Historia nowożytna Polski [3104-L3HNWPL] Semestr letni 2019/20
Ćwiczenia, grupa nr 5

zob. zakres tematów

Zajęcia organizacyjne

Urbanizacja i typologia miast w epoce nowożytnej

Źródło: przekazane przez prowadzącą

Opracowania:

P. Bairoch, Cities and Economic Development. From the Dawn of History to the Present, Chicago 1988, rozdziały 11 i 12, s. 175-210.

J. de Vries, Problems in the Measurement, Description, and Analysis of Historical Urbanization, in: Urbanization in History. A Process of Dynamic Interactions, NYC 1995, p. 43-60.

Władza centralna w mieście

Źródło: List magistratu Starej Warszawy do magistratu Krakowa w sprawie przysłania delegatów na sejm celem poparcia interesów miast, w: Dzieje Mazowsza i Warszawy, s. 126–127.

List magistratu Starej Warszawy do magistratu Krakowa w sprawie przysłania delegatów na sejm celem wspólnej walki na sejmie o prawa miast [30 X 1789], w: Dzieje Mazowsza i Warszawy, s. 129–130.

Opracowania:

- M. Bogucka, Miasta a władza centralna w XVI-XVIII wieku w Rzeczypospolitej w perspektywie europejskiej. Kształtowanie się specjalnego statusu Warszawy w dobie nowożytnej, „Rocznik Warszawski” 2008, t. 36, s. 129-141.

- tejże, Narodziny stolicy. Warszawa w XVI w I poł. XVII w., w: Narodziny stolicy. Warszawa w latach 1596-1668, Warszawa 1996, s. 37-47.

- A. Mączak, Być stolicą, w: Narodziny stolicy. Warszawa w latach 1596-1668, Warszawa 1996, s. 13-28.

- W. Tomkiewicz, Warszawa stolicą Rzeczypospolitej [w:] „Rocznik Warszawski”, t. 7, s. 101-113.

Władze miasta

a. Organizacja i funkcjonowanie władz miejskich

Źródła:

- Przywileje królewskiego miasta stołecznego Starej Warszawy 1376-1772, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1913, s. 120-122, 130-132 (tekst po łacinie).

Opracowania:

- A. Karpiński, Organizacja i funkcjonowanie władz Starej i Nowej Warszawy w latach 1525-1764. Uwagi o warszawskim samorządzie epoki nowożytnej, „Rocznik Warszawski”, t. 36, s. 143-169.

- M. Kapral, Władze miasta Lwowa w XIV-XVIII w., w: Między Zachodem a Wschodem, t. VI: Organizacja władz miejskich na obszarze Pierwszej Rzeczypospolitej i na Śląsku w XIII-XVIII w., M. Goliński, K. Mikulski (red.), Toruń 2013, s. 219-249.

- A. Kardas, Elita władzy w Toruniu w XVII wieku. Mechanizmy kształtowania się i wymiany grup rządzących, Toruń 2004.

- J. Mazurkiewicz, Ustrój i znaczenie Lublina w życiu polityczno-prawnym dawnej Polski, w: H. Zins (red.), Lublin 1317-1967, Lublin 1967.

b. Komisje Boni Ordinis. Znaczenie i funkcjonowanie

Źródła:

- Volumina Legum, t. 7, s. 43-45 (Ubespieczenie miast), 351-353 (Warunek miast y miasteczek naszych Królewskich w Koronie y w W.X.Lit.) http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F65269%2Fdirectory.djvu&p=43

Opracowania

W. Smoleński, Komisja Boni Ordinis warszawska (1765-1787), Warszawa 1914 (fragmenty).

c. Reformy Sejmu Wielkiego

Źródła: List Jana Dekerta, prezydenta m. Warszawy, do Stanisława Małachowskiego, napisany w przeddzień śmierci autora [3 X 1790], w: Dzieje Mazowsza i Warszawy, s. 138-140.

Mowa Ignacego Zakrzewskiego przy obejmowaniu urzędu prezydenta m. Warszawy [16 IV 1792], w: tamże, s. 150-153.

Opracowania:

- B. Lesniodorski, Dzieło Sejmu Czteroletniego (1788-1792). Studium historyczno-prawne, Wrocław 1951 (fragmenty).

- K. Zienkowska, Jan Dekert, Warszawa 1982 (fragmenty).

- Kraków wobec Sejmu Czteroletniego, w: J. Bieniarzówna, J. M. Małecki, Dzieje Krakowa. Kraków w wiekach XVI-XVIII, Kraków 1984.

