Podstawy metodologii historii [3104-L3METW] Semestr letni 2019/20
Wykład, grupa nr 3

Wybór lektur

• Appleby Joyce, Hunt Lynn, Jacob Margaret, Powiedzieć prawdę w historii, przekł. Stefan Amsterdamski, Poznań: Zysk i S-ka 2000.
• Braudel Fernand, Historia i trwanie, Warszawa: Czytelnik 1999.
• Burke Peter, Historia i teoria społeczna, przekł. Małgorzata Łamacz, Warszawa–Kraków: Wyd. Naukowe PWN 2000.
• Carr Edward H., Historia. Czym jest, przekł. Piotr Kuś, Poznań: Zysk i S-ka 1999.
• Chakrabarty Dipesh, Prowincjonalizacja Europy. Myśl postkolonialna i różnica historyczna, przekł. Dorota Kołodziejczyk, Tomasz Dobrogoszcz, Ewa Domańska, Poznań: Wyd. Poznańskie 2011.
• Domańska Ewa, Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań: Wyd. Poznańskie 2006.
• Domańska Ewa, Jakiej metodologii potrzebuje współczesna humanistyka?, „Teksty Drugie” 2010, nr 1/2.
• Grabski Andrzej F., Dzieje historiografii, wprow. Rafał Stobiecki, Poznań: Wyd. Poznańskie 2006.
• Iggers Georg G., Historiografia XX wieku. Przegląd kierunków badawczych, przekł. Agnieszka Gadzała, Warszawa: Wyd. PWN 2010.
• Kuhn Thomas S., Struktura rewolucji naukowych, przekł. Helena Ostromęcka, Warszawa: Fundacja Alatheia 2001.
• Kurkowska-Budzan Marta, Historia zwykłych ludzi. Współczesna historiografia dziejów społecznych, Kraków 2003.
• LaCapra Dominick, Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie, tożsamości, teoria krytyczna, przekł. Katarzyna Bojarska, Kraków: Universitas 2009.
• Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, red. Ewa Domańska, Poznań: Wyd. Poznańskie 2010.
• Topolski Jerzy, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa: Rytm 1999.
• Topolski Jerzy, Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów, Poznań: Wyd. Nauka i Innowacje 2016.
• Werner Wiktor, Wprowadzenie do historii, Warszawa: Wyd. Naukowe 2012.
• White Hayden, Proza historyczna, red. Ewa Domańska, Kraków: Universitas 2009.
• Wiślicz Tomasz, Krótkie trwanie. Problemy historiografii francuskiej lat dziewięćdziesiątych XX wieku, Warszawa: Wydział I Nauk Społecznych PAN 2004.
Wrzosek Wojciech, Historia – kultura – metafora. Powstanie nieklasycznej historiografii, wyd. 2, Wrocław 2010.
• Zamorski Krzysztof, Dziwna rzeczywistość. Wprowadzenie do ontologii historii, Kraków: Księgarnia Akademicka 2008.

1. Metodologia historii, czym jest

Problematyka:

potoczne, historyczne i naukowe rozumienia pojęcia historii, specyfika metodologii historii − rozróżnienie między warsztatem historycznym i metodologią, o potrzebie refleksji teoretycznej

Literatura:

Topolski, Jerzy (1984): Metodologia historii. Warszawa: Warszawa: Państwowe Wydaw. Nauk, s. 29–49 (Przedmiot metodologii historii; Zakres przedmiotu (dziedziny) badań historycznych).

Werner, Wiktor (2012): Wprowadzenie do historii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 11-28 (Czym jest historia i skąd się bierze)

2. Naukowe badania historyczne

Problematyka: zasady myślenia naukowego, wiedza potoczna a wiedza naukowa, specyfika myślenia historycznego (na tle innych nauk)

Literatura:

Werner, Wiktor (2012): Wprowadzenie do historii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 35-56.

Bloch, Marc (1962): Pochwała historii, czyli o zawodzie historyka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 45–72 (Historia, ludzie i czas).

3. Historyzm, czyli między nauką i sztuką

Problematyka: geneza i zasady badań historycznych w paradygmacie historycystycznym, zakres myślenia naukowego i kreacji twórczej w działaniu historyków

Literatura:

Ranke, Leopold (2003): Idea historii powszechnej. [w:] Jerzy Kałążny (red.): Opowiadanie historii w niemieckiej refleksji teoretycznohistorycznej i literaturoznawczej od oświecenia do współczesności. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, s. 82–96.


