Historia średniowieczna powszechna [3104-L3HSRPW] Semestr zimowy 2020/21
Ćwiczenia, grupa nr 7

Podręczniki:

- T. Manteuffel, Historia powszechna średniowiecze, Warszawa 2005.

- R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2009.

- New Cambridge Medieval History, t. 1-7, Cambridge 1998-2005

- Wczesne średniowiecze od 400 do 1000 r., red. R. McKitterick, Warszawa 2003.

- B. Zientara, Historia powszechna średniowiecza, dowolne wydanie.

Podstawowe ujęcia problematyki:

- R. Bartlett, Tworzenie Europy. Podbój, kolonizacja i przemiany kulturowe 950-1350, tłum. G. Waluga, posł. P. Górecki, Poznań 2003.

- S. Gawlas, Przełom lokacyjny w dziejach miast środkowoeuropejskich, w: Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, red. Z. Kurnatowska, T. Jurek, Poznań 2005, s. 133-162.

- J. Kłoczowski, Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, Warszawa 1998.

- J. Piekalski, Od Kolonii do Krakowa. Przemiana topografii wczesnych miast, Wrocław 1999.

- H. Samsonowicz, Życie miasta średniowiecznego, dowolne wydanie.

- J.M. Piskorski, Średniowiecza historia Europy Środkowej jako problem historii powszechnej i porównawczej historii historiografii, „Przegląd Historyczny”, 97, 2006, z. 2, s. 203-220.

- A. Wędzki, Początki reformy miejskiej w środkowej Europie do połowy XIII wieku: Słowiańszczyzna Zachodnia, Poznań 1974.

- A. Zientara, Przełom w rozwoju miast środkowoeuropejskich w pierwszej połowie XIII wieku, „Przegląd Historyczny”, 67, 1976, z. 2, s. 219-243.

- Tenże, Źródła i geneza „prawa niemieckiego” (ius Teutonicum) na tle ruchu osadniczego w Europie zachodniej i środkowej w XI-XII w., „Przegląd Historyczny”, 69, 1978, s. 47-74.

Na wschód od Magdeburga. Cywilizacja miejska w Europie Środkowo-Wschodniej, X-XIV w.

1. Miasta we wczesnych państwach słowiańskich.

Źródło:

- Opis Pragi: Relacja Ibrahima ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich w przekazie Al-Bekriego, wyd. T. Kowalski, Kraków 1946 (MPHns, t. 1).

Literatura:

- A. Nazmi, Commercial Relations between Arabs and Slavs (9th–11th centuries), Warszawa 1998, s. 38, 40, 115-119.

- T. Kowalski [wprowadzenie do edycji źródłowej], w: Relacja Ibrahima ibn Jakuba, s. 7-20, 36-47.

- J. Widajewicz, Studia nad relacją o Słowianach Ibrahima ibn Jakuba, Kraków 1946 (PAU, RWH-F, 46), s. 1-17, 27-43, 51-70.

2. Legendy założycielskie stolic państwowych.

Źródła:

- Opis założenia Kijowa: Powieść minionych lat. Najstarsza kronika kijowska, tłum. i oprac. F. Sielicki, Wrocław 1968, s. 209-215.

- Opis założenia Krakowa: Magistri Vincentii dicti Kadłubek Chronica Polonorum, ed. M. Plezia, Kraków 1946 (MPHns, t. 11), s. 8-12 (I 3-7).

Literatura:

- J. Banaszkiewicz, Polskie dzieje bajeczne mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 1998, s. 7-44.

- J. Mańkowski, Krak, uczeń Sokratesa (glosa do Kadłuba Chronica Polonorum I 5, 3), w: Inspiracje platońskie literatury staropolskiej, red. A. Nowicka-Jeżowa, P. Stępień, Warszawa 2000, s. 147-150.

- W. Duczko, Ruś Wikingów. Historia obecności Skandynawów we wczesnośredniowiecznej Europie Wschodniej, Warszawa 2006.

3. Życie polityczne w miastach słowiańskich.

Źródła:

- Opis działalności Ottona z Bambergu w Szczecinie: Herbordi Dialogus de Vita s. Ottonis ep. Babenbergensis, ed. J. Wikarjak, K. Liman, MPH s.n., t. VII, 3, s. 171-183 (III, 13-20). Por. odpowiednie ustępy z S. Ottonis episcopi Babenbergensis Vita Prieflingensis oraz Ebonis Vita s. Ottonis episcopi Babenbergensis, ed. J. Wikarjak, K. Liman, MPH s.n., t. VII, 1, 2.

Literatura:

- J. Banaszkiewicz, Pons mercati, gradus lignei, stepen i inne. Uwagi o znaku władzy i prawa słowiańskich miejsc wiecowych, „Annales UMCS”, Sectio F: Historia, 45, 1990, s. 79-89.

- Tenże, Otto z Bambergu i pontifex idolorum. O urządzeniu i obyczaju miejsca wiecowego pogańskiego Szczecina, w: Biedni i bogaci. Studia z dziejów społeczeństwa i kultury ofiarowane Bronisławowi Geremkowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Aymard i in., Warszawa 1992, s. 275-284.

- K. Modzelewski, Pogańskie sacrum w ustroju i topografii najstarszych miast słowiańskich, w: Świat średniowiecza. Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. A. Bartoszewicz i in., Warszawa 2010, s. 144-162.

