Nauki pomocnicze historii XX w. [3104-L3NPH20] Semestr letni 2019/20
Ćwiczenia, grupa nr 1

Literatura uzupełniająca:

Literatura zalecana do zaliczenia przedmiotu.

(do 65 tys. znaków)

Wykaz literatury przy poszczególnych tematach.

Literatura uzupełniająca( nieobowiązkowa):

Bocheńska Jadwiga, Polska myśl filmowa. Antologia tekstów z lat 1898-1939, Wrocław 1975

Boyd Andrew, Broadcast journalism: techniques of radio and television news, Amsterdam 2006

Cook David A., A History of Narrative Film, New York, London 1996

Dudziński Wojciech, Produkcje sensacyjno-kryminalne Telewizji Polskiej 1965-1989: konwencje – motywy – konteksty, Gdańsk 2017

Grabowski Waldemar, Polska Agencja Telegraficzna 1918-1991, Warszawa 2005

Hendrykowska Małgorzata, Film polski wobec wojny i okupacji. Tematy, motywy, pytania, Poznań 2011

Hendrykowska Małgorzata, Śladami tamtych cieni. Film w kulturze polskiej przełomu stuleci 1895-1914, Poznań 1993

Hendrykowski Marek, Semiotyka ruchomych obrazów, Poznań 2014

Historia kina, t.1. Kino nieme, red. nauk. T.Lubelski, I.Sowińska, R.Syska, Kraków 2010, t.2. Kino klasyczne, red. nauk. T.Lubelski, I.Sowińska, R.Syska, Kraków 2011, t.3. Kino epoki nowofalowej, red. nauk. T.Lubelski, I.Sowińska, R.Syska, Kraków 2015

Kmiecik Zenon, Prasa warszawska w latach 1908-1918, Warszawa 1981

Misławskij Władimir, Kino w Ukrainie 1896-1921. Fakty, fllmy, imiena, Charków 2005

Pawlak Grażyna, Literatura polska w teatrze telewizji w latach 1953-1993: monografia dokumentacyjna, wyd.2, Warszawa 2016

Płażewski Jerzy, Historia filmu 1895-2000, Warszawa 2014

Prasa powstania warszawskiego. Materiały z konferencji naukowej, red. T.Skoczek, Warszawa 2014

Syska Rafał, Filmowy modernizm, Kraków 2014

The Oxford History of World Cinema, edited by Geoffrey Nowell-Smith, 1997

Szulc Paweł, Zniewolony eter: Polskie Radio Szczecin w latach 1945-1989, Szczecin 2012

Toulet Emmanuelle, Cinématograph, invention du siècle, Paris 1988

Wiszniewski Wieniamin E., Dokumientalnoje filmy dorewolucjonnoj Rossii 1907-1916, Moskwa 1996

Ihnatowicz Ireneusz, Biernat Andrzej, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, wyd.2, Warszawa 2003

Władyka Wiesław, Krew na pierwszej stronie. Sensacyjne dzienniki Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1982

Wojtyński Maciej, Telewizja w Polsce do 1972 r., Warszawa 2011

Woźnicka Zofia, Problem kreacji i reprodukcji w filmie, Wrocław 1985

Wyszczelski Lech, Polskie Radio w powstaniu warszawskim 1944 r.,

Należy podać pełny spis tematów zajęć.

Wykaz tematów:

1. Nauki pomocnicze historii XX wieku. Problemy i metody badania.

Wykład wstępny.

Zagadnienia: A. Problemy badania historii XX wieku, B. Historia, publicystyka, pamięć, C. Historiografia XX wieku, D. Źródła do historii XX wieku –definiowanie i klasyfikacja. E. Źródła tradycyjne i nowe, F. Problem autentyczności – definiowanie, metody badania, G. Wiarygodność – definiowanie, H. Wartość informacyjna. H. Problemy gromadzenia źródeł – instytucje publiczne gromadzące źródła, gromadzenie przez osoby prywatne. I. Różnorodność form zapisu informacji, J. Różnorodność form twórczości intelektualnej.

