Czy zmierzch partii politycznych? (CPS)

fakultatywne

Zakłada się:

▪ ogólną wiedzę socjologiczną i umiejętności socjologa za poziomie licencjata,

▪ bierną, ale dobrą znajomość języka angielskiego (za względu na lektury angielskojęzyczna),

▪ zainteresowanie przedmiotem.

Wykład poświęcony jest refleksji nad partiami politycznymi, ich zmianami i ewentualnemu kryzysowi instytucji partii politycznych we współczesnych społeczeństwach demokratycznych. Zmiany i ewentualny kryzys dotyczą instytucji ważnej dla systemu demokratycznego i choćby dlatego warto je monitorować i analizować. Zachodzą one przede wszystkim na poziomie

(1) społeczeństwa: partie stają się mniej liczne, zmieniają się relacje między wyborcami a partiami, szerzą się nastroje antypartyjne oraz

(2) organizacji partyjnych: partie oddalają się od modelu partii masowej w kierunku innych modeli. .

Wykład poświęcony jest refleksji nad partiami politycznymi, ich zmianami i ewentualnemu kryzysowi instytucji partii politycznych we współczesnych społeczeństwach demokratycznych. Zmiany i ewentualny kryzys dotyczą instytucji ważnej dla systemu demokratycznego i choćby dlatego warto je monitorować i analizować.

Wykład rozpocznie się od (1-2) wprowadzenia podstawowych pojęć z zakresu socjologii polityki i socjologii partii politycznych (partii politycznej, systemu partyjnego). Przedstawione zostaną: (3) historia rozwoju partii politycznych, przede wszystkim w Europie, oraz związek tego rozwoju z systemem demokratycznym, a także (4-6) wybrane teorie partii politycznych, przede wszystkim socjologiczne i instytucjonalne. Uświadomi to różnorodność form przyjmowanych przez partie polityczne w różnych okresach historycznych i w różnych krajach oraz uwarunkowania partii politycznych przez kontekst społeczny i instytucjonalny, w tym przez systemy wyborcze.

Obserwowane zmiany partii politycznych i ich relacji ze społecznym otoczeniem zachodzą,

po pierwsze, na poziomie społeczeństwa: (7) szerzą się nastroje antypartyjne, partie stają się mniej liczne, wyborcy stają się mniej lojalni (to stwierdzenie bywa kwestionowane).

Po drugie, na poziomie organizacji partyjnych: (8-9) partie oddalają się od modelu partii masowej w kierunku modelu catch-all party, partii wyborczej lub kartelu partii. Zmiany te są kompleksowe, bowiem dotyczą zarówno samej organizacji, jej finansowania, jak i oferty programowej, jej społecznego zaadresowania, jak wreszcie sposobu funkcjonowania partii.

Po trzecie, we wzajemnych (10) relacjach partii politycznych i społeczeństwa.

Po czwarte, na poziomie (11) partii w rządzie.

Po piąte, (12) w technologicznym – komunikacyjnym otoczeniu partii politycznych.

Problemy te rozważane będą zarówno z teoretycznego, jak i z badawczego punktu widzenia. Szerzej omówione zostaną teoretyczne koncepcje M. Webera, G. Sartoriego, S. M. Lipseta i S. Rokkana oraz P. Maira. Analizowane będą prace (w dużej mierze angielskojęzyczne) dotyczące partii politycznych w demokracjach Zachodu. Następnie ich rezultaty i wnioski odnoszone będą do partii politycznych w Polsce:

Po pierwsze, (13) jak dobrze polskie partie polityczne zakorzenione są w społeczeństwie, czy mają wiernych wyborców, jak są oceniane?

Po drugie, czy (14) polskie partie ukształtowane są wedle jakiegoś typu znanego ze starszych demokracji Zachodu? W kierunku jakiego modelu „pchają je” przyjęte rozwiązania ustawowe? W kierunku jakiego modelu „pcha je” nowe, technologiczno-komunikacyjne otoczenie cywilizacyjne? Jakie oferują programy i do jakich grup społecznych skierowane? Jak funkcjonują na różnych poziomach systemu politycznego? Jaka jest rola partii politycznych w rządzeniu?

Podjęte zostaną (15) próby wyjaśnienia stwierdzonej kondycji polskich partii politycznych – w kategoriach powstania i funkcjonowania partii politycznych po komunizmie oraz w kategoriach cywilizacyjnych warunków w okresie ich powstawania.

