Filozofia kultury

monograficzne

Wykład pomyślany jest jako systematyczne wprowadzenie w specyfikę filozoficznej refleksji nad kulturą. Punktem wyjścia będzie przekonanie, że kulturę można zrozumieć jedynie jako nierozerwalnie splecioną z człowiekiem i na odwrót – człowiek może być rozumiany i rozumieć siebie samego jedynie w horyzoncie uwikłania w kulturę, w jej aksjologiczne, symboliczne, wyobrażeniowe wymiary. Człowiek dany jest sobie jedynie poprzez kulturowo uwarunkowane sposoby przeżywania i doświadczania swojego bycia-w-świecie. Kluczową kategorią będzie dla nas kategoria doświadczenia kulturowego a wyróżnioną perspektywą badawczą antropologiczna filozofia kultury poszukująca właśnie związków między pojmowaniem człowieka i kultury. Szczególny akcent położony będzie na dynamiczny, polifoniczny, wielowymiarowy oraz oparty na fundamentalnych napięciach charakter kultury.

Wykład pomyślany jest jako systematyczne wprowadzenie w specyfikę filozoficznej refleksji nad kulturą. Punktem wyjścia będzie przekonanie, że kulturę można zrozumieć jedynie jako nierozerwalnie splecioną z człowiekiem i na odwrót – człowiek może być rozumiany i rozumieć siebie samego jedynie w horyzoncie uwikłania w kulturę, w jej aksjologiczne, symboliczne, wyobrażeniowe wymiary. Człowiek dany jest sobie jedynie poprzez kulturowo uwarunkowane sposoby przeżywania i doświadczania swojego bycia-w-świecie. Kluczową kategorią będzie dla nas kategoria doświadczenia kulturowego a wyróżnioną perspektywą badawczą antropologiczna filozofia kultury poszukująca właśnie związków między pojmowaniem człowieka i kultury. Szczególny akcent będzie też położony na dynamiczny, polifoniczny, wielowymiarowy oraz oparty na fundamentalnych napięciach charakter kultury.

W pierwszym semestrze wykład skoncentrowany będzie zagadnieniach metodologicznych oraz wybranych aspektach kultury współczesnej. W pierwszym bloku omówione zostaną takie zagadnienia jak: tożsamość filozofii kultury i jej stosunek do nauk o kulturze (socjologii kultury, antropologii kulturowej i kulturoznawstwa); filozofia kultury wobec innych dyscyplin filozoficznych (w szczególności estetyki, filozofii społecznej, etyki, ontologii); sposoby filozoficznego konceptualizowania kultury. W drugim bloku konkretne zagadnienia szczegółowe dotyczące kultury współczesnej takie jak: takie jak: cielesność jako przestrzeń/pole doświadczenia kulturowego w kulturze współczesnej; dynamika zmiany kulturowej i jej wpływ na formy ludzkiego samorozumienia; doświadczenie rozpadu kulturowych form samorozumienia; przemiany tożsamości kulturowej (zarówno w aspekcie indywidualnym, jak i zbiorowym): interkulturowość, transkulturowość, nomadyzm. Wszystkie powyższe zagadnienia omawiane będą w perspektywie charakterystycznych dla kultury współczesnej napięć takich jak: istota - pozór, arche - telos, immanencja - transcendencja, partycypacja - alienacja, tożsamość - obcość.

Druga część wykładu koncentrować się będzie na interpretacji wybranych wątków kultury i literatury starożytnej Grecji potraktowanych jako kategorie hermeneutyczne pozwalające rozumieć, oceniać i charakteryzować rozmaite zjawiska i problemy kultury współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki specyfiki i tożsamości kultury europejskiej lub "zachodniej". Kategorie te będą prezentowane w postaci napięć przenikających kulturę i myśl Greków na różnych jej poziomach, takich jak np.: "thymos" - "nous", "pałac" - "agora", "arete" - "sophrosyne", "tragedia" - "filozofia", "demokracja" - "tyrania", "boskie" - "ludzkie", "równość" - "nierówność".

