Medieval history (Poland) [2900-L-HSRPL] Winter semester 2022/23
Classes, group no.5

Temat zajęć: Miasta późnośredniowiecznej i wczesnonowożytnej Polski: kultura polityczna, ideologia władzy, tożsamość zbiorowa

Podstawowa literatura:

- A. Bartoszewicz, Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012

- M. Goliński, Wokół problematyki formowania się stanu mieszczańskiego w Polsce, w: Studia z historii społecznej, M. Goliński, S. Rosik, Wrocław 2012 s. 7–76

- H. Manikowska, Miasta i mieszczaństwo na ziemiach Polski w średniowieczu – postulaty i perspektywy badawcze, w: Pytania o średniowiecze. Potrzeby i perspektywy badawcze polskiej mediewistyki, red. W. Fałkowski, Warszawa 2001, s. 99–127

- Ratusz w miastach północnej Europy, red. S. Latour, Gdańsk 1997

- H. Samsonowicz, M. Bogucka, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986

- H. Samsonowicz, Kultura miejska w Polsce późnego średniowiecza, „Kwartalnik Historyczny”, 90, 1983, s. 771–789

- H. Samsonowicz, Życie miasta średniowiecznego, dowolne wydanie

- H. Zaremska, Miasto. Struktury społeczne i styl życia, w: Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV w., red. B. Geremek, Warszawa 1977, s. 189–238

1. Najstarszy kopiariusz przywilejów miasta Krakowa

Źródło: Najstarszy zbiór przywilejów i wilkierzy miasta Krakowa, wyd. S. Estreicher, Kraków 1936 (oryginał: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/10436021 )

Literatura:

- A. Bartoszewicz, Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012, s. 67–70, 111–115

- S. Estreicher, Wstęp, w: Najstarszy zbiór, s. III–XVIII

- R. Żerelik, Najstarszy kopiarz książąt oleśnickich i kozielsko- bytomskich, Wrocław 2012, s. 18–27

2. Przywilej Ludwika Węgierskiego dla Krakowa (1375 r.)

Źródło: Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, wyd. F. Piekosiński, cz. 1, Kraków 1879, nr 50

Literatura:

- S. Szczur, W sprawie sukcesji andegaweńskiej w Polsce, „Roczniki Historyczne”, 75, 2009, s. 61–104

- M. Rokosz, Ceremonia hołdu pokoronacyjnego na Rynku krakowskim, w: Historia vero testis temporum, red. J. Smołucha i in., Kraków 2008, s. 537–552

3. Hołd mieszczan krakowskich wobec królewicza Władysława (1425 r.)

Źródło: Najstarszy zbiór przywilejów, cz. I, nr 17

Literatura:

- A. Bartoszewicz, Piśmienność mieszczańska, s. 122–128

- M. Koczerska, Łaska królewska, czyli kontakty władcy z poddanymi w Polsce późnośredniowiecznej, w: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, red. M. Michałowski i in., Warszawa 1997, s. 437–452

4. Wjazd przedkoronacyjny Ludwika Węgierskiego do Krakowa

Źródło: Kronika Jana z Czarnkowa, wyd. J. Szlachtowski, w: Monumenta Poloniae Historica, t. II, wyd. A. Bielowski, Lwów 1872, s. 636–637

Literatura:

- J. Chrościcki, „Viae Regiae” w środkowowschodniej Europie w XVII i XVIII wieku, „Rocznik Historii Sztuki”, 16, 1987, s. 267–282

- Z. Dalewski, Władza, przestrzeń, ceremoniał. Miejsce i uroczystość inauguracji władzy w Polsce średniowiecznej do końca XIV w., Warszawa 1996

5. Pieczęcie miasta Krakowa na tle polskiej sfragistyki miejskiej

Źródło: materiały ikonograficzne dostarczone przez prowadzącego

Literatura:

- A. Chmiel, Pieczęć wójtowska krakowska z drugiej połowy XIII wieku, „Rocznik Krakowski”, 9, 1907, s. 213–223

- H. Seroka, W sprawie początków pieczęci miejskiej Krakowa. Ze studiów nad średniowieczną sfragistyką miast małopolskich, w: Drogą historii, red. P. Dymmel, K. Skupieński, B. Trelińska, Lublin 2001, s. 299–307

- M. Starzyński, Uwagi w sprawie genezy najstarszej pieczęci Krakowa z XIII wieku (na marginesie ostatnich badań), „Studia Źródłoznawcze”, 50, 2012, s. 25–40