4. Środkowoeuropejska transformacja komunalna.

Źródła:

- Dokument Sobiesława II dla Niemców praskich: Urkunden und erzählende Quellen zur deutschen Ostsiedlung im Mittelalter, cz. 2, red. H. Helbig, L. Weinrich, Darmstadt 1970, nr 93.

- Dokument Wacława I dla Niemców praskich: Codex diplomaticus est epistolarius Regni Bohemiae, wyd. G. Friedrich, t. III, cz. 1, Praga 1942, nr 58.

Literatura:

- M. Goliński, Dzieje miast praskich do początku XV wieku, Kraków 2018, s. 32-36, 39-44, 55-58, 66-70, 76-79.

- J. Piekalski, Policentryczne struktury protomiast Europy Środkowo-Wschodniej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 63, 2015, nr 2, s. 201-217.

- B. Zientara, Źródła i geneza „prawa niemieckiego” (ius Teutonicum) na tle ruchu osadniczego w Europie zachodniej i środkowej XI-XII w., „Przegląd Historyczny, 69, 1978, z. 1, s. 47-74.

5. Mnogość rozwiązań: początki kolonizacji na Rusi.

Źródła:

- Opis sprowadzenia osadników do Chełma: Kronika halicko-wołyńska. Kronika Romanowiczów, tłum. i wyd. D. Dąbrowski, A. Jusupović, Kraków-Warszawa 2017, s. 204-207.

- Przywilej dla Przemyśla, w: A. Janeczek, Ząb kniazia Lwa. W kwestii wiarygodności przemyskiego przywileju wójtowskiego, w: Civitas et villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, red. C. Buśko, Wrocław 2002, s. 180.

- Przywilej dla rodziny wójta lwowskiego: Akta grodzkie i ziemskie z Archiwum tzw. bernardyńskiego we Lwowie, t. II, wyd. O. Pietruski, X. Liske, Lwów 1870, nr 1.

Literatura:

- D. Dąbrowski, A. Jusupović, Wstęp, w: Kronika halicko-wołyńska, s.14-16, 38-47, 54-59, 70-81.

- A. Janeczek, Faktorie, powiaty i dwory. Trzy strefy miejskiego ruchu lokacyjnego na Rusi Czerwonej (XIII-XV wiek), w: Procesy lokacyjne miast w Europie Środkowo-Wschodniej, red. C. Buśko, M. Goliński, B. Krukiewicz, Wrocław 2006, s. 421-445..

- Tenże, Ząb kniazia Lwa, s. 177-189.

6. Stosunki etniczne w miastach samorządowych.

Źródła:

- Ein deutschfeindliches Pamphlet aus Böhmen aus dem 14. Jahrhundert, wyd. W. Wostry, „Mitteilungen des Vereines für Geschichte der Deutschen in Böhmen”, 53, 1915, nr 3-4, s. 193-232.

- Pieśń o wójcie krakowskim Albercie, wyd. H. Kowalewicz, „Pamiętnik Literacki”, 56, 1965, nr 3, s. 134-136.

Literatura:

- A. Janeczek, Świadomość jedności wspólnoty słowiańskiej w pełnym średniowieczu, w: Słowianie — idea i rzeczywistość. Zbiór studiów, red. K.A. Makowski, M. Saczyńska, Poznań 2013, s.19-70.

- W. Mrozowicz, Pieśń o wójcie krakowskim Albercie – przekaz historyczny w poetyckim sztafażu, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica”, 13, 2013, s. 32-42.

- B. Zientara, Konflikty narodowościowe na pograniczu niemiecko-słowiańskim w XIII-XIV w. i ich zasięg społeczny, „Przegląd Historyczny”, 59, 1968, z. 2, s. 197-212.

7. Tożsamość zbiorowa i ambicje polityczne.

Źródła:

- Opis zatargu Wrocławia z Bolkiem świdnickim: Kronika książąt polskich, wyd. Z. Węclewski, MPH, t. III, s. 507-509.

- Opis buntu w Nowogrodzie Wielkim: Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji, wyd. Z. A. Brzozowska, I.N. Pietrow, Łódź 2019, s. 197–201, przypisy na s. 249, 252, 327–329, 325.

Literatura:

- M. Goliński, Historia Wrocławia, red. C. Buśko i in., t. 1: Od pradziejów do końca czasów habsburskich, Wrocław 2001, s. 110-113, 115-116, 119-121, 124-126.

- B. Rybakow, Pierwsze wieki historii Rusi, tłum. A. Olejarczuk, Warszawa 1983, s. 117-130.

- Wstęp, w: Latopis nowogrodzki pierwszy, s. VII-XXXI.

Samodzielna i wspólna analiza materiałów źródłowych, odwołująca się do literatury przedmiotu wyszczególnionej w sylabusie, dyskusja w grupie. Przewiduję również możliwość zadania krótkiego referatu.

Ocenie podlega udział w zajęciach, świadczący o znajomości źródeł i literatury przedmiotu. W przypadku braku aktywności podstawą zaliczenia zajęć będzie indywidualne kolokwium. Dopuszczam trzy nieobecności. Jedna nieobecność nie wymaga zaliczenia, pozostałe będą musiały być zaliczone indywidualnie w trakcie dyżuru.

dr Piotr Okniński