Literatura do wykładu: Z.Wojtkowiak, Nauki pomocnicze historii najnowszej. Źródłoznawstwo. Źródła narracyjne. Pamiętnik, tekst literacki, Poznań 2001, T.Szarota, Baza źródłowa, wiedza pozaźródłowa i literatura przedmiotu w warsztacie historyka współczesności, w: Polska 1944/45-1989. Warsztat badawczy. Studia i materiały t.6, Warszawa 2001, s.7-22

2. Archiwa XX wieku. Instytucje gromadzące źródła pochodzenia urzędowego i proweniencji prywatnej.

Zagadnienia: A. Sieci archiwalne Polski i innych krajów Europy i świata (wybrana sieć archiwalna - USA, Rosja, Wielka Brytania, Francja, Niemcy), 2. Strona internetowa jako źródło informacji o zasobie archiwów, 3. Problemy poszukiwania archiwaliów – pojęcie zespół, jednostka i dokument archiwalny, 4. Typologia archiwów, 5. Repozytoria istniejące przy archiwach.

Literatura: Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, 1983 (fragmenty), Ustawa o Instytucie Pamięci Narodowej, 1998 (fragmenty), www.sejm.gov.pl ISAP archiwa państwowe

3. Muzea. Instytucje gromadzące przedmioty materialne.

Zagadnienia: A. Przedmiot materialny jako źródło historyczne. B. Problemy badania autentyczności. C. Wartość informacyjna przedmiotów materialnych. Problemy interpretacji, D. Muzea jako projekty społeczne. E. Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Powstania Warszawskiego, F. Muzea zagraniczne.

4. Nagranie jako źródło historyczne.

Zagadnienia: A. Nagranie, dokument foniczny – problemy definicji, B. Klasyfikacja dokumentów fonicznych, C. Motywy tworzenia nagrań, D. Gromadzenie nagrań, E. Utrwalanie i rozpowszechnianie nagrań – wytwórnie płytowe, radiofonie, inne instytucje, F. Nagranie jako dokument utrwalający określone czynności, G. Cechy specyficzne nagrania jako dokumentu, H. Badanie autentyczności nagrania, I. Wartość informacyjna nagrania, problemy interpretacji, J. Archiwa gromadzące nagrania – analiza zasobu Narodowego Archiwum Cyfrowego.

Literatura: Analiza wybranego nagrania, R. Mc Leish, Produkcja radiowa, Kraków 2007, wybrany rozdział, G.R.Urban, Radio Wolna Europa i walka o demokrację: moja wojna w czasach zimnej wojny, tłum. M.Antosiewicz, Warszawa 2000, wybrany fragment, A.Wójciszyn-Wasyl, Sztuka radiowa w Polsce i jej krytyka do 1939 r., Lublin 2012, wybrany rozdział

5. Film dokumentalny.

Zagadnienia: A. Motywy tworzenia, B. Powody utrwalania zapisów dokumentalnych, C. Autentyczność, D. Wartość informacyjna, problemy interpretacji, E. Archiwa gromadzące filmy dokumentalne – analiza zasobu Filmoteki Narodowej, F. Ewolucja gatunku.

Literatura: Analiza tekstu źródłowego: B.Matuszewski, Nowe źródło historii. Ożywiona fotografia, czy jest, czym być powinna. Pierwsze w świecie traktaty o filmie, Warszawa 1995 – fragmenty, analiza wybranego filmu, do wyboru - M.Hendrykowska, Historia polskiego filmu dokumentalnego (1896-1944), Poznań 2015, s.13-50, Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945-2014), red. M.Hendrykowska, Poznań 2015 (wybrany rozdział), Hendrykowski Marek, Film jako źródło historyczne, Poznań 2000.

6. Fotografia XX wieku.

Zagadnienia: A. Nowe cechy fotografii XX w., B. Techniki fotograficzne, C. Motywy fotografowania, D. Klasyfikacja fotografii, E. Autentyczność obrazu, F. Wartość informacyjna, problemy interpretacji, G. Archiwa fotografii – Muzeum Narodowe, Narodowe Archiwum Cyfrowe, inne, H. Modyfikacje fotografii – cenzurowanie.

