Etyka i zwierzęta pozaludzkie

Refleksja etyczna nad relacją między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi sięga początków filozofii. Przez wieki rozważania te sytuowały się jednak na jej odległych peryferiach. Dziś etyka zwierząt (animal ethics) obejmuje całe spektrum zagadnień, a sam termin rozumiany jest szeroko, wykraczając poza dział etyki skupiony na badaniu relacji człowiek−inne zwierzęta.

Podstawowym celem zajęć jest dostarczenie studentom wiedzy teoretycznej oraz narzędzi pojęciowych i metodologicznych niezbędnych do rozumienia i krytycznego analizowania zagadnień z obszaru etyki zwierząt. Drugim celem jest rozwijanie zdolności analitycznych i argumentacyjnych niezbędnych do rozwiązywania problemów etycznych wiążących się z relacją między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi.

Refleksja etyczna nad relacją między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi sięga początków filozofii. Przez wieki rozważania te sytuowały się jednak na jej odległych peryferiach. Dziś etyka zwierząt (animal ethics) obejmuje całe spektrum zagadnień, a sam termin rozumiany jest szeroko, wykraczając poza dział etyki skupiony na badaniu relacji człowiek−inne zwierzęta.

Podstawowym celem zajęć jest dostarczenie studentom wiedzy teoretycznej oraz narzędzi pojęciowych i metodologicznych niezbędnych do rozumienia i krytycznego analizowania zagadnień z obszaru etyki zwierząt. Drugim celem jest rozwijanie zdolności analitycznych i argumentacyjnych niezbędnych do rozwiązywania problemów etycznych wiążących się z relacją między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi.

Kurs obejmuje następujące obszary tematyczne (liczba zagadnień nie jest równoznaczna z liczbą zajęć):

I RAMY TEORETYCZNE

1. Historyczne teorie statusu moralnego zwierząt

2. Współczesne teorie statusu moralnego zwierząt – cz. 1.: utylitaryzm XX/XXI w.

3. Współczesne teorie statusu moralnego zwierząt – cz. 2.: teorie praw i abolicjonizm

4. Współczesne teorie statusu moralnego zwierząt – cz. 3.: teorie feministyczne

5. Współczesne teorie statusu moralnego zwierząt – cz. 4.: przeciw istotności moralnej zwierząt

6. Świadomość, samoświadomość, autonomia zwierząt – cz. 1.: biologia, etologia poznawcza, kognitywistyka

7. Świadomość, samoświadomość, autonomia zwierząt – cz. 2.: empiria i teoria

II DEMOKRACJA A SPRAWA ZWIERZĄT

8. Prawa zwierząt vs dobrostan zwierząt

9. Aktywizm prozwierzęcy jako ruch sprawiedliwości społecznej

10. Międzygatunkowa teoria polityczna?

III PRAKTYKI WOBEC ZWIERZĄT

11. Etyczne aspekty udomowienia zwierząt

12. Etyczne aspekty weterynarii

13. Etyczne aspekty wykorzystywania zwierząt w przemyśle spożywczym

14. Etyczne aspekty wykorzystywania zwierząt w przemyśle odzieżowym

15. Etyczne aspekty wykorzystywania zwierząt w przemyśle rozrywkowym

Podstawowe źródła literatury (w porządku alfabetycznym):

--- Adams, Carol J., The Sexual Politics of Meat: A Feminist Vegetarian Critical Theory, [Twentieth Anniversary Edition], Continuum, New York, London 2010.

--- Carruthers, Peter, Against the Moral Standing of Animals, http://faculty.philosophy.umd.edu/pcarruthers/The%20Animals%20Issue.pdf.

--- DeGrazia, David, Moral Status As a Matter of Degree?, “The Southern Journal of Philosophy”, 2008, 46 (2), s. 181–198.

--- Donaldson, Sue, Will Kymlicka, Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt, przeł. Maria Wańkowicz, Michał Stefański, Oficyna 21, Warszawa 2018

--- Encyclopedia of animal rights and animal welfare, ed. Marc Bekoff, wstęp Jane Goodall [2nd ed.], Greenwood, Santa Barbara 2009.

