Historia Polski XIX w. [3104-L3H19PL] Semestr zimowy 2020/21
Ćwiczenia, grupa nr 4

Oczekuję znajomości biografii autorów omawianych tekstów i okoliczności powstania tych tekstów. Możecie Państwo korzystać z: PSB

www.ipsb.nina.gov.pl

Bibliografii Literatury Polskiej „Nowy Korbut”

https://www.rcin.org.pl/dlibra/publication/80261#structure

oraz ze słownika Pisarze polskiego oświecenia, red. T.Kostkiewiczowa, Z.Goliński, t.II-III, Warszawa 1994, 1996

Informacje o prądach umysłowych, gatunkach literackich, motywach występujących w utworach literackich znajdziecie Państwo w:

Słowniku literatury polskiego oświecenia, red. T.Kostkiewiczowa, Wrocław 1991, 1996, 2002.

Słowniku literatury polskiej XIX wieku, Wrocław 1991, 1994, 2002.

Rodzina, uczucia i etykieta. Normy etyczne i wzorce zachowania w pierwszej połowie XIX w.

Jeżeli przy lekturze nie jest podany adres internetowy, będzie ona umieszczona w PDF w materiałach do zajęć na stronie Wydziału. Hasło do katalogu, w którym będą materiały, podam na pierwszych zajęciach.

1. Zajęcia wstępne i organizacyjne

2. Michał Dymitr Krajewski, Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swoje opisująca, Kraków 2002.

Kluczowym zagadnieniem w tej powieści jest stan natury. Wychowana w piwnicy „Podolanka” konfrontowana jest z realiami życia społecznego. Kolejne konfrontacje z zakłamaną kulturą i z „Hrabią”, który jest przewodnikiem po niej, mogą się wydawać monotonne, ale wyłaniająca się z nich koncepcja stanu natury nie jest wcale prosta. Co oznacza tu życie zgodne z naturą i czy jest wartościowane pozytywnie?

Proszę zwrócić uwagę na okoliczności powstania powieści.

3. Franciszek Karpiński, O wymowie w prozie albo wierszu, w: Oświeceni o literaturze. Wypowiedzi pisarzy polskich 1740-1800, oprac. T.Kostkiewiczowa, Z.Goliński, Warszawa 1993, s.197-219.

Karpiński pisze o retoryce, ale jest to tekst w dużym stopniu dotyczący relacji międzyludzkich. Proszę zwrócić uwagę na stosunek Karpińskiego do antyku, do kierowania się literackimi wzorami, a także na kreślony przez niego obraz historycznego rozwoju retoryki. Ważnym wątkiem rozprawy jest wyrabianie w sobie przez przyszłego mówcę „czułości” – proszę przyjrzeć się, na czym polega taka formacja. Jaką rolę przypisuje Karpiński spontanicznym, uczuciowym reakcjom mówcy?

4. Cyprian Godebski, Grenadier-filozof. Powieść prawdziwa wyjęta z dziennika podróży roku 1799, Kraków 2002.

https://polona.pl/item/granadyer-filozof-powiesc-prawdziwa-wyjeta-z-dziennika-podrozy-roku-1799,MzQ2NDg4MjQ/0/#info:metadata

Proszę zwrócić uwagę na opis relacji międzyludzkich w tej swego rodzaju „podróży filozoficznej”. Jakie zachowania i cechy charakteru są tu szczególnie cenione? Proszę też przeczytać autorskie przypisy – zawierają one istotne komentarze do treści.

5. Wiridianna Fiszerowa, Dzieje moje własne i osób postronnych, Warszawa 1993, s.3-32, 49-53, 63-93, 135-144, 184-195, 256-261, 266-273, 277-282.

Autorka odwołuje się we wstępie do „Wyznań” Rousseau, deklarując pełną szczerość w opisywaniu siebie i innych osób. Na czym ta szczerość polega? Jakich motywów pisania pamiętników możemy się tu dopatrzeć?