Appleby, Joyce, Hunt, Lynn, Jacob, Margaret (2000): Powiedzieć prawdę o historii. Poznań: Zysk i S-ka, s. 79-84 (Władztwo nad faktami)


Kelley, Donald R. (2010): Losy historii. Badanie przeszłości od Herdera do Huizingi. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 19-21 (Filozofia i pedanteria).

4. Pozytywizm, czyli o nieudanym projekcie poznania historycznego

Problematyka: filozofia pozytywna i ewolucjonizm; potencjał i zagrożenia dla badań historycznych

Literatura:

H. T. Buckle, Historja cywilizacji w Anglji, Warszawa 1873, s. 1-21 (Rozdział I), 407-416 (Szczegółowy spis treści).


Grabski Andrzej F., Dzieje historiografii, Poznań: Wyd. Poznańskie 2006, s. 523-557 (Pozytywistyczny model historiografii).

5. Historia i nauki społeczne, czyli pochwała socjologii

Problematyka: podobieństwa i różnice między humanistyką i naukami społecznymi, zakres badań i metody

Literatura:


Braudel Fernand, Gramatyka cywilizacji, Warszawa: Oficyna Naukowa 2006, s. 43-69.


Żarnowski Janusz (2011), Historia społeczna. Metodologia – ewolucja – perspektywy, Warszawa t. 3.


Iggers, Georg G. (2010): Historiografia XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 54-61.

6. W poszukiwaniu modelu naukowego: historia gospodarcza

Problematyka: specyfika badań i narzędzia badaczy historii gospodarczej.

Literatura:

Kula, Witold (1983): Problemy i metody historii gospodarczej. Warszawa: Państwowe Wydawn. Naukowe.


Pomorski, Jan (1995): Paradygmat “New economic history”: studium z teorii rozwoju nauki historycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Sklodowskiej, s. 57-84.

7. Historia kwantytatywna, czyli prawda ukryta w liczbach

Problematyka: statystyka w służbie historii, ograniczenia metod ilościowych, demografia historyczna

Literatura:

Kopczyński, Michał (2006): Wielka transformacja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza “Mówią wieki”, s. 10-28, 77-88.


Kuklo, Cezary (2016): Struktury demograficzne i etniczne miast prywatnych w Koronie w XVI–XVIII wieku. Uwagi wstępne. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych, s. 319–356.


Ogórek, Bartosz (2015): „Należy przestać spluwać dzieci na prawo i lewo!” Transformacja płodności w 
Drugiej Rzeczypospolitej. [w:] Metamorfozy społeczne. t. 10: Społeczeństwo międzywojenne: nowe spojrzenie. Instytut Historii PAN, s. 81–111.

8. Psychohistoria i psychologia historyczna

Literatura:

Dymkowski, Maciej (2014): Z rozważań psychologa o myśleniu historycznym. Historyka. Studia Metodologiczne, s. 1–14.

Izdebski A., Dlaczego Aleksander Wielki zatrzymał się na rzece Hyfasis w 326 roku przed Chrystusem? Psychologia historyczna w praktyce, “Historyka,” vol. XXXIX, 2009, s. 121–135.


Pawelec Tomasz, Psychohistoria jako paradygmat badań historycznych. Konceptualizacja i program badawczy, „Kultura i Historia”, 2001, nr 1, na stronie: www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/44.

9. Historia kulturowa i antropologia historyczna

Problematyka: historia kulturowa a historia kultury, antropologia kulturowa i jej narzędzie

Literatura:

Burke, Peter (2012): Historia kulturowa: wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 1-36.


Darnton, R., 2012. Wielka masakra kotów i inne epizody francuskiej historii kulturowej. tłum. D. Guzowska Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, pp. 1–20


Domańska, Ewa (2011): Posłowie, [w:] N. Z. Davies, Powrót Martina Guerre’a, Poznań 2011, s. 195-234.


Bachmann-Medick, Doris (2012): Cultural turns: nowe kierunki w naukach o kulturze. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 12-16.


10. Semantyka historyczna

Problematyka: koncepcja badań Kosellecka, znaczenie badania pojęć z praktyce historycznej

Literatura:

Kończal, Kornelia (2016): Czego możemy się nauczyć od Reinharta Kosellecka, czyli o potrzebie badania polskiej semantyki historycznej. Rozmowa z profesorem Maciejem Janowskim. Stan Rzeczy, s. 83–96.