▪ Antoszewski A., R. Herbut (red.), Demokracje Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie porównawczej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1997

▪ Dalton R. and M. Wattenberg (eds), Parties without Partisans. Political Change in Advanced Industrial Democracies. Oxford University Press 2002

▪ Diamond L. and R. Gunther, Political Parties and Democracy. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press 2001

▪ Grabowska M., T. Szawiel, Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2003 (2001)

▪ Grabowska M., T. Szawiel. (red.), Korzenie demokracji. Partie polityczne w środowisku lokalnym. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2000

▪ Grabowska M., Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2004

▪ Gunter R., J. Montero and J. Linz (eds), Political Parties. Old Concepts and New Challenges. Oxford University Press 2002

▪ Holmes L., Post-Communism. An Introduction. Cambridge: Polity Press 1997

▪ Huntington S., Trzecia fala demokratyzacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995

▪ LeDuc L., R. G. Niemi, P. Norris (eds), Comparing Democracies. Elections and Voting in Global Perspective. Thousand Oaks-London-New Delhi: SAGE Publications 1996

▪ Lewis P., Political Parties in Post-Communist Eastern Europe. London and New York: Routledge 2000

▪ Lipset S.M. & S. Rokkan, Osie podziałów, systemy partyjne oraz afiliacje wyborców. W: J. Szczupaczyński (ed.), Władza i społeczeństwo. Antologia tekstów z zakresu socjologii polityki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 1995

▪ Mair P., Party System Change. Approaches and Interpretations. Oxford University Press, 1997

▪ Mair P., W. Müller and F. Plasser, Political Parties and Electoral Change. SAGE Publications 2004

▪ Nalewajko E., Protopartie i protosystem? Szkic do obrazu polskiej wielopartyjności. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 1997

▪ Raciborski J., Polskie wybory. Zachowania wyborcze społeczeństwa polskiego 1989-1995. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR 1997

▪ Raciborski J. (red.), Elity rządowe III RP 1997-2004. Warszawa: Wydawnictwo Trio 2006

▪ Sobolewska-Myślik K., Partie i systemy partyjne na świecie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2004

▪ Szawiel T., Zróżnicowanie lewicowo-prawicowe i jego korelaty. W: Markowski R. (red.), Wybory parlamentarne 1997. System partyjny - postawy polityczne - zachowania wyborcze. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Fundacja im. Friedricha Eberta 1999

▪ Szawiel T., Podział na lewicę i prawicę w Polsce po 1989 roku – jego sens i trwałość. W: Markowski R. (red.), System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń. Warszawa: ISP PAN, Fundacja im. Friedricha Eberta, 2002

▪ Trutkowski C., S. Mandes, Kapitał społeczny w małych miastach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR 2005, s. 81-175, 204-222, 223-257.

▪ Ware A., Political Parties and Party Systems. Oxford University Press 2000

▪ Webb P., D. Farrell and Ian Holiday (eds), Political Parties in Advanced Industrial Democracies. Oxford University Press 2002 Holmes L., Post-Communism. An Introduction. Cambridge: Polity Press 1997

▪ Wesołowski W., Partie: nieustanne kłopoty. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN 2000

Student:

▪ zna i rozumie podstawowe pojęcia socjologii polityki i przede wszystkim socjologii partii politycznych;

▪ ma świadomość zróżnicowania stanowisk teoretycznych i metodologicznych we współczesnej socjologii partii politycznych, jest refleksyjny i krytyczny wobec różnych stanowisk;

▪ posiada pogłębioną wiedzę na temat

- partii politycznej jako instytucji: jej organizacji wewnętrznej i uwarunkowań zewnętrznych;

- relacji: między partiami politycznymi oraz między partiami politycznymi a grupami społecznymi i jednostkami;

- procesów leżących u podstaw stabilności i zmiany partii politycznych i systemów partyjnych oraz stabilności i zmiany relacji partii ze społeczeństwem;

▪ posiada wiedzę na temat

- najważniejszych międzynarodowych i krajowych badań socjologicznych odnoszących się do socjologii partii politycznych;

- instytucji partii politycznych na poziomie krajowym (przede wszystkim), a także lokalnym i międzynarodowym (z uwzględnieniem partii politycznych w UE);

▪ potrafi dokonać krytycznej analizy partii politycznych i związanych z nimi wydarzeń i procesów, zwłaszcza dotyczących współczesnego społeczeństwa polskiego

Podstawą oceny będzie wynik z egzaminu. Dodatkowo wzięta zostanie pod uwagę aktywność (zadawanie pytań, ew. krótkie referaty).