Wstęp do badań historycznych [3104-L3WBH] Semestr zimowy 2020/21
Ćwiczenia, grupa nr 2

S. Kościałkowski, Historyka. Wstęp do studiów historycznych, Londyn 1954;

B. Miśkiewicz, Wstęp do badań historycznych, Warszawa-Poznań 1985 (wskazane rozdziały)

M. Pawlak, J. Serczyk, Podstawy badań historycznych, Bydgoszcz 1999.

A. Świeżawski, Warsztat naukowy historyka. Wstęp do badań historycznych, Częstochowa 1998;

W. Moszczeńska, Metodologii historii zarys krytyczny, Warszawa 1977;

J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię, Warszawa 1998.

J. Topolski, Wprowadzenie do historii [dowolne wydanie]

E. Carr, Historia. Czym jest, Poznań 1999.

1. Zajęcia organizacyjne. Wprowadzenie. Historia jako dyscyplina akademicka, historia a inne nauki.

2. Źródło historyczne:

- definicje, źródła pośrednie i bezpośrednie, pisane i niepisane, adresowane i nieadresowane;

- co jest, a co nie jest źródłem historycznym;

- krytyka zewnętrzna i wewnętrzna źródła;

- wydawnictwa źródłowe – rodzaje i wartość; źródła drukowane, źródła zdigitalizowane, źródła cyfrowe.

Literatura: zob. podstawowe podręczniki.

J. Topolski, Wprowadzenie do historii [dowolne wydanie]. rozdział 1 (Co to jest historia?)

Zadania:

omówienie dwóch wskazanych wydawnictw źródłowych: forma i cel publikacji, adresat, sposób doboru i uporządkowania materiału, aparat krytyczny.

3. Fakt historyczny. Periodyzacja i czas w historii.

- co to jest fakt historyczny;

- metody ustalania faktów historycznych;

- periodyzacja dziejów w historiografii europejskiej i jej geneza.

Literatura:

J. H. Arnold, Historia, Warszawa 2001, s. 125-138.

E. Carr, Historia. Czym jest, Poznań 1999.

M. Kula, Zegarek historyka, Warszawa 2001, s. 59-146.

4. Historyk a przeszła rzeczywistość, kłopoty z pamięcią

- co to jest pamięć historyczna;

- co wpływa na poznanie przeszłej rzeczywistości;

- prawda historyczna.

Literatura:

P. Ricoeur, Nadużycia pamięci naturalnej: pamięć powstrzymana, pamięć manipulowana, pamięć narzucona, „Konteksty”, 57, 2003, nr 1-2, s. 41-54.

5. Wiedza pozaźródłowa. Gatunki piśmiennictwa historycznego:

- synteza, monografia, artykuł, recenzja, esej, polemika itd.;

- tekst naukowy – tekst popularnonaukowy, cechy i różnice;

- publikacje cyfrowe (wizualizacje, hipertekst);

Literatura: zob. podstawowe podręczniki.

6. Historyk w Internecie:

M. Wilkowski, Wprowadzenie do historii cyfrowej, Gdańsk 2013, s. 18-26 http://historiacyfrowa.ikm.gda.pl/

Wprowadzenie do wiedzy o elektronicznych zasobach bibliotecznych i archiwalnych, pomoce naukowe on-line; kwerenda internetowa:

- biblioteki cyfrowe i otwarte zasoby: Cyfrowa Biblioteka Narodowa: http://www.polona.pl/dlibra; Federacja Bibliotek Cyfrowych: http://fbc.pionier.net.pl/owoc; e-buw; Otwórz Książkę; Europeana http://europeana.eu/portal; Biblioteka Otwartej Nauki http://centrumcyfrowe.pl/projekty/biblioteka-otwartej-nauki/; repozytoria cyfrowe i ich funkcja;

- archiwa cyfrowe: www.szukajwarchiwach.pl; Narodowe Archiwum Cyfrowe (NAC), Cyfrowe Archiwa Tradycji Lokalnej (CATL); audiohistoria.pl; Ośrodek Karta Biblioteka Cyfrowa;

- - wybrane polskie blogi, portale i wortale o tematyce historycznej – ocena ich charakteru i wartości; np. www.histmag.org; www.historiaimedia.org; www.historycy.org; Herstorie www.herstorie.wordpress.com; www.alehistoria.blox.pl;

