Filozofia kultury
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 3800-FK22-F |
Kod Erasmus / ISCED: |
08.1
|
Nazwa przedmiotu: | Filozofia kultury |
Jednostka: | Wydział Filozofii |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | fakultatywne |
Tryb prowadzenia: | w sali |
Skrócony opis: |
Kurs pomyślany jest jako systematyczne wprowadzenie w specyfikę filozoficznej refleksji nad kulturą. Punktem wyjścia będzie przekonanie, że kulturę można zrozumieć jedynie jako nierozerwalnie splecioną z człowiekiem i na odwrót – człowiek może być rozumiany i rozumieć siebie samego jedynie w horyzoncie uwikłania w kulturę, w jej aksjologiczne, symboliczne, wyobrażeniowe wymiary. Człowiek dany jest sobie jedynie poprzez kulturowo uwarunkowane sposoby przeżywania i doświadczania swojego bycia-w-świecie. Kluczową kategorią będzie dla nas kategoria doświadczenia kulturowego a wyróżnioną perspektywą badawczą antropologiczna filozofia kultury poszukująca właśnie związków między pojmowaniem człowieka i kultury. Związki te zostaną pokazane jako seria obecnych w kulturowych fenomenach napięć konstytuowanych przez kategorie takie jak: istota i pozór, arche i telos, obecność i nieobecność, partycypacja i alienacja, tradycja i współczesność, tożsamość i obcość, sprawczość i bierność. |
Pełny opis: |
Kurs pomyślany jest jako systematyczne wprowadzenie w specyfikę filozoficznej refleksji nad kulturą. Punktem wyjścia będzie przekonanie, że kulturę można zrozumieć jedynie jako nierozerwalnie splecioną z człowiekiem i na odwrót – człowiek może być rozumiany i rozumieć siebie samego jedynie w horyzoncie nieprzekraczalnego uwikłania w kulturę, w jej aksjologiczne, symboliczne, wyobrażeniowe (czy fantazmatyczne) wymiary. Zawsze jest dany sobie poprzez kulturowo uwarunkowane sposoby przeżywania i doświadczania swojego bycia-w-świecie we wszystkich jego możliwych wymiarach. Tym samym zarazem wymyka się prostym determinacjom, wykracza poza sferę faktów i empirii – jest przeniknięty przez kulturę, w której uczestnictwo wyznacza jego tożsamość. Tożsamość ta jest jednak przekraczana przez niego w ruchu refleksji sięgającej poza to, co po prostu dane. Stąd też kluczową kategorią będzie dla nas kategoria doświadczenia kulturowego doskonale zdająca sprawę z tego dwuznacznego uwikłania. Wyróżnioną natomiast perspektywą badawczą będzie antropologiczna filozofia kultury (Z. Rosińska) poszukująca właśnie różnych form związku między pojmowaniem człowieka i kultury. Zostaną one pokazane jako seria napięć przenikających rzeczywistość kulturową i wyznaczających zarazem kategorię człowieczeństwa w sposób apofatyczny, tj. unikający jednoznaczego definiowania istoty człowieka. Napięcia te konstytuowane są przez pary splecionych ze sobą i nawzajem naświetlających się kategorii takich jak: istota i pozór, arche i telos, obecność i nieobecność, partycypacja i alienacja, tradycja i współczesność, tożsamość i obcość, sprawczość i bierność. Napięcia te – ich znaczenie i moc interpretacyjna – zostaną zaprezentowane na przykładzie szeregu fenomenów kulturowych ze szczególnym uwzględnieniem kultury współczesnej. Omówione zostaną m.in. takie zagadnienia jak: I. Zagadnienia metodologiczne: 1) tożsamość filozofii kultury i jej stosunek do nauk o kulturze: socjologii kultury, antropologii kulturowej i kulturoznawstwa 2) filozofia kultury wobec innych dyscyplin filozoficznych (w szczególności estetyki, filozofii społecznej, etyki, ontologii) 3) metody filozoficznego namysłu nad kulturą ze szczególnym uwzględnieniem podziału na teorie wartościujące i opisowe; w tym kontekście omówione zostaną takie filozoficzne nurty jak: platonizm, tradycja oświeceniowa, nietzscheanizm, marksizm, fenomenologia, hermeneutyka, psychoanaliza, strukturalizm, postsrtukturalizm, teoria aktora-sieci II. Zagadnienia szczegółowe: 1. podstawowe