7-8. Życie polityczne w miastach. Sejmy walne i elekcyjne

Źródła:

- J. A. Chrapowicki, Diariusz, cz. 2: lata 1665-1669, opr. A. Rachuba, T. Wasilewski, Warszawa 1988, s. 483-522.

- Opisanie elekcji króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, z pisemka drukowanego w Rzymie w roku 1669, przypisanego kardynałowi Orsini protektorowi Polski przez Jana Baptystę Gisleni, w: Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1548 do r. 1690, wyd. E. Rykaczewski, t. II, Berlin – Poznań 1864, s. 352-360.

- M. Jemiołowski, Pamiętnik dzieje Polski zawierający 1648-1679, opr. J. Dzięgielewski, Warszawa 2000, s. 379-388.

Opracowania:

- M. Chmielewska, Sejm elekcyjny Michała Korybuta Wiśniowieckiego 1669 roku, Warszawa 2006 (fragmenty).

- M. Chmielewska, Z życia codziennego podczas elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, t. 51, 1996.

- J. Reder, Posłowie miasta Lublina na sejmy, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1954, t. 6, s. 253-286.

9-10. Gospodarka miejska

Źródła: Prośba do Najjaśniejszej Rzeczypospolitej od ludu m. Warszawy, zawierającą przegląd uprawnień mieszczan od XIII w. (wyjątki), w: Dzieje Mazowsza i Warszawy, s. 153-158.

Tabele 5.1, 5.2, 5.5., 5.11, 5.17, 5.18, 5.19, 5.20, 6.1, 6.12, 6.13, 7.1 z: 400 lat stołeczności Warszawy w świetle statystyki 1596-1996, Warszawa 1997.

Opracowania:

- H. Madurowicz-Urbańska, Lwów „handlowy” czy „urzędniczy”? Ze zmiennych losów nowożytnego miasta, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 1992, z. 1-2.

J. Motylewicz, Kupcy krakowscy na rynku lwowskim w drugiej połowie XVII I pierwszej XVIII wieku, w: Lwów. Miasto, społeczeństwo, kultura, red. H. W. Żaliński, K. Karolczak, t. II, Kraków 1998, s. 67-75.

K. Myśliński, Lublin w życiu gospodarczym i politycznym Polski przedrozbiorowej, w: H. Zins (red.), Lublin 1317-1967, Lublin 1967.

Z. Noga, Gospodarcze skutki „przeniesienia” stolicy do Warszawy, w: Kraków stołeczny. Materiały sesji naukowej odbytej 18 kwietnia 2009 roku, Kraków 2010.

B. Sas, Związki handlowe Krakowa i Lwowa na przełomie XVI i XVII wieku, w: P. Guzowski, P. Boroda (red.), Rynki lokalne i regionalne w XV-XVIII wieku, Białystok-Kraków 2013.

11. Struktura społeczna miast I Rzeczypospolitej

Źródła (do podziału):

a. Kraków:

- Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507-1572. Libri iuris civilis Cracoviensis 1507-1572, wyd. Aniela Kiełbicka i Zbigniew Wojas, Kraków 1993.

- Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1573-1611. Libri iuris civilis Cracoviensis 1573-1611, wyd. Aniela Kiełbicka i Zbigniew Wojas, Kraków 1994.

b. Warszawa

- Album civium Civitatis Antiquae Varsoviae : księga przyjęć do prawa miejskiego Starej Warszawy, 1506-1586, opr. A. Bartoszewicz, Warszawa 2000.

- Rewizja gospód Starej i Nowej Warszawy z 1669 r., w: Źródła do dziejów Warszawy. Rejestry podatkowe i taryfy nieruchomości 1510-1770, wyd. A. Berdecka, J. Rutkowska, A. Sucheni-Grabowska, H. Szwankowska, Warszawa 1963, s. 197-255.

c. Lwów

- Album civium Leopoliensium. Rejestry przyjęć do prawa miejskiego we Lwowie 1388-1783, t. 1 i 2, opr. A. Janeczek, Poznań 2005.

Opracowania:

- C. Kuklo, Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009, s. 210-269.

- J. Bieniarzówna, Mieszczaństwo krakowskie XVII w. z badań nad strukturą społeczną miasta, Kraków 1969

- M. Bogucka, Miejsce mieszczanina w społeczeństwie szlacheckim. Atrakcyjność wzorców życia szlacheckiego w Polsce XVII wieku, w: Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice, t. 1, red. A. Wyczański, Warszawa 1976.

- B. Grochulska, Problem wzrostu ludności Warszawy w drugiej połowie XVIII wieku, „Rocznik Warszawski”, t. 7, s. 182-187.