- do czego w pracy historyka mogą się przydać portale społecznościowe;

Projekty zespołowe i nauka obywatelska

http://pl.wikipedia.org/wiki/Nauka_obywatelska

- Otwarte Zabytki www.otwartezabytki.pl;

- http://www.ancientlives.org/?lang=pl

7. Czasopisma historyczne – ich specyfika i wartość. Peer-review. Nowe media a zmiany formy publikacji treści naukowych.

Zadania:

- zapoznanie się z podstawowymi polskimi czasopismami naukowymi dostepnymi w wersjach drukowanych i elektronicznych (m.in. „Przegląd Historyczny”, „Kwartalnik Historyczny”, „Acta Poloniae Historica”, „Roczniki Historyczne”, „Studia Źródłoznawcze”, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, „Sobótka”, „Dzieje Najnowsze”, „Karta”, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, „Archeion”, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, „Slavia Antiqua”, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”), ich charakterystyka.

- krótkie omówienie dwóch wybranych czasopism obcojęzycznych spośród wskazanych (m.in. „Annales HSS”, „Past and Present”, „English Historical Review”, „The American Historical Review”, „Historische Zeitschrift”, „Revue Historique”, „Rivista Storica Italiana”);

- umiejętność korzystania z czasopism udostępnianych on-line przez BUW i inne bazy internetowe oraz zapoznanie się ze stronami internetowymi poszczególnych czasopism;

- analiza wskazanej recenzji i polemiki z czasopisma historycznego.

- umiejętność powiązania czasopisma ze szkołą historyczną, etapem rozwoju nauk historycznych.

- czasopisma internetowe, jak je ocenić, czasopisma open peer review

8. Pomoce naukowe, bibliografie:

- co to jest bibliografia i do czego służy; jak posługiwać się różnymi typami bibliografii (bieżąca, retrospektywna, załącznikowa);

- technika sporządzania opisu bibliograficznego.

9.a Technika sporządzania opisu bibliograficznego

9.b. Dziewiętnastowieczne bibliografie jako dokument kultury umysłowej epoki. Bibliografie dwudziestowieczne, bieżące i retrospektywne, współczesne bibliografie bieżące. Ich zawartość, ocena użyteczności, układ wewnętrzny.

Zadania:

Zapoznanie się z najważniejszymi bibliografiami polskimi i ocena ich przydatności w badaniach;

- XIX w. K. Estreicher, Bibliografia polska, cz. 1, t. I-VII, t. I-IV (lata 1881-1900), Kraków 1872-1882; cz. 2, t. I-IV, Kraków 1882-1890; cz. 3, t. I-XXII, Kraków 1891-1951; Biogramy Karola i Stanisława Estreicherów w PSB;

- Bibliografia historii Polski, t. I: cz. 1-3: do roku 1795, red. red. H. Madurowicz-Urbańska, Warszawa 1965, t. II: cz. 1-2 (1795-1918), red. H. Madurowicz-Urbańska, Warszawa 1967, t. III: cz. 1-2 (1918-1945), red. W. Bieńkowski, Warszawa 1974-1978; Bibliografia historii polskiej, Wrocław-Warszawa 1952; W. Hahn, Bibliografia bibliografii polskich do 1950 r., wyd. III, Wrocław 1966; Bibliografia bibliografii polskich 1961-1970, opr. M. Bieńkowska, B. Eychlerowa, Warszawa 1992 Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”; Bibliografia zawartości czasopism, bibliografie regionalne i tematyczne do wyboru.

- zapoznanie się z bibliograficznymi bazami danych BUW, BN i innymi.

- bibliografie załącznikowe.

- narzędzia elektroniczne ułatwiające zarządzanie bibliografią: Zotero;

Praca pisemna:

kolokwium – opis bibliograficzny wskazanych publikacji.

10. Pomoce naukowe, wydawnictwa ogólne – sposoby klasyfikowania i porządkowania wiedzy

10b. Słowniki i encyklopedie

- słowniki biograficzne: Polski Słownik Biograficzny

- słowniki geograficzne: Słownik geograficzny Królestwa polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. I-XV, Warszawa 1880-1892; Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu (Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniwoieczu Edycja elektroniczna, red. Tomasz Jurek; opr. informatyczne: Stanisław Prinke: www.slownik.ihpan.edu.pl);.