cechy kultury współczesnej m.in. takie jak: a) wirtualizacja (rozumiana między innymi jako zacieranie granic między światem wyobraźni i rzeczywistości, czy technologiczne zapośredniczenie ludzkich interakcji); b) nadmiar (przesycenie przestrzeni kulturowej bodźcami wizualnymi, słuchowymi, informacyjnymi, generowanie potrzeb) c) nieustannie przyspieszające procesy kulturowych przemian 2. skorelowane z powyższymi cechami formy doświadczenia kulturowego: a) powierzchowność i dominacja pozoru, b) oszołomienie, c) liminalność (rozumiana jako konieczność wyznaczania na nowo granic w różnych obszarach życia, oraz tożsamościowotwórczy aspekt tego typu doświadczeń) d) relokalizacja (doświadczenie zmian w postrzeganiu i rozumieniu przestrzeni życia) 3. stosunek kultury współczesnej do tradycyjnej 4. relacja między kulturami lokalnymi a kulturą globalną 5. ekonomiczne uwarunkowania procesów kulturowych 6. aksjologiczny wymiar kultury 7. jej wymiar symboliczny oraz wyobrażeniowo-fantazmatyczny 8. język jako medium doświadczenia kulturowego (jego różne funkcje) 9. cielesność jako przestrzeń/pole doświadczenia kulturowego 10. wpływ nowych technologii na formy ludzkiego samo-odniesienia 11. kulturowe uwarunkowania przemian obyczajowych 12. kulturowe znaczenia przemian w sztuce oraz ich konsekwencje 13. doświadczenie rozpadu kulturowych form samo-rozumienia 14. aktualność kategorii tragizmu w myśleniu o kondycji ludzkiej 15. przemiany tożsamości kulturowej (zarówno w aspekcie indywidualnym, jak i zbiorowym): interkulturowość, transkulturowość, nomadyzm 16. postsekularyzm – nowe formy doświadczenia duchowego 17. ludzkie/nieludzkie – posthumanizm, transhumanizm i nowe figury podmiotu w kulturze współczesnej |
Literatura: |
1) Literatura pomocnicza: R. Konersmann, „Filozofia kultury. Wprowadzenie” R. Konersmann, „Krytyka kultury” E. Cassirer, „Logika nauk o kulturze” Z. Rosińska, J. Michalik (red.) „Co to jest filozofia kultury?” 2) Literatura podstawowa: G. Simmel, „Filozofia kultury” (fragm.) E. Cassirer, „Esej o człowieku. Wprowadzenie do filozofii kultury” (fragm.) H. Elzenberg, „Z filozofii kultury” (frag.) L. Kołakowski, „Obecność mitu”, „Symbole religijne i kultura humanistyczne”, w: L. Kołakowski, „Kultura i fetysze” Z. Rosińska, „Pragnienie powrotu czyli zmęczenie profanum”, w: Z. Rosińska, „Ruch myśli. Teksty trochę filozoficzne” (fragm.) S. Freud, „Kultura jako źrodło cierpień” E. Husserl, „Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia” H. Arendt, „O kryzysie w kulturze i jego społecznej oraz politycznej doniosłości”, w: H. Arendt, „Między czasem minionym a przyszłym. Osiem ćwiczeń z myśli politycznej” M. Merleau-Ponty, „Inny człowiek i świat ludzki”, w: „Fenomenologia percepcji” F. Nietzsche, „O prawdzie i kłamstwie w pozamoralnym sensie”, H.-G. Gadamer, „Język i logos”, „Język jako doświadczenie”, w: tenże, „Prawda i metoda” P. Ricoeur, „Egzystencja i hermeneutyka”, „Symbol daje do myślenia”, w: tenże, „Egzystencja i hermeneutyka” H. Arendt, „Kondycja ludzka” (fragm.) N. Rose, „Polityka życia samego” R. Niebuhr, „Poza tragizmem” (fragm.) Claude Levi-Strauss, „Wiedza konkretu” M. Heidegger, „Pytanie o technikę” Walter Benjamin, „O kilku motywach u Baudelaire’a” I. Kant, „Co to jest Oświecenie?”, „Spór fakultetów” F. Schiller, „Listy o estetycznym wychowaniu człowieka” (fragm.) Roland Barthes, „Śmierć autora” J. Lear, „Nadzieja radykalna” (fragm.) M. Foucault, „Porządek dyskursu” M. Foucault, „Człowiek i jego sobowtóry’, w: M. Foucault, „Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych” R. Braidotti, „Po człowieku” (frag.) B. Latour, „Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej” (fragm.) M. Castells, „Społeczeństwo sieci”, (frag.) |
Efekty uczenia się: |