--- Feinberg, Joel, Obowiązki człowieka i prawa zwierząt, tłum. Zbigniew Szawarski, „ETYKA” 1980, 18 (grudzień), s. 11–38.

--- Francione, Gary L., Animals as Persons. Essays on the Abolition of Animal Exploitation, New York: Columbia University Press, 2008.

--- Probucka, Dorota, Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt, wyd. Universitas, Kraków 2013.

--- Regan, Tom, Prawa i krzywda zwierząt [tyt. oryg. Animal Rights and Human Wrongs], tłum. Zygmunt Nierada, „ETYKA” 1980, 18, s. 87–118.

--- Sprawiedliwość dla zwierząt, red. nauk. Barbara Błońska, Włodzimierz Gogłoza, Witold Klaus, Dagmara Woźniakowska-Fajst, Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, Stowarzyszenie „Otwarte Klatki”, Poznań 2017.

Teksty w języku polskim lub angielskim. Objętość literatury obowiązkowej nie przekracza 30 stron tygodniowo

Nabyta wiedza:

Po zaliczeniu przedmiotu student w pogłębionym stopniu zna i rozumie:

- rolę etyki i bioetyki w debacie społecznej dotyczącej relacji między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi;

- terminologię stosowaną w dyskusjach z zakresu etyki zwierząt;

- naczelne zagadnienia i problemy z zakresu etyki zwierząt, główne stanowiska filozoficzne, podejścia aksjologiczne, normatywne oraz strategie argumentacyjne stosowane we współczesnej debacie dotyczącej praktyk stosowanych wobec zwierząt pozaludzkich;

- znaczenie czynników społeczno-kulturowych, prawnych i historycznych w debacie dotyczącej statusu moralnego zwierząt innych niż człowiek.

Nabyte umiejętności:

Po zaliczeniu przedmiotu student potrafi:

- identyfikować i analizować problemy i konflikty etyczne występujące w relacji między człowiekiem a innymi zwierzętami;

- krytycznie analizować poglądy i argumenty innych autorów, w tym pozostałych uczestników zajęć, oraz zalecane lektury z zakresu tematyki seminarium;

- przygotowywać pisemną analizę krytyczną tekstu z zakresu tematyki seminarium;

- przygotować i wygłosić wystąpienie ustne z zakresu tematyki seminarium.

Nabyte kompetencje społeczne:

Po zaliczeniu przedmiotu student jest gotów do:

- krytycznego oceniania pozyskiwanych informacji i odbieranych treści;

- uznawania znaczenia wiedzy z zakresu etyki i bioetyki oraz edukacji bioetycznej w rozwiązywaniu problemów, wiążących się z relacją między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi;

- dostrzegania problemów i wyzwań etycznych związanych z własną pracą badawczą i zawodową oraz przestrzegania, rozwijania i promowania etycznych standardów tej pracy.

Na finalną ocenę składa się:

(1) przygotowanie do zajęć oraz aktywny, konstruktywny udział w dyskusjach i pracach na zajęciach – 50 %

(2) przygotowanie i wygłoszenie referatu – 25%

(3) przygotowanie pisemnej analizy przypadku z zakresu tematyki seminarium – 25%

Obecność będzie sprawdzana na każdych zajęciach. Dopuszczalne są dwie (2) nieobecności w semestrze. Uzyskanie oceny bardzo dobrej (5) będzie wymagać od studentki/studenta systematycznej aktywności na zajęciach, przygotowania bardzo dobrej prezentacji ustnej i pracy pisemnej, ujawniających dogłębne zrozumienie omawianych pojęć, problemów oraz zasad etycznych, a także posiadanie umiejętności identyfikowania, analizowania i dokonywania etycznej oceny dylematów związanych z praktykami stosowanymi wobec zwierząt pozaludzkich.

Prowadząca zastrzega sobie możliwość wystawienia oceny celującej najlepszej osobie w grupie, jeśli ta będzie równocześnie spełniać kryteria konieczne uzyskania oceny bardzo dobrej.

Skala ocen: 100-90% - 5,0; 89-85% - 4,5; 84-75% - 4,0; 74-70% - 3,5; 69-60% - 3,0; 59-0% - 2,0

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2