Etyka wobec innowacji technologicznych

obowiązkowe

Celem zajęć jest omówienie etycznych wyzwań związanych z innowacyjnymi technologiami, które mają zastosowanie w medycynie i bionaukach. Kurs składa się z dwóch części. W pierwszej części omówione zostaną wspólne problemy etyki nowych technologii. Druga część kursu poświęcona jest analizie wybranych technologii i etycznych wyzwań przez nie wywoływanych

Celem zajęć jest omówienie etycznych wyzwań związanych z innowacyjnymi technologiami, które mają zastosowanie w medycynie i bionaukach. Kurs składa się z dwóch części. W pierwszej części omówione zostaną wspólne problemy etyki nowych technologii. Druga część kursu poświęcona jest analizie wybranych technologii i etycznych wyzwań przez nie wywoływanych.

W czasie zajęć omówione zostaną m.in. poniższe zagadnienia:

Część I. Wspólne problemy etyki nowych technologii

1. Czy istnieją technologie neutralne moralnie?

2. Etyka wobec ryzyka generowanego przez innowacyjne technologie

3. Zasada ostrożności – historia, warianty, zastosowania i krytyka

4. Nowe technologie a zasada ochrony przyszłych pokoleń. Co jesteśmy winni ludziom, którzy jeszcze nie istnieją?

5. Innowacyjność na styku świata nauki i biznesu. Co jest wiedzą, a co reklamą nowych technologii?

6. Etyk w świecie nowych technologii. Etyczna ekspertyza czy przykrywka dla nieetycznych zachowań?

Część II. Wybrane nowe technologie i szczegółowe etyczne wyzwania

7. Interfejs mózg-komputer i neuroetyka

8. Neurotechnologie i czytanie w myślach. Czy potrzebujemy nowych praw człowieka w celu ochrony mentalnej prywatności?

9. Etyczne wyzwania wirtualnej i rozszerzonej rzeczywistości (VR, XR)

10. Nanoinżynieria, nanoetyka i wyzwania prowadzenia debaty publicznej na temat nowych technologii

11. CRISPR-CAS 9 i genetyczne modyfikowanie człowieka

12. Organoidy mózgowe i chimery zwierzęco-ludzkie

13. Autonomiczne samochody i problem ich prawnego uregulowania

Zajęcia są prowadzone metodą pracy w grupach, wspólnej analizy tekstu, kazusów i dyskusji.

Sven Nyholm, What is ethics? (and, in particular, what is technology ethics)? [w:] This is technology ethics. An introduction., Willey Blackwell, 2023, str. 25 – 49.

Liao, S., & Huebner, B. Oppressive Things. Philosophy and Phenomenological Research,. 2021; 103: 92–113. https://doi.org/10.1111/phpr.12701

Philip Brey, Ethics of Emerging Technology, Chapter 12 [in:] The Ethics of Technology: Methods and Approaches, (ed.) Sven Ove Hansson, Rowman & Littlefield International 2017, pp. 175 – 191

Sven ove Hansson, Fallacies of risk, Journal of Risk Research 7 (3), 353–360 (April 2004)

Per Sandin, Martin Peterson, Sven Ove Hansson, Christina Rudén &André Juthe, Five charges against the precautionary principle, Journal of Risk Research 5 (4), 287–299 (2002)

World Commission on the Ethics of Scientific Knowledge and Technology (COMEST), The Precautionary Principle, UNESCO 2005, str. 7-33.

Nolt, Future Generations in Environmental Ethics, [w:] Gardiner, Stephen M., and Allen Thompson (eds), The Oxford Handbook of Environmental Ethics, Oxford Handbooks (2017)

MacAskill William, Co jesteśmy winni przyszłości. Longtermizm jako filozofia jutra, Wydawnictwo Feeria Science 2024 (fragmenty)

Kaczmarek E., Komercjalizacja wiedzy a etos nauki, str. 85 – 97; Konflikt interesów w strategiach marketingowych, str. 167 – 179 [w:] Gorzka pigułka. Etyka i biopolityka w branży farmaceutycznej, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2019.

