Historia literatury polskiej po 1864 roku [3001-13A3LP] Rok akademicki 2020/21
Wykład, grupa nr 1

Wykład jest formułowany na podstawie obszernej i bardzo różnorodnej literatury dotyczącej XIX i XX w. w Polsce i Europie, jest autorski i nie powtarza żadnego podręcznika. Jednak lektura odpowiednich fragmentów podanych niżej podręczników akademickich i kompendiów może pomóc w utrwaleniu treści poszczególnych zajęć.

- H. Markiewicz, Pozytywizm

- A. Hutnikiewicz, Młoda Polska

- M. Podraza-Kwiatkowska, Literatura Młodej Polski,

- K. Wyka, Młoda Polska, t.1-2

- Literatura polska,

t.2 J. Kulczycka-Saloni, M. Straszewska, Romantyzm, Pozytywizm

t.3 J. Kulczycka-Saloni, I. Maciejewska, A. Z. Makowiecki, R. Taborski,

Młoda Polska

-E. Ihnatowicz, Literatura polska drugiej połowy XIX wieku (1864-1914)

-Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku,

S.III Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831-1863, t-3

S. IV Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t.1-4

S.V Literatura okresu Młodej Polski, t.1-4

-Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa

-Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka

I semestr

1. Literatura drugiej połowy XIX wieku – geografia literacka i chronologia. Terminologia: możliwości i problemy (literatura postyczniowa, pokolenie Szkoły Głównej, pozytywizm, modernizm, nowoczesność, dziewiętnastowieczność; epoka a formacja). Lata 60. XIX wieku – ciągłość i zmiana. Narodziny nowej świadomości a romantyzm. Zadania polskiej inteligencji - różnice zaborowe i biograficzne. Komunikacja w warunkach cenzury.

2. „Pozytywiści i inni”. Kto to jest pozytywista? Walka „starej” i „młodej” prasy. „Przegląd Tygodniowy” Adama Wiślickiego i Aleksandra Świętochowskiego. Hasła programowe. Lektury pokolenia – mistrzowie europejscy i autorytety krajowe. Pozytywiści wobec dziedzictwa oświecenia. Z perspektywy Krakowa – stańczycy.

3. Cezury roku 1872 i 1876. Dynamika rozwojowa oraz różnicowanie się postaw światopoglądowych i pisarstwa pokolenia pozytywistów. Dumania pesymisty Aleksandra Świętochowskiego. Listy z podróży do Ameryki Henryka Sienkiewicza.

4– 5. Powieść i nowela drugiej połowy XIX wieku a „przemiany rzeczywistości”. Od tendencyjności do dojrzałego realizmu. Dziedzictwo Józefa Ignacego Kraszewskiego. Bolesław Prus i Eliza Orzeszkowa jako mistrzowie prozy (teoria i praktyka). Rozpiętość problemowa diagnoz współczesności, różnice perspektyw poznawczych. Nowela jako „epifania”, próby reportażowe, formy paraboliczne. Krótka forma prozatorska jako ćwiczenie pisarskie i antropologiczne.

6. Warianty polskiego naturalizmu. Realizm a naturalizm. Pisarze polscy a inspiracje Gustawa Flauberta i Emila Zoli. Polskie spory o naturalizm. Literatura a nauka i filozofia.

7. Powieść historyczna – możliwości, sukcesy, problemy. Twórcy prozy historycznej w 2. poł. XIX wieku. Fenomen pisarstwa historycznego Henryka Sienkiewicza. Dyskusja wokół Ogniem i mieczem i jej konsekwencje. Pytania o tradycję. „Czytadła” Sienkiewicza i innych.

8. W poszukiwaniu modelu krytyki i publicystyki. Tematy, formy, kryteria krytyki literackiej. Krytyka estetyczna w kręgu „Wędrowca”. Kompetencje krytyka i pisarza. Kwestia autorytetu i kanonu. Prasa jako medium nowoczesności. Kroniki Bolesława Prusa, Liberum veto Aleksandra Świętochowskiego jako publicystyczne syntezy swoich czasów. Orzeszkowa i Konopnicka jako publicystki. Formy debaty publicznej.

9. Poezja drugiej połowy XIX wieku. Stereotyp „epoki niepoetyckiej”, „dekadenci południa wieku”, dokonania najwybitniejszych poetów polskich a rytmy rozwojowe poezji europejskiej, zmiana funkcji poezji. Wiersz między wieszczą misją a rozrywką i reklamą. Psychologiczne aspekty twórczości poetyckiej.