- słowniki językowe: słowniki j. polskiego ogólne, tematyczne i specjalistyczne (zwłaszcza etymologiczne Brücknera i Taszyckiego; Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce; Słownik polszczyzny XVI w.; Słownik staropolski; Słownik staropolskich nazw osobowych i inne

- inne słowniki specjalistyczne: słownikowe zasoby internetowe, wartość Wikipedii

Zadania:

- porównanie wybranego hasła w dwóch encyklopediach polskich (sprzed i po 1989 r.) oraz dwóch encyklopediach obcych; próba wyjaśnienia różnic;

- omówienie dowolnie wybranego hasła z jednego z wymienionych słowników geograficznych (konstrukcja hasła, ocena użyteczności);

- omówienie dowolnie wybranego hasła z Polskiego słownika biograficznego (j.w.)

11. Archiwa, biblioteki i muzea:

- archiwa, biblioteki, muzea: rodzaje i organizacja;

- podstawowe słownictwo archiwistyczne: H. Robótka, Wprowadzenie do archiwistyki, Toruń 2003, s. 66-87; Polski słownik archiwalny, Warszawa 1974 (archiwum, kancelaria, zasób, zespół, zasada proweniencji, zasada pertynencji, pomoce archiwalne

- pomoce archiwalne, inwentarze (Archiwa Państwowe w Polsce. Przewodnik po zasobach, red. A. Biernat, A. Laszuk, Warszawa 1998; Katalog inwentarzy archiwalnych; Archiwum Akt Nowych. Przewodnik po zasobie archiwalnym; AGAD. Przewodnik po zespołach; Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. I: AGAD, Warszawa 1957; H. E. Wyczawski, Przygotowanie do studiów w archiwach kościelnych, Kalwaria Zebrzydowska 1990; Archiwa Kościoła katolickiego w Polsce. Informator, opr. M. Dębowska, Kielce 2002)

- pomoce biblioteczne, przewodniki (Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce, Warszawa 1987; wyd. 2 Warszawa 2003- IIp.730; Katalog rękopisów Biblioteki Narodowej, red. B.S. Kupść; Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej, red. J. Grzybowski; Biblioteki Kościoła katolickiego w Polsce. Informator, opr. W. W. Żurek, Kielce 2005), katalogi internetowe i internetowe bazy danych.

- pomoce muzealne (S. Lorentz, Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce, Warszawa 1982.

- historyk a nowe media: Narodowe Archiwum Cyfrowe; Szukajwarchiwach.pl.

Zadania:

- zapoznanie się z zasadami gromadzenia zbiorów archiwów państwowych (na przykładzie Archiwum Głównego Akt Dawnych i Nowych); bibliotek (na przykładzie biblioteki Narodowej, z podziałem na oddziały), bibliotek publicznych i muzeów; problem bibliotek prywatnych; biblioteki kościelne; umiejętność posługiwania się pomocami archiwalnymi i bibliotecznymi; problem archiwizacji materiałów cyfrowych.

11. Etyka zawodu historyka. Kodeks dobrych praktyk.

Literatura:

S. Kieniewicz, O etyce zawodu historyka, w: tenże, Historyk a świadomość narodowa, Warszawa 1982, s. 128–142.

Literatura dodatkowa dla chętnych:

M. Bloch, Pochwała historii czyli o zawodzie historyka, Warszawa 1959.

Lektura i analiza wskazanych tekstów w grupie i samodzielnie, samodzielne przygotowanie wypowiedzi na zadany temat, swobodna dyskusja w grupie, wykład, prezentacja multimedialna z komentarzem.

Ocena zależy od aktywności na zajęciach, przygotowania studenta do zajęć, zaliczenia kolokwiów i prac pisemnych. Warunkiem uzyskania oceny jest zaliczenie kwerendy bibliograficznej. Osoby, które nie będą aktywnie uczestniczyły w zajęciach, będę prosiła o indywidualne zaliczenie na dyżurze, podobnie jak osoby nieprzygotowane do ćwiczeń.

Dopuszczalne są trzy nieobecności, ale tylko jedna pozostaje bez konsekwencji. Każdą następną należy zaliczyć indywidualnie na dyżurze.

prof. Aneta Pieniądz