- A. Sokołowska, Przemiany struktury ludnościowej Warszawy na przełomie XVII i XVIII w., „Rocznik Warszawski”, t. 7, s. 148-156.

- W. Szaniawska, Mieszkańcy Warszawy w latach 1525-1655, „Rocznik Warszawski”, t. 7, s. 118-135.

- M. Kędelski, Dynamika i struktura ludności chrześcijańskiej miasta Poznania w XVIII wieku w świetle rejestracji podatkowej, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1990/1991, t. 51/52, s. 57-89 (opcjonalnie).

- S. Waszak, Ludność i zabudowa mieszkaniowa miasta Poznania w XVI i XVII wieku, „Przegląd Zachodni” 1953, t. IX, nr 9-10, s. 64-136 (opcjonalnie).

Szlachta w mieście

Źródło: W. Nekanda-Trepka, Liber generationis plebeanorum (Liber chamorum), Wrocław 1963.

+ L. Belzyt, Szlachta w mieście rezydencjalnym. Szlacheccy obywatele Krakowa i Warszawy około 1600 r. (Analiza porównawcza struktury), Zielona Góra 2011, s. 169-179.

Opracowania:

A. Burakowski, Geografia „Liber chamorum”, „Przegląd Historyczny” 90/1, s. 75-83.

Zielińska, Szlacheccy właściciele nieruchomości w miastach XVIII w., Warszawa-Łódź 1987.

W. Dworzaczek, Przenikanie szlachty do stanu mieszczańskiego w Wielkopolsce w XVI i XVII w., „Przegląd Historyczny” 1956, t. 46.

13-14. Demografia miasta epoki przedindustrialnej

Źródło: księgi metrykalne (przekazane przez prowadzącą)

Opracowania:

- C. Kuklo, Badania nad demografią rodzin w mieście doby preindustrialnej, w: P. Guzowski, C. Kuklo (red.), Struktury demograficzne rodziny na ziemiach polskich do połowy XX wieku. Przegląd badań i problemów, Białystok 2014, s. 51-78.

- M. Liedke, Demografia rodziny magnackiej w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI-XVIII wieku. Stan badań, w: tamże, s. 33-50.

- M. Kopczyński, Studia nad rodziną chłopską w Koronie w XVII-XVIII w., Warszawa 1998, s. 89-114.

- C. Kuklo, Kobieta samotna w społeczeństwie miejskim u schyłku Rzeczypospolitej szlacheckiej. Studium demograficzno-społeczne, Białystok 1998.

- tegoż, Mężczyzna samotny w środowisku miejskim do początków epoki industrialnej, w: Mężczyzna, etyka, ekonomia, E. Ozorowski, R. Horodeński, Białystok 2011, s. 89-101.

- S. Waszak, Dzietność rodziny mieszczańskiej i ruch naturalny ludności miasta Poznania w końcu XVI w. i w XVII w., „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1954, t. XVI.

15. Rozwój przestrzenny i podsumowanie zajęć.

Źródła:

Plany i mapy miast I Rzeczypospolitej

Opracowania:

- L. Królikowski, M. Ostrowski, Rozwój przestrzenny Warszawy, Warszawa 2009, s. 11-70.

- J. Putkowska, Architektura Warszawy XVII w., Warszawa 1991, s. 106-181.

- J. Rutkowska, Nowe Miasto w okresie utrwalania się stołeczności Warszawy 1609-1730, Szkice Nowomiejskie, Warszawa 1961, s. 55-81.

- Z. Tomaszewski, Obwarowania Warszawy i obrona północnego wjazdu do miasta, Szkice Staromiejskie, Warszawa 1955, s. 97-119.

- W. Komorowski, K. Follprecht, Rozwój urbanistyczno-architektoniczny Krakowa intra muros w czasach nowożytnych, w: J. Wyrozumski (red.), Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, Kraków 2007.

- W. Komorowski, Ulica, plac i cmentarz w publicznej przestrzeni miasta na przykładzie Krakowa staropolskiego, w: S. Krabath, J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Ulica, plac i cmentarz w publicznej przestrzeni średniowiecznego i wczesnonowożytnego miasta Europy Środkowej, Wrocław 2011

- J. Laberschek, Rozwój przestrzenny krakowskiego zespołu osadniczego extra muros XIII-XVIII w., w: Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, Kraków 2007

analiza źródeł historycznych,

dyskusje na temat proponowanych materiałów,

krótkie referaty przygotowywane przez studentów na wybrane zajęcia, jako forma uzupełnienia wiedzy o omawianych wydarzeniach

przegląd wydawnictw przygotowywany przez prowadzącą do wybranych tematów

dr K. Wagner