Wybrane fragmenty dotyczą dzieciństwa i młodości autorki – opisuje w nich domową edukację dzieci, metody wychowawcze, relacje między dorosłymi a dziećmi. Dużo miejsca poświęca Fiszerowa stosunkom panującym w jej rodzinie i w rodzinach spokrewnionych -. sposobowi kojarzenia małżeństw, konfliktom majątkowym, rozwodom itp. Jaki ogólniejszy obraz wychowania i rodziny wyłania się z tych pamiętników? Jakie są w tej dziedzinie wzorce i postulaty autorki?

6. Kazimierz Brodziński, Wspomnienia mojej młodości, Kraków 1928 (lub inne wydanie).

https://polona.pl/item/wspomnienia-mojej-mlodosci-i-inne-pisma-autobiograficzne,ODk2MjI4NjM/4/#info:metadata

Wspomnienia Brodzińskiego są opisem dzieciństwa jako okresu formowania się osobowości. Jakie doświadczenia i przeżycia są tu szczególnie eksponowane?

7. Kazimierz Brodziński, O elegii (część 1); O idylli pod względem moralnym, w: tenże, Pisma estetyczno-krytyczne, t.I, oprac. Z.J.Nowak, Wrocław 1964, s.191-200, 251-256.

Dwie rozprawy dotyczące gatunków literackich ukazują nam charakterystyczny dla sentymentalizmu świat uczuć. Proszę zwrócić uwagę na rozróżnienie na uczucia „zdrowe” i „chore”, na znaczenie przypisywane smutkowi i zadumie, na rolę przyrody i krajobrazu w wywoływaniu reakcji uczuciowych oraz na kwestię życia w zgodzie z naturą.

8-9. Klementyna Hoffmanowa, Pamiątka po dobrej matce, czyli ostatnie jej rady dla córki (wiele wydań w XIX w.), część 1-2 (pierwsze zajęcia), cz. 3-4 (drugie zajęcia).

https://polona.pl/item/pamiatka-po-dobrej-matce-czyli-ostatnie-jej-rady-dla-corki,OTI5MDczMzg/2/#info:metadata

Tekst Hoffmanowej jest pewnego rodzaju kodeksem postępowania dla kobiet. Jakie generalne przekonania kryją się za licznymi szczegółowymi radami?

10. Antoni Ostrowski, Życie najlepszej żony opisane przez czułego jej małżonka dla kochanych dzieci, w: E.Z.Wichrowska, Twoja śmierć. Początki dziennika intymnego w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku, Warszawa 2012, s.259-329.

Jest to dziennik prowadzony przez Ostrowskiego po śmierci żony. Przy zrozumiałej idealizacji zmarłej tekst przynosi ciekawe rozważania o małżeństwie, o edukacji kobiet itp.

11-12. Paweł Leśniewski, Wychowaniec dziewiętnastego wieku czyli przepisy przystojności i dobrego tonu w pożyciu towarzyskim, Warszawa 1843, s.4-92 (pierwsze zajęcia), 93-166 (drugie zajęcia).

https://polona.pl/item/wychowaniec-dziewietnastego-wieku-czyli-przepisy-przystojnosci-i-dobrego-tonu-w-pozyciu,MTg5ODUxODg/8/#info:metadata

Typowy poradnik dobrych manier. Podobnie jak w przypadku rozważań Hoffmanowej będziemy próbowali wydobyć z tekstu pewne ogólniejsze założenia kryjące się za bardzo licznymi szczegółowymi radami.

13. Korespondencja filomatów (1817-1823), oprac. M.Zielińska, Warszawa 1989, s.17-35, 38-46, 56-65.

Korespondencja Adama Mickiewicza z Janem Czeczotem pokazuje charakterystyczne dla epoki idealizowanie przyjaźni. Korespondenci spierają się o sens „prawdziwej” przyjaźni – czego dotyczy ten spór?

Zajęcia prowadzone są w formie dyskusji, zagajanej, moderowanej i podsumowywanej przez prowadzącego.

prof. Maciej Mycielski