TABS: Główne problemy socjologii religii.

fakultatywne

Ogólna orientacja we współczesnych teoriach socjologicznych.

Celem seminarium jest zanalizowanie najważniejszych ujęć miejsca religii w nowoczesnym społeczeństwie. W pierwszej kolejności zostaną omówione klasyczne koncepcje socjologiczne i antropologiczne (Taylor, Weber, Durkheim). Następnie zajęcia skoncentrują się na dyskusji wokół problemu sekularyzacji (Parsons, Luckmann, Berger, Davie, Dobbelaere, Casanova, Norris, Inglehart, Bruce) oraz teoriach odchodzących od tego paradygmatu (Luhmann). Prezentowane ujęcia zostaną skonfrontowane z teoriami socjologów analizujących fenomen polskiej religijności (J. Bystroń, S. Czarnowski, W. Piwowarski, E. Ciupak).

Seminarium stawia sobie trzy cele: 1) wprowadzenie studentów w najważniejsze debaty prowadzone w ramach socjologii religii; 2) analiza miejsca religii w nowoczesnym społeczeństwie; 3) przedstawienie i zanalizowanie ewolucji miejsca religii w oparciu o wybrane badania.

Socjologia religii jest jedną z wielu nauk, które podejmują problem religii. Tym, co wyróżnia socjologię religii na tle innych nauk, jest zainteresowanie społecznym aspektem religii. Osoba zajmująca się socjologią będzie interesować się przede wszystkim tym, jak funkcjonuje i jakie znaczenia ma religia we współczesnym społeczeństwie; nie próbuje więc zrozumieć istoty religii. Pozostawia to zadanie teologom i filozofom. Nie bada religii społeczeństw pierwotnych. Nie zastanawia się wraz z psychologami nad tym, jakie miejsce wierzenia religijne zajmują w przeżyciach jednostek. Socjologa religii interesują przede wszystkim odpowiedzią na dwa pytania – 1) Jakie miejsce religia zajmuje w społeczeństwie? 2) Jakie funkcje w nim pełni? W ramach wykładu zostaną przedstawione i omówione prace socjologów i antropologów, którzy mierzyli się z tymi pytaniami i przeanalizowane zostaną ich odpowiedzi.

Jednym z najżywiej dyskutowanych w socjologii zagadnień dotyczących religii jest sekularyzacja, czyli postępujący proces ograniczania znaczenia religii w nowoczesnych społeczeństwach. Sekularyzacja może oznaczać różne procesy i mieć różne przyczyny. W ramach wykładu zrekonstruowane zostaną główne linie argumentacji w toczącej się od czasów Webera – który w sposób paradygmatyczny opisał i wyjaśnił przyczyny sekularyzacji w epoce nowoczesnej – debaty. W szczególności, analiza skoncentruje się na pracach następujących autorów: E. Taylor, B. Malinowski, M. Weber, E. Durkheim, T. Parsons, D. Martin, T. Luckmann, P. Berger, G. Davie, K. Dobbelaere, J. Casanova, P. Norris, Inglehart, S. Bruce, D. Pollack. Odmienną koncepcje od dominującego ujęcia funkcji religii w społeczeństwie przedstawił N. Luhmann. W ramach wykładu zostanie omówiona jego teoria religii jako komunikacji oraz jej wersje w pracach autorów tj.: E. Pace, H. Tyrell, H. Knoblauch.

Oddzielnie zostaną omówione prace socjologów analizujących fenomen polskiej religijności. W szczególności przedstawiona zostanie koncepcja religijności ludowej w różnych ujęciach oraz związek religijności z nacjonalizmem (J. Bystroń, S. Czarnowski, W. Piwowarski, E. Ciupak, J. Casanova).

Omawiane teorie zostaną zilustrowane materiałem empirycznym pokazującym przemiany religijności we współczesnym świecie, ze szczególnym uwzględnieniem przypadku Polski. Wykorzystane zostaną w tym celu badania ilościowe prowadzone w ramach European Values Study, World Values Study, ISSP, Aufbruch oraz wybrane badania jakościowe. Wątkiem przewodnim prezentowanych analiz empirycznych będzie pytanie o to, na ile religijność w Polsce różni się, a na ile jest podobna do sytuacji w innych krajach.

Beckford James A. (2006), Teoria społeczna a religia, Kraków: Nomos.

Davie Grace (2010), Socjologia religii, Kraków: Nomos

zna i rozumie podstawowe pojęcia socjologii religii

jest refleksyjny i krytyczny wobec problemu zróżnicowania religijnego we współczesnym świecie

posiada pogłębioną wiedzę o zróżnicowaniu kulturowym i jego przemianach

posiada pogłębioną wiedzę na temat procesów leżących u podstaw stabilności i zmiany społecznej, a także jest refleksyjny i krytyczny w ich interpretacji

posiada pogłębioną wiedzę o ideach i procesach społecznych XIX, XX i XXI w., które ukształtowały oblicze współczesnego świata

Egzamin pisemny. Znajomość treści prezentowanych na zajęciach