Literatura: Analiza tekstu źródłowego – J.Bułhak, Fotografia ojczysta. Rzecz o uspołecznieniu fotografii z ilustracjami autora, wstępem opatrzył H.Derczyński, Wrocław 1951, s.3-20, analiza wybranych fotografii, analiza wybranych wydawnictw źródłowych fotografii, literatura do wyboru – A.Mazur, Historia fotografii w Polsce 1839-2009, s.379-397 (konstruowanie obrazów), s.311-351 (gest plastyczny), T.Barret, Krytyka fotografii. Jak rozumieć obrazy, przekł. J.Jedliński, Kraków 2014, G.Jasiński, Powstanie Warszawskie. Najważniejsze fotografie, Warszawa 2014

7. Prasa XX w. Prasa na świecie.

Zagadnienia: A. Prasa XX wieku – definiowanie i klasyfikacja, B. Rynek prasy w poszczególnych krajach, rozmiar, charakterystyka, struktura własności, klasyfikacja prasy, C. Społeczne funkcje prasy, D. Problem autentyczności, E. Wartość informacyjna i problemy interpretacji (źródła informacji i narracji prasowej).

Literatura: K.Jędrzejczyk-Kuliniak, Prasa w Wielkiej Brytanii – rynek prasy informacyjnej, w: Media masowe na świecie. Modele systemów medialnych i ich dynamika rozwojowa, red. B.Dobek – Ostrowska, Wrocław 2007, s.135-152, D.Lechański, System prasowy w Austrii, tamże, s.201-217, K.Mańka, System prasowy w Czechach, tamże, s.316-335, W.Wolert, Szkice z dziejów prasy światowej, oprac. S.Dziki, wstęp M.Tyrowicz, Kraków 2005, s.285-362 (wybrany rozdział z tej części)

8. Prasa XX wieku. Polska.

Zagadnienia: A. Nowe cechy prasy XX wieku, B. Problemy klasyfikacji, C. Problemy autentyczności, D. Problemy wartości źródłowej i interpretacji, E. Autorzy i czytelnicy, F. Czynniki kształtujące przekaz prasowy – cenzura, G. Problemy specyficzne dla historii prasy polskiej – G.1. Prasa Polskiego Państwa Podziemnego, G.2. Prasa organizacji nieformalnych polskiej opozycji demokratycznej (1981-1989).

Literatura: A.Paczkowski, Prasa polska 1918-1939, Warszawa 1980, s.9-28 lub 311-322 lub 404-461 lub 143-177, A.Notkowski, Polska prasa prowincjonalna Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939), Warszawa 1982, s.207-268 (Wyznaczniki oddziaływania społecznego), s.427-499 (Ekonomiczne i techniczne problemy prasy prowincjonalnej), J.Jarowiecki, Studia nad prasą polską XIX i XX wieku, t.2, Kraków 2006, s.115-137 (Typologia i statystyka prasy lwowskiej 1864-1939), W.Lenarczyk, „Tygodnik Powszechny” w latach 1945-1989. Problemy bazy źródłowej i metodologii badań, „Polska 1944/45-1989” „Warsztat badawczy”. Studia i materiały t.6, Warszawa 2004, s.147-160, B.Brzostek, Prasa stalinowska jako źródło do badania codzienności mieszkańców Warszawy. („Express Wieczorny” i „Stolica” z lat 1945-1949), „Polska 1944/45-1989” „Warsztat badawczy”. Studia i materiały t.6, Warszawa 2004, s. 23-48, w:Analiza kilku numerów wybranego tytułu prasowego.

9. Relacje.

Zagadnienia: A. Powody zbierania relacji, B. Metody zbierania relacji, C. Czynniki kształtujące relacje, D. Klasyfikacja relacji, E. relacja a dokument autobiograficzny, F. Wartość informacyjna relacji, problemy interpretacji, G. Ośrodki gromadzenia relacji.