Larsen, M.E. et al. (2019) ‘Using science to sell apps: Evaluation of mental health app store quality claims’, npj Digital Medicine, 2(1), pp. 1–6. doi.org/10.1038/s41746-019-0093-1.

Łuków P., Eksperci ds. etyki w społeczeństwie demokratycznym, w: Konsultacje etyczne w praktyce klinicznej, red. J. Różyńska, Scholar 2023

C. Elliot. (2005). The Soul of a New Machine: Bioethicists in the Bureaucracy. Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics, 14(4), 379-384.

Floridi, L. Translating Principles into Practices of Digital Ethics: Five Risks of Being Unethical. Philosophy & Technology 32, 185–193 (2019). https://doi.org/10.1007/s13347-019-00354-

Ronald Sandler, (2014). GM Food and Nanotechnology. [w:] Gordijn, B., Cutter, A. (eds) In Pursuit of Nanoethics. The International Library of Ethics, Law and Technology, vol 10. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-6817-1_4

Weckert, J. (2019). Ethics of Nanotechnology, [w:] International Encyclopedia of Ethics. Wiley.

Sheldon Krimsky (2019) The Moral Choices on CRISPR Babies, The American Journal of Bioethics, 19:10, 15-16, DOI: 10.1080/15265161.2019.1644824

Christopher Thomas Scott & Cynthia Selin (2019) What to Expect When Expecting CRISPR Baby Number Four, The American Journal of Bioethics, 19:3, 7-9, DOI: 10.1080/15265161.2018.1562793

Françoise Baylis, Slow Science [w:] Altered Inheritance: CRISPR and the Ethics of Human Genome Editing. Harvard University Press, 2019, str. 123 – 146.

Bassil K. (2024) The end of ‘mini-brains’! Responsible communication of brain organoid research, Molecular Psychology 2:13

Kataoka, M., Gyngell, C., Savulescu, J., & Sawai, T. (2023). The Ethics of Human Brain Organoid Transplantation in Animals. Neuroethics, 16(3), 27.

Interfejs mózg-komputer i neuroetyka.

McCullagh, P., Lightbody, G., Zygierewicz, J. et al. Ethical Challenges Associated with the Development and Deployment of Brain Computer Interface Technology. Neuroethics 7, 109–122 (2014). https://doi.org/10.1007/s12152-013-9188-6

Levy, Neil (2007) Rethinking Neuroethics in the Light of the Extended Mind Thesis, The American Journal of Bioethics 7:9.

Daniel Susser & Laura Y. Cabrera (2023): Brain Data in Context: Are New Rights the Way to Mental and Brain Privacy?, AJOB Neuroscience.

Ienca, M., Andorno, R. Towards new human rights in the age of neuroscience and neurotechnology. Life Sci Soc Policy 13, 5 (2017)

López, B.R. (2023). Ethics of Virtual Reality. In: Lara, F., Deckers, J. (eds) Ethics of Artificial Intelligence. The International Library of Ethics, Law and Technology, vol 41. Springer

Ramirez, E.J., LaBarge, S. Real moral problems in the use of virtual reality. Ethics and Information Technology 20, 249–263 (2018).

Kriebitz, A., Max, R. & Lütge, C. The German Act on Autonomous Driving: Why Ethics Still Matters. Philosophy & Technology 35, 29 (2022). https://doi.org/10.1007/s13347-022-00526-2

Awad, E., Dsouza, S., Kim, R. et al. The Moral Machine experiment. Nature 563, 59–64 (2018). https://doi.org/10.1038/s41586-018-0637-6

Pełna lista lektur zostanie podana na pierwszych zajęciach.

Nabyta wiedza:

Student/ka zna i rozumie:

K_W01 - w pogłębionym stopniu historię, genezę i naturę bioetyki, jej specyfikę przedmiotową i metodologiczną oraz powiązania z różnymi dyscyplinami i subdyscyplinami nauki oraz praktyki społecznej.

