddane zostaną indywidualnej i zespołowej analizie. Przedstawione zostaną zaawansowane procedury analizy wywiadów oraz podstawowe kategorie analizy fenomenów procesualnych (transformacje tożsamości, kariera moralna), oraz odpowiadające typom doświadczeń biograficznych procesy społeczne (procesy bezładu, wzorce instytucjonalne, plany biograficzne, przemiany/metamorfozy, etc.). Trenowanie umiejętności zaawansowanych sposobów analizowania i interpretacji wywiadu narracyjnego są okazją do nabycia umiejętności zaawansowanej analizy wywiadów (i tekstów) w ogóle! Uczestnicy będą realizowali indywidualne mini-projekty w max. dwu-osobowych grupach (prowadzenie wywiadów i analizy porównawcze), wszystkie obrębie wybranego wspólnego zagadnienia, jakim jest np. badanie zróżnicowanego biograficznego doświadczenia pracy przed i po 1989 roku. Indywidualne i zbiorowe trajektorie zawodowe będą tu rozpatrywane jako symptomy współczesnych procesów cywilizacyjnych i zmiany społecznej, np. elastycznych rynków pracy, masowego bezrobocia.

1. Zasady pracy indywidualnej i zespołowej w badaniach biograficznych.

[wprowadzenie]

2. Biografia w socjologii interpretatywnej. Perspektywy teoretyczne.

- Denzin N.K. (1989a) Interpretive Biography, Sage Publications, London.

- Rokuszewska-Pawełek, A. (2002) Miejsce biografii w socjologii interpretatywnej, w: Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

3. Zróżnicowanie podejść biograficznych (koncepcje F. Znanieckiego, N. Denzina, A. Straussa, G. Rosenthal, F. Schutze, D. Bertaux). Typy materiału biograficznego (pamiętniki, dzienniki, autobiografie, etc.)

- Chase, S. (2009). Wywiad narracyjny. Wielość perspektyw, podejść, głosów. w: Denzin, N., Lincoln Y. Metody badań jakościowych, Tom. 1

- Szachcicowa I. (2005) Tożsamość biograficzna jako strategia życia – ciągłość czy zmiana?, w: Hałas E., Konecki K. (red)

4. Sztuka prowadzenia wywiadu narracyjnego i zagadnienia etyczne

- Rokuszewska-Pawełek, A. (2002) Wywiad narracyjny [oraz] Terapeutyczne aspekty wykorzystania technik narracyjnych, w: Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

- Kaźmierska, K. (2008) Podróże-powroty w wywiadach biograficzno-narracyjnych z mieszkańcami Izraela, w: Biografia i pamięć. Na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z zagłady.

5. Pięć etapów analizy wywiadu narracyjnego

- Prawda, M. (1989) Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości (O koncepcji badań biograficznych F. Schutze), w: Studia Socjologiczne, nr 4

- Kaźmierska, K. (1996) Wybrane elementy teorii wywiadu narracyjnego oraz niektóre aspekty jego analizy, w: Biografia a tożsamość narodowa. (Czyżewski M., Piotrowski A., Rokuszewska-Pawełek A., red.) Łódź: Katedra Socjologii Kultury, wyd. I

- Rokuszewska-Pawełek, A. (2002) Procedura analityczna, w: Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

6. Formalne, strukturalne i tekstualne wymiary analizy.

- Schütze F., (bez daty publikacji), Outline for the Method of Biography Analysis (materiały pomocnicze), cz. 1 i 2

- prezentacja

7-8-9-10. Analiza wywiadów przygotowanych przez uczestników – [warsztaty analizy]

- Waniek, K. (2008) Obcy we własnym domu : o niektórych biograficznych implikacjach pobytów emigrantów w ojczyźnie. w: Przegląd Socjologiczny, nr 2

- Blumberg-Stankiewicz, K. (2010) Negocjacje transnarodowych tożsamości. Polacy drugiego pokolenia w Berlinie. w: Krzyżowski, Ł., Urbańska, S. Mozaiki Przestrzeni Transnarodowych. Teorie. Metody. Zjawiska.

11. Analiza wzorców doświadczeń biograficznych i odpowiadających im procesów społecznych

- Riemann, G., Schütze, F. (1992) „Trajektoria" jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, przeł. Z. Bokszański i A. Piotrowski, Kultura i Społeczeństwo, nr 2, s. 89-108.

- Hernik, K. (2007) Doświadczenie konwersji przez studentów Wydziału Aktorskiego Akademii Teatralnej w Warszawie, PSJ Monografie, Seria „Stawanie się”, Tom 3, nr 30

12. Dobór przypadków do analizy (próba w badaniach biograficznych)

- Piotrowski A. (1997) "Zakorzenienie w historii (teorii) - zakorzenienie w milieu: analiza dwu odmian narracji", w: Biografia a tożsamość narodowa. (Czyżewski M., Piotrowski A., Rokuszewska-Pawełek A., red.) Łódź: Katedra Socjologii Kultury, wyd. II.

- warsztaty analizy

13-14. Analityczne abstrahowanie i budowa teorii – porównywanie przypadków

- Domecka, M., Mrozowicki, A. (2008) “Robotnicy i ludzie biznesu. Wzory karier zawodowych a zmiana społeczna w Polsce, w: Przegląd Socjologii Jakościowej, t. IV, nr 1.

- warsztaty analizy

15. Zastosowanie badań biograficznych (Ośrodek KARTA).

[prezentacja w Ośrodku KARTA]

Po ukończeniu przedmiotu student:1) wiedza i umiejętności:- wymienia założenia teoretyczne i metodologiczne, jakie powinny być wzięte pod uwagę przy projektowaniu badań dynamicznych, w tym krótko- i długofalowych procesów zmiany społecznej.- rozróżnia podstawowe warianty wywiadów narracyjnych (biograficznych, tematycznych), ich mocne i słabe strony. - projektuje scenariusze wywiadu adekwatne do analizy dynamicznych zjawisk społecznych, z pomocą których można eksplorować procesy zmiany społecznej z poziomów mikro, mezo i makro.- przeprowadza zaawansowany, 5-fazowy, tematyczny wywiad narracyjny.- przeprowadza wystandaryzowaną transkrypcję warstwy werbalnej i niewerbalnej wywiadu.- poddaje zaawansowanej analizie i interpretacji teksty narracyjne, w tym rozpoznaje znaczenie formalnych, strukturalnych i tekstualnych warstw tekstu. - buduje modele wyjaśnień w oparciu o procedurę dobierania przypadków, opartą na zastosowaniu zasady maksymalnego podobieństwa i minimalnej różnicy.2) postawy:- docenia wartość techniki wywiadu narracyjnego dla realizacji etycznego postulatu zwiększania symetryczności w relacji badacz-opowiadający.

Metody i kryteria oceniania:

- przez cały semestr ocenie podlega: obecność (dopuszczalne 2 nieobecności), bieżące przygotowanie do zajęć oraz aktywny udział na zajęciach. Dwa ostatnie mogą podnieść ocenę o 20%.

- ocenie podlega: terminowe przeprowadzenie wywiadu narracyjnego i jego odpowiednia transkrypcja (w max. 2-osobowym zespole badaczy); raport semestralny, którego celem jest analiza transkrypcji przeprowadzonego wcześniej wywiadu narracyjnego, sformułowanie na jej podstawie problemu badawczego i sporządzenie odpowiednio sprofilowanego portretu biograficznego (w max. 2-osobowym zespole badaczy)