10. Pozytywizm jako „niekończące się zadanie”. Pisarze pokolenia pozytywistów a modernizm/moderniści. Teksty późne twórców epoki. Pożegnania pozytywistów. Sienkiewicz w czasie I wojny, Świętochowski w dwudziestoleciu międzywojennym. Tradycje myślenia pozytywistycznego w kulturze polskiej.

II semestr

11. Terminologia. Nazwa epoki. Młoda Polska a modernizm i formacja modernistyczna.Dynamika rozwojowa literatury od lat 90-tych wieku XIX po schyłek epoki

Jak rozwijała się literatura Młodej Polski? Czy można wyróżnić tu jakieś progi, przełomy? I od czego zależne? Czy impulsy do zmian pochodziły „ze środka” literatury, czy z przemian społeczno-politycznych? Główne nurty w epoce.

12. Ostatnia dekada wieku XIX

Przegląd najważniejszych tekstów programowych. Artur Górski, Stanisław Przybyszewski, Wacław Nałkowski, Cezary jellenta, Maria Komornicka, Zenon Przesmycki, Stanisław Brzozowski. Pojęcie forpoczt i jednostki twórczej. Krótko o realiach socjopolitycznych.

12. Filozofia XIX wieku a formowanie się literatury przełomu XIX i XX wieku

Co czytali następcy pokolenia Szkoły Głównej? Które z lektur Bolesława Prusa były także lekturami Stanisława Brzozowskiego? Na ile i w jakim stopniu kryzys schyłku wieku odzwierciedla się w filozofii, a na ile ten z kolei wpływa na samopoczucie polskich literatów? Jakie zjawiska filozofii europejskiej mają realny rezonans: czy, pamiętając o Nietzschem, można już zapomnieć o Darwinie?

13-14 Poezja młodopolska – wybrane zjawiska, tematy i środki artystycznego wyrazu.

Zasadnicze typy poezjowania a poeci osobni. Inność problematyki i typy zagadnień społecznych, pobudzających poezję do odpowiedzi artystycznej. Co poezja młodopolska zawdzięcza przekładom? Na ile jest wsobna, a w jakim stopniu podąża za Europą literacką. Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Antoni Lange, Jerzy Żuławski, Leopold Staff, Bolesław Leśmian. Poezja kobieca. Kazimiera Zawistowska, Bronisława Ostrowska, Maria Komornicka, i inne..

15-16.Proza przełomu wieków i formy sylwiczne

Wielorakość zjawisk i zasadnicze tendencje. Od Stanisława Przybyszewskiego przez Wacława Berenta, Karola Irzykowskiego, Tadeusza Micińskiego – po Stanisława Ignacego Witkiewicza. Pole eksperymentu. Dziwność formalna a projekt intelektualny. Roman Jaworski i Stefan Grabiński. Jak zaczynają się tendencje, które silniej objawią się w międzywojniu.

17-18 . Żywioł dramatyczny. Czas Wielkiej Reformy Teatru. Ważność dramatu i pochodzące z literatury światowej inspiracje. Modele młodopolskiego dramatu. Innowacje i obszary ich przejawiania się. Stanisław Wyspiański jako zagadnienie osobne. Dramaturgia Tadeusza Micińskiego i Leopolda Staffa.

19. Rola publicystyki i krytyka literacka. Rola czasopism na przełomie wieków ( „Życie” warszawskie i krakowskie, „Głos „Chimera”, "Sfinks”, "Museion").

Krytyka literacka nie tylko w kontekście zjawisk szczególnie prominentnych, lecz także w przekroju ogólnym. Pogranicza krytyki, publicystyki, filozofii, myśli socjologicznej. Podstawowa terminologia krytyki literackiej. Konteksty francuskie, niemieckie, rosyjskie. Wybitni przedstawiciele: Stanisław Brzozowski, Karol Irzykowski (szczególnie ci dwaj), Zenon Przesmycki, Ostap Ortwin, Ignacy Matuszewski, Stanisław Lack, Wilhelm Feldman.

20. Podsumowanie

Rekapitulacja z otwarciem na Dwudziestolecie. Bilans epoki.

Metoda wykładowa

Bez oceny.

W sytuacji, gdyby zajęcia odbywały się zdanie, wykład będzie udostępniany w trybie asynchronicznym (za pośrednictwem Dysku Google).