Nabyta wiedza: Po ukończeniu kursu student/ka zna i rozumie: - w pogłębionym stopniu – metody badawcze i strategie argumentacyjne filozofii kultury; - metody interpretacji tekstu filozoficznego; - specjalistyczną terminologię filozoficzną w języku polskim; - główne kierunki rozwoju i najważniejsze nowe osiągnięcia w ramach filozofii kultury; - w pogłębionym stopniu – normy konstytuujące i regulujące struktury i instytucje społeczne oraz źródła tych norm, ich naturę, zmianę i drogi wpływania na ludzkie zachowania; - w pogłębionym stopniu – kompleksową naturę języka oraz historyczną zmienność jego znaczeń; - w pogłębionym stopniu – rolę refleksji filozoficznej w kształtowaniu kultury; - w pogłębionym stopniu – zależność między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie; rozumie fundamentalną rolę jaką idee filozoficzne odgrywają w powstawaniu dzieł i instytucji kultury. Nabyte umiejętności: Po ukończeniu kursu student/ka potrafi: - samodzielnie interpretować tekst filozoficzny, twórczo i innowacyjnie komentować i konfrontować tezy pochodzące z różnych tekstów; - określać stopień doniosłości stawianych tez dla badanego problemu lub argumentacji; - analizować złożone argumenty filozoficzne, identyfikować składające się na nie tezy i założenia, ustalać zależności logiczne i argumentacyjne między tezami; - identyfikować zaawansowane strategie argumentacyjne w wypowiedziach ustnych i pisemnych; - ujawniać wady i błędy logiczne wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz określać wpływ tych wad i błędów na perswazyjność argumentów; - twórczo i innowacyjnie wykorzystywać wiedzę filozoficzną i metodologiczną w formułowaniu hipotez i konstruowaniu krytycznych argumentacji; - precyzyjnie formułować w mowie i na piśmie złożone problemy filozoficzne; stawiać tezy i krytycznie je komentować; - konstruować i twórczo rekonstruować argumentacje z perspektywy różnych stanowisk filozoficznych, uwzględniając właściwe każdemu z nich typy argumentacji i dostrzegając zachodzące między nimi zbieżności i różnice; - samodzielnie zdobywać wiedzę, rozwijać umiejętności badawcze oraz planować projekty badawcze (także grupowe); - wykrywać zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturalnymi oraz określać relacje między tymi zależnościami. Nabyte kompetencje społeczne: Po ukończeniu kursu student/ka jest gotów/gotowa do: - identyfikowania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności; - samodzielnego podejmowania i inicjowania działań zawodowych oraz planowania i organizowania ich przebiegu; - dostrzegania i formułowania problemów etycznych związanych z własną pracą badawczą i odpowiedzialnością przed współpracownikami i innymi członkami społeczeństwa oraz do aktywności w rozwiązywaniu tych problemów; - aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym; interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego i zachęca do wdrażania tych koncepcji; - aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa filozoficznego i wykorzystywania go w rozumieniu wydarzeń społecznych i kulturalnych. |
Metody i kryteria oceniania: |
Egzamin ustny. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń będzie prezentacja ustna oraz aktywność na zajęciach. Przedmiotem oceny będą w szczególności: znajomość metod badawczych i strategii argumentacyjnych stosowanych w filozofii kultury; pogłębiona znajomość terminologii stosowanej w filozofii kultury; umiejętność samodzielnej i krytycznej analizy tekstu filozoficznego; umiejętność krytycznej analizy filozoficznych teorii, identyfikacji ich głównych założeń, tez oraz implikacji; umiejętność konstruowania hipotez oraz krytycznej argaumentacji w opraciu o zdobytą w trakcie kursu wiedzę; umiejętność krytycznej analizy porównawczej różnych koncepcji filozoficznych. Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 w semestrze |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.