Z. Rosińska, J. Michalik (red.) „Co to jest filozofia kultury?”

K. Okopień, “Wykłady z ontologii kultury i inne pisma filozoficzne”

R. Konersmann, „Filozofia kultury. Wprowadzenie”

G. Simmel, „Filozofia kultury”

E. Cassirer, „Esej o człowieku. Wprowadzenie do filozofii kultury”

E. Cassirer, „Logika nauk o kulturze”

R. Benedict, "Wzory kultury"

C. Geertz, "Interpretacja kultur"

E. Husserl, “Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia”

Z. Bauman, “Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności”

A. Giddens, “Nowoczesność i tożsamość: ‘Ja’ i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności”

Eric B. Dodds - "Grecy i irracjonalność"

Hezjod - "Prace i dnie", "Teogonia"

Homer - "Iliada", "Odyseja"

Werner Jaeger - "Paideia"

Karl Kerenyi "Mitologia Greków", Dionizos

Adam Krokiewicz - "Moralność Homera i etyka Hezjoda"

Walter Otto - "Teofania", "Bogowie Grecji"

Bruno Snell - "Odkrycie ducha"

Sofokles - "Edyp król", "Antygona"

Jean-Pierre Vernant - "Mit i religia starożytnej Grecji"

Tadeusz Zieliński - "Po co nam Homer?"

Nabyta wiedza:

Po ukończeniu kursu student/ka zna i rozumie:

- w pogłębionym stopniu – metody badawcze i strategie argumentacyjne filozofii kultury;

- metody interpretacji tekstu filozoficznego;

- specjalistyczną terminologię filozoficzną w języku polskim;

- główne kierunki rozwoju i najważniejsze nowe osiągnięcia w ramach filozofii kultury;

- w pogłębionym stopniu – normy konstytuujące i regulujące struktury i instytucje społeczne oraz źródła tych norm, ich naturę, zmianę i drogi wpływania na ludzkie zachowania;

- w pogłębionym stopniu – kompleksową naturę języka oraz historyczną zmienność jego znaczeń;

- w pogłębionym stopniu – rolę refleksji filozoficznej w kształtowaniu kultury;

- w pogłębionym stopniu – zależność między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie; rozumie fundamentalną rolę jaką idee filozoficzne odgrywają w powstawaniu dzieł i instytucji kultury.

Nabyte umiejętności:

Po ukończeniu kursu student/ka potrafi:

- samodzielnie interpretować tekst filozoficzny, twórczo i innowacyjnie komentować i konfrontować tezy pochodzące z różnych tekstów;

- określać stopień doniosłości stawianych tez dla badanego problemu lub argumentacji;

- analizować złożone argumenty filozoficzne, identyfikować składające się na nie tezy i założenia, ustalać zależności logiczne i argumentacyjne między tezami;

- identyfikować zaawansowane strategie argumentacyjne w wypowiedziach ustnych i pisemnych;

- ujawniać wady i błędy logiczne wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz określać wpływ tych wad i błędów na perswazyjność argumentów; - twórczo i innowacyjnie wykorzystywać wiedzę filozoficzną i metodologiczną w formułowaniu hipotez i konstruowaniu krytycznych argumentacji;

- precyzyjnie formułować w mowie i na piśmie złożone problemy filozoficzne; stawiać tezy i

krytycznie je komentować;

- konstruować i twórczo rekonstruować argumentacje z perspektywy różnych stanowisk filozoficznych, uwzględniając właściwe każdemu z nich typy argumentacji i dostrzegając zachodzące między nimi zbieżności i różnice;

- samodzielnie zdobywać wiedzę, rozwijać umiejętności badawcze oraz planować projekty badawcze (także grupowe);

- wykrywać zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturalnymi oraz określać relacje między tymi zależnościami.

Nabyte kompetencje społeczne:

Po ukończeniu kursu student/ka jest gotów/gotowa do:

- identyfikowania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności;

- samodzielnego podejmowania i inicjowania działań zawodowych oraz planowania i organizowania ich przebiegu;

- dostrzegania i formułowania problemów etycznych związanych z własną pracą badawczą i odpowiedzialnością przed współpracownikami i innymi członkami społeczeństwa oraz do aktywności w rozwiązywaniu tych problemów;

- aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym; interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego i zachęca do wdrażania tych koncepcji;

- aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa filozoficznego i wykorzystywania go w rozumieniu wydarzeń społecznych i kulturalnych.

Podstawą oceny będzie esej na wybrany temat związany z problematyką wykładu. Brana pod uwagę będzie również aktywność w dyskusjach prowadzonych w trakcie wykładu.

Ocenie podlegać będą w szczególności: znajomość metod badawczych i strategii argumentacyjnych stosowanych w filozofii kultury; pogłębiona znajomość terminologii stosowanej w filozofii kultury i umiejętność prawidłowego jej zastosowania; umiejętność samodzielnej i krytycznej analizy tekstu filozoficznego; umiejętność krytycznej analizy filozoficznych teorii, identyfikacji ich głównych założeń, tez oraz implikacji; umiejętność konstruowania hipotez oraz krytycznej argumentacji w oparciu o zdobytą w trakcie kursu wiedzę; umiejętność krytycznej analizy porównawczej różnych koncepcji filozoficznych.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 w semestrze