Literatura: Tekst źródłowy – Cenzura w PRL: relacje historyków, oprac Z.Romek, Warszawa 2000, literatura do wyboru - K.Kersten, Relacje jako typ źródła historycznego, „Kultura i Społeczeństwo” 1970, nr 3, s.129-137, K.Kersten, Relacja jako typ źródła historycznego, w: Pamiętnik X Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, t.II, Warszawa 1988, s.316-329, J.Eisler, Refleksje nad wykorzystaniem relacji jako źródła w badaniu historii PRL (Rozmowy z dysydentami i prominentami), w: „Polska 1944/45-1989” „Warsztat badawczy”. Studia i materiały t.6, Warszawa 2004, s.49-64, J.Leociak, Tekst wobec zagłady. O relacjach z getta warszawskiego, Wrocław 1997

10. Literatura pamiętnikarska. Świat.

Zagadnienia: A. Problemy definicji, B. Kryteria podziału literatury pamiętnikarskiej, C. Problemy klasyfikacji, D. Cechy literatury pamiętnikarskiej XX wieku, E. Problemy autentyczności, F. Wartość informacyjna i problemy interpretacji.

Literatura: analiza wybranych dzieł, A.Cieński, Pamiętniki i autobiografie światowe, Wrocław 1992, Z.Wojtkowiak, Nauki pomocnicze historii najnowszej. Źródłoznawstwo. Źródła narracyjne. Pamiętnik, tekst literacki, Poznań 2001, s.51-121 (wybrane dwa zagadnienia).

11. Literatura pamiętnikarska. Polska.

Zagadnienia jak przy poz.11.

Literatura: analiza wybranych dzieł z literatury pamiętnikarskiej.

12. Systemy komunikacji masowej – radio, telewizja, internet.

Zagadnienia: A. System komunikacji społecznej – pojęcie. B. Systemy komunikacji – teatr, kino, inne. C. Telewizja, D. Internet.

Literatura: T.Płudowski, Amerykański rynek telewizyjny, w: Media masowe na świecie. Modele systemów medialnych i ich dynamika rozwojowa, red. B.Dobek – Ostrowska, Wrocław 2007, s.61-80, I.Merklejn, System medialny Japonii, tamże, s.99-134, B.Poulet, Śmierć gazet i przyszłość informacji, Wołowiec 2011, wybrany rozdział, np. Ideologia internetu, s.177-204

13. Materiały ulotne w XX wieku.

A. Pojęcie „materiały ulotne”. B. Klasyfikacja materiałów ulotnych. C. Twórcy materiałów ulotnych. D. Miejsca przechowywania. E. Wartość informacyjna materiałów ulotnych.

Analiza wybranej kolekcji materiałów ulotnych.

Literatura: P.Szlanta, Ulotki skierowane z okresu pierwszej wojny światowej skierowane do żołnierzy wrogich armii jako źródło historyczne, w: Druki ulotne w procesie komunikacji społecznej w XIX wieku (do 1918 roku), red. nauk. M.Karpińska, Warszawa 2018, s.161-174.

14. Wydawanie źródeł do historii XX wieku. Ważniejsze serie wydawnicze.

Literatura: analiza wybranych tomów wybranych serii „Polskie Dokumenty Dyplomatyczne”, wybrany tom, „Armia Krajowa w dokumentach”, wybrany tom.

15. Procedury wyboru źródeł do historii XX wieku. Problemy krytyki źródeł XX w., oceny wartości informacyjnej, interpretacji.

Podsumowanie ćwiczeń.

Autorka zastrzega sobie możliwość wprowadzenia zmian w programie i literaturze.

Sposób pracy ze studentami, np. analiza tekstu źródłowego, referat, dyskusja w grupie, projekt itp.

1. Analiza tekstu źródłowego.

2. Analiza tekstu historiograficznego.

3. Dyskusja.

4. Wizyta w muzeum lub archiwum.

prof. A. Kulecka