- B. Śliwiński, Nowa hipoteza o początkach godła Krakowa, w: Księga jubileuszowa Profesora Feliksa Kiryka, red. A. Jureczko, F. Leśniak, Z. Noga, Kraków 2004, s. 155–164

6. Herb miasta Krakowa na tle polskiej heraldyki miejskiej

Źródło: materiały ikonograficzne dostarczone przez prowadzącego

- M. Adamczewski, Funkcje użytkowe herbu miejskiego do końca XVIII wieku, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, 4 (15), 1999, s. 67–99

- Z. Piech, Skąd się wziął i co oznacza Orzeł w herbie Krakowa? Ze studiów nad genezą, etapami rozwoju i treściami ideowymi herbu miasta, w: Venerabiles, nobiles et honesti, red. A. Radzimiński, A. Supruniak, J. Wroniszewki, Toruń 1997, s. 369–388

- W. Strzyżewski, Treści symboliczne herbów miejskich na Śląsku, Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim do końca XVIII wieku, Zielona Góra 1999

7. Kodeks Baltazara Behema

Źródło: kodeks Baltazara Behema (BJ, rkps nr 16: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/300330/edition/287325/content )

Literatura:

- M. Starzyński, Kto był pisarzem „Kodeksu Behema”?, „Rocznik Krakowski”, 73, 2007, s. 61–71

- P. Wiencierz, Kodeks Baltazara Behema jako kopiariusz. Nowe dyskusje i nowe ustalenia, „Rocznik Krakowski”, 84, 2018, s. 7–32

- Z. Rozanow, Mieszczańskie uniwersum Kodeksu Baltazara Behema, w: Sztuka miast i mieszczaństwa XV–XVIII wieku w Europie Środkowowschodniej, red. J. Harasimowicz, Warszawa 1990, s. 205–216

8. Księga zmarłych krakowskiego bractwa NMP

Źródło: J. Mitkowski, Księga zmarłych bractwa kościoła Panny Marii w Krakowie (wiek XIV–XVIII), „Małopolskie Studia Historyczne”, 11, 1968, s. 71–95

Literatura:

- H. Zaremska, Żywi wobec zmarłych. Brackie i cechowe pogrzeby w Krakowie w XIV – pierwszej połowie XVI w., „Kwartalnik Historyczny”, 81, 1974, nr 4, s. 733–749

- J. Rajman, „Unsere liebe Fraue”. Wspólnota miasta i Kościoła w Krakowie w XIV wieku, „Średniowiecze Polskie i Powszechne”, 4 (8), 2012, s. 150–201

9. Inwentarz ratusza krakowskiego (1679)

Źródło: ANK, rkps nr 1542: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/6212854

Literatura:

- J. Muczkowski, Dawny krakowski ratusz, „Rocznik Krakowski”, 8, 1906, s. 1–50

- J. Wilkosz, Szkic Jana Matejki do projektu dekoracji sali radnej Magistratu w Pałacu Wielopolskich na tle wątków ideowych wystroju Izby Pańskiej w historycznym Ratuszu krakowskim, „Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie”, 6, 2013, s. 181–242

10. Spis srebra miasta Krakowa (1596 r.), inwentarz ksiąg krakowskiej kancelarii miejskiej (1632 r.)

Źródła:

- J.W. Smoniewski, Zbiór wiadomości o magistratach polskich w ogóle, a w szczególe o magistracie miasta Krakowa w dawnych czasach, Kraków 1868, s. 59–62

- ANK, rkps nr 1469: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/6050526

Literatura:

- E. Różycki, Księgozbiór Rady Miasta Lwowa w okresie staropolskim, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, 11, 2013, s. 26–43

- Z. Nowak, Bibliotheca Senatus Gedanensis, „Przegląd Biblioteczny”, 64, 1996, z. 1, s. 13–26

Dyskusja odwołująca się do literatury przedmiotu wyszczególnionej w sylabusie, wspólna analiza tekstów naukowych, wystąpienia uczestników zajęć, praca w grupach.

Ocenie podlega udział w zajęciach, świadczący o znajomości literatury przedmiotu, prace domowe i ewentualne wystąpienia w trakcie zajęć. Dopuszczam trzy nieobecności. Jedna nieobecność nie wymaga zaliczenia, pozostałe będą musiały być zaliczone indywidualnie w trakcie dyżuru.

dr Piotr Okniński