Koselleck, Reinhard (2001): “Nowożytność.” O semantyce nowoczesnych pojęć ruchu. [w:] tegoż, Semantyka historyczna. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, s. 303–356.

Widzicka, Monika (2010): Semantyka historyczna w ujęciu Reinharta Kosellecka: zarys problematyki. „Historyka”, t. XL, s. 45–58.

11. Paradygmat poszlakowy, czyli mikrohistoria

Problematyka: studium przypadku a perspektywa mikrohistoryczna, koncepcja tropów

Literatura:

Ginzburg, Carlo (2006): Tropy: korzenie paradygmatu poszlakowego. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XXXIX, s. 8–65.


Klich-Kluczewska, Barbara (2012): Przypadek Marii spod Bochni. Próba analizy mikrohistorycznej procesu o aborcję z 1949 roku. II, s. 195–209.

12. Zwrot narratywistyczny i poststrukturalizm

Problematyka: zwroty i kultura, narratywizm, strategie językowe

Literatura:

White, Hayden (2000): Tekst historiograficzny jako artefakt literacki. [w:] Ewa Domańska i Marek Wilczyński (red.): Poetyka pisarstwa historycznego. Kraków: Universitas, s. 78–109.


Małochleb, Paulina (2014): Przepisywanie historii. Powstanie styczniowe w powieści polskiej w perspektywie pamięci kulturowej. Warszawa-Toruń: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej (fragment)

13. Rasa, klasa, płeć - kategorie analizy historycznej

Literatura:

Scott, J.W., 2009. Gender jako przydatna kategoria analizy historycznej. [online] Biblioteka Online Think Tanku Femnistycznego, www.ekologiasztuka.pl/think.tank.feministyczny/articles.php?article_id=238>

Kałwa, D., 2014. Historia kobiet – kilka uwag metodologicznych. In: K. Makowski, ed., Dzieje kobiet w Polsce. Dyskusja wokół przyszłej syntezy. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, pp. 13–29.


Kenney, Padraic (2001): Pojęcie “Matki-Polki” w języku opozycji i władzy. [w:] Tomasz Szarota (red.): Komunizm. Ideologia, system, ludzie. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN.

14. Od postkolonializmu do postzależności

Problematyka:potencjał badawczy perspektywy peryferyjnej, postkolonializm w badaniach historycznych, czym jest postzależność

Literatura:

Chakrabarty Dipesh, Prowincjonalizacja Europy. Myśl postkolonialna i różnica historyczna, przekł. Dorota Kołodziejczyk, Tomasz Dobrogoszcz, Ewa Domańska, Poznań: Wyd. Poznańskie 2011, s. 123-143 (Historie mniejszości, przeszłości podrzędne). 


Pieniądz, Aneta (2016): Historycy a teoria postkolonialna – między niewiedzą, odrzuceniem i krytyką. [w:] Jan Kieniewicz (red.): Perspektywy postkolonializmu w Polsce, Polska w perspektywie postkolonialnej. Wydział Artes Liberales, s. 105–117.


Kudela-Świątek, Wiktoria i Świątek, Adam (2012): W pułapce kolonializmu... Ukraińcy w Galicji Wschodniej − kolonizowani czy kolonizatorzy? XLII, s. 191–213.

15. Posthumanityka

Problematyka: nie-ludzkie sprawstwo w historii, źródła do badań, etyczny wymiar badań

Literatura:


Domańska, Ewa (2015): Historia w kontekście posthumanistyki. Historyka. Studia Metodologiczne 45, s. 5–21.


Baratay, Éric (2014): Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii. Warszawa: Wydawnictwo w Podwórku.


Jaroszuk, Anna (2014): Podobieństwa i różnice. Badania historyczne nad zwierzętami a animal studies. Przegląd Humanistyczny, s. 27–33.

Lektura tekstu przewodniego

Wykład

Dyskusja

Praca samodzielna

Prezentacja multimedialna

Warunkiem zaliczenia i podstawą oceny są:

• Obecność na zajęciach (dopuszczalne są 3 nieobecności, z czego dwie wymagają zaliczenia w postaci recenzji z monografii historycznej)
• Przygotowanie merytoryczne i aktywność na zajęciach
• Wykonanie krótkich zadań zamieszczonych na platformie e-learningowej

Wszystkie elementy będą składały się na ocenę końcową

dr Dobrochna Kałwa