K_W02 - w pogłębionym stopniu rolę bioetyki w praktyce i rozwoju nauk biomedycznych innych bionauk.

K_W03 - zaawansowaną terminologię bioetyczną w języku polskim oraz w języku angielskim, który jest podstawowym językiem tej dyscypliny.

K_W11 - w pogłębionym stopniu wyzwania etyczne, jakie rodzą nowo powstające technologie (emerging technologies) mające zastosowanie w biomedycynie oraz innych bionaukach (np. technologie z zakresu inżynierii genetycznej, biologii syntetycznej, nanoinżynierii, robotyki, technologie sztucznej inteligencji czy nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne), a także bieżące debaty publiczne i medialne dotyczące tych technologii.

K_W14 - w pogłębionym stopniu społeczno-kulturowe uwarunkowania praktyki i rozwoju nauk biomedycznych i innych bionauk.

K_W15 - w pogłębionym stopniu najważniejsze prawa i wolności człowieka stanowiące fundament globalnych i lokalnych regulacji dotyczących praktyki i rozwoju nauk biomedycznych i innych bionauk, oraz prawne i instytucjonalne mechanizmy ochrony tych praw.

Nabyte umiejętności:

Student/ka potrafi:

K_U01 - identyfikować problemy i konflikty etyczne występujące w praktyce i rozwoju nauk biomedycznych i innych bionauk oraz w praktyce życia codziennego i społecznego.

K_U02 - krytycznie analizować wypowiedzi ustne i pisemne innych autorów z zakresu etyki i bioetyki – rekonstruować tezy, identyfikować założenia faktyczne oraz normatywne, krytycznie oceniać poprawność i siłę argumentacji.

K_U09 - analizować, interpretować i wyjaśniać źródła, kontekst, uwarunkowania oraz przebieg bieżących debat publicznych i medialnych dotyczących nowo powstających technologii (emerging technologies).

K_U11 - prowadzić debatę na tematy z zakresu bioetyki.

K_U12 - porozumiewać się, w szczególności na tematy dotyczące bioetyki, ze specjalistami oraz z osobami niebędącymi specjalistami w tej domenie, w tym z wykorzystaniem różnych kanałów i technologii informacyjno-komunikacyjnych.

K_U14 - przygotować i wygłosić wystąpienie ustne (referat), w szczególności z zakresu bioetyki lub powiązanych z nią dyscyplin i subdyscyplin nauki.

Nabyte kompetencje społeczne:

Student/ka jest gotowa do:

K_K01 - krytycznego oceniania posiadanej wiedzy, pozyskiwanych informacji i odbieranych treści.

K_K02 - uznawania znaczenia wiedzy z zakresu etyki i bioetyki, a także z zakresu prawa medycznego oraz socjologii i antropologii medycyny, w rozwiązywaniu problemów, jakie rodzi praktyka i rozwój nauk biomedycznych i innych bionauk, oraz zasięgania opinii ekspertów w przypadku trudności z samodzielnym rozwiązywaniem tych problemów.

K_K04 - aktywnego udziału w bieżących debatach i sporach bioetycznych i biopolitycznych, mając poczucie współodpowiedzialności za kształt polskiego dyskursu politycznego, publicznego i medialnego na tematy bioetyczne.

K_K05 - rzetelnego i odpowiedzialnego rozwijania dorobku bioetyki jako dziedziny teoretycznej i praktyki społecznej.

K_K06 - dostrzegania problemów i wyzwań etycznych, prawnych i społeczno-kulturowych związanych z własną pracą badawczą i zawodową, w szczególności przestrzegania, rozwijania i promowania etycznych standardów pracy dla konsultantów klinicznych oraz członków różnych komisji bioetycznych/etycznych.

- Przygotowanie i aktywność na zajęciach oraz referat w lektury dodatkowej [60%]

- Analiza dyskursu publicznego/medialnego – pisemna praca grupowa, formatka do analizy dyskursu zostanie przedstawiona na pierwszych zajęciach [40%]

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2