Globalne konteksty dziejów wybrzeża Afryki Wschodniej [3600-7-AF4-PSGKAW] Semestr letni 2020/21
Wykład, grupa nr 1

1. Wprowadzenie. Postulaty historii globalnej, źródła do historii wybrzeża i metody badawcze (historia, archeologia, numizmatyka, lingwistyka, etnologia); uwarunkowania klimatyczne, osady handlowe na wybrzeżu w I tys. n.e.; kultury ceramiczne Kwale i Tana; starsza epoka żelaza; języki: NEC Bantu, proto-Sabaki i suahili; tradycje szirazyjskie i etnos suahilijski, pierwsze miasta (Shanga)

2. Okres 1000-ok. 1350: Początki miast; islamizacja wybrzeża; przesunięcie punktu ciężkości osadnictwa muzułmańsko-suahilijskiego na południe; Kilwa – tradycje o początkach miasta w świetle Kroniki Kilwy; powiązania handlowe, polityczne, religijne i kulturalne ze światem Oceanu Indyjskiego; imigracja perska i arabska; dynastia Mahdali w Kilwie; znaczenie powiązań z Pd. Arabią

3. Okres 1350-1500: Kryzys w handlu po 1350 i odrodzenie w II poł. XV w.; teoretyczne modele ustrojowe suahilijskich państw-miast w konfrontacji z materiałem historycznym (szirazyjski i arabski/waungwana); rzemiosło; technologia budowlana, architektura, urbanistyka (Gedi), grobowce kolumnowe; powiązania z Gudżaratem

4. Okres portugalski (XVI-XVII w.): Pierwsze ekspedycje; Estado da India – model panowania, handel i administracja; chrystianizacja; reakcje miejscowych elit na obce panowanie; kryzys handlu i rzemiosła; imigracja szeryfów, sejjidów i ‘alimów; radykalizacja religijna w archip. Lamu; polityczny, gospodarczy i kulturalny wpływ imigrantów na rozwój miast; handel niewolnikami

5. Oman w Afryce Wschodniej 1650-ok.1815: Zdobycie Mombasy w 1698; państwo Mazru’ich; świat Oceanu Indyjskiego w XVIII w.; ekspansja francuska i brytyjska; Kilwa w II poł. XVIII w.; handel niewolnikami; korzyści Omanu z wojen napoleońskich; Przemiany na Płw. Arabskim na przełomie XVIII/XIX w.; Początek omańskiej „rekonkwisty” w Afryce Wschodniej; bitwa pod Shela

6. Okres 1815-1888: Panowanie Al Bu Sa’idich w Afryce Wschodniej w kontekście Pax Britannica; walka z handlem niewolnikami – traktaty z 1822, 1845 i 1873; traktaty międzynarodowe i konsulaty zachodnie w Zanzibarze; rywalizacja brytyjsko-francuska w pd.-zach. części O. Indyjskiego (Maskareny, Komory, Madagaskar, Afryka Wschodnia); Kryzys polityczny 1859 r.; agresja Egiptu w 1875 r.; rosnąca rola konsulatu brytyjskiego; Pluralizm prawny w Sułtanacie Zanzibarskim

7. Społeczeństwo miejskie w XIX w.: Skład etniczny i organizacja polityczna miast w XIX w.; Zanzibar - rozwój miasta, problemy urbanistyczne i społeczne; kryzys elit suahilijskich w kontekście politycznym i gospodarczym; miasto-terminal karawanowy – Bagamoyo; Struktura polityczna wiążąca miasto z nieislamskim interiorem: relacje Mombasy z Midżikenda; rola Indusów w życiu gospodarczym wybrzeża; bunt dawnych elit: Sułtanat Witu, rebelie Mbaruka bin Raszyda al-Mazru’i

8. Handel w XIX w.: Sieci handlu karawanowego w interiorze; mechanizm funkcjonowania handlu międzynarodowego, rodzaje i zasięg powiązań; znaczenie rewolucji transportowej w II poł. XIX w.; Indusi i kupcy zachodni; ambicje handlowe władców Zanzibaru; miary, wagi i pieniądz

9. Kultura i religia w XIX w.: Specyfika tradycyjnej kultury suahilijskiej; tradycyjny islam suahilijski; Barghasz i postępy islamu „uczonego”, nowi ‘alimowie; zwrot fundamentalistyczny w Omanie i reakcja w Afryce Wschodniej; uungwana i ustaarabu; literatura suahiijska XIX w. jako wyraz marginalizacji wspólnot suahilijskich

10. Scramble for Africa i wczesny okres kolonialny: Koncesja Mackinnona; niemieckie i brytyjskie inicjatywy kolonialne; rozgraniczenie stref wpływów; postawa sułtanów Barghasza i Alego; Aneksja niemiecka w 1888 i powstanie 1888-1890; powstanie Mbaruka bin Raszyda al-Mazru’i w Brytyjskiej Afryce Wschodniej; metody administrowania; podbój kolonialny a procesy globalizacji

11. Niewolnictwo i handel niewolnikami w XIX i XX w.: Pochodzenie niewolników, szlaki i warunki transportu, rynki niewolnicze; status prawny niewolnika; gospodarka plantacyjna; społeczności niewolnicze w miastach: wspólnoty watoro; rola misji chrześcijańskich i zachodnich ruchów abolicjonistycznych w zmianie sytuacji niewolników; Frere Town i inne osiedla misyjne; sprawa niewolnictwa po podboju kolonialnym

12. Kultura i religia na wybrzeżu w epoce kolonialna – miejsce islamu w kolonialnym systemie prawnym; przepisy prawne dyskryminujące rdzennych Afrykanów na korzyść „społeczności azjatyckich”; nauczanie koraniczne; indyjskie i arabskie stowarzyszenia; moda; sport; towarzystwa taneczne; nowe tożsamości: Shungwaya i Midżikenda

13. Test końcowy

Wykład, prezentacja graficzna