Hebrajczycy, Judejczycy, Żydzi [2900-JSL-HJZ] Semestr letni 2022/23
Ćwiczenia, grupa nr 1

Literatura ogólna (przydatna w czasie całych zajęć):

Ł. Niesiołowski-Spanò, K. Stebnicka, Historia Żydów w starożytności. Od Thotmesa do Mahometa, Warszawa 2020.

J. Mélèze – Modrzejewski, Żydzi mad Nilem. Od Ramzesa II do Hadriana, Kraków 2000

K. Stebnicka, Tożsamość diaspory. Żydzi w Azji Mniejszej okresu cesarstwa, Warszawa 2011.

Seth Schwarz, Imperialism and Jewish Society 200 B.C.E. to 640 C.E., Princeton 2009.

M. Sartre, Wschód rzymski, Wrocław 1991.

Cécile Morrisson (ed.), Świat Bizancjum, t. 1: Cesarstwo Wschodniorzymskie, 330–641, przekł. Andrzej Graboń (Kraków: Wydawnictwo WAM, 2011).

Zob. też sylabusy do poszczególnych grup zajęciowych.

W trackie zajęć będą omawiane następujące tematy:

1. Zajęcia organizacyjne – omówienie zasad zaliczenia, tematyki zajęć, modelu pracy.

Omówienie zasad zaliczenia, tematyki zajęć, modelu pracy, narzędzi cyfrowych.

Metody pracy:

metoda odwróconej klasy

zadaniowość – małe grupy między zajęciami

zróżnicowany materiał

Narzędzia wykorzystywane podczas zajęć:

platforma Kampus

tabelki Google Workspace

Jamboard

Canva: mapa myśli

Wizyta w Lektorium Wydziału Historii.

2–5) Gminy diaspory – Żydzi w Anatolii i Syrii okresu cesarstwa (4 zajęcia).

Źródła:

Dzieje apostolskie, przekł. [w:] „Biblia Warszawska” (różne wydania).

architektura, wybrane inskrypcje i ikonografia synagog w Sardis i Dura–Europos za:

W. Ameling, Inscriptiones Judaicae Orientis, t. 2: Kleinasien, Tübingen 2004.

D. Noy, H. Bloedhorn, Inscriptiones Judaicae Orientis, t. 3: Syria and Cyprus, Tübingen 2004.

Hachlili, Rachel, Ancient Jewish Art and Archaeology in the Diaspora, Leiden 1998.

R. Hachlili, Ancient Synagogues: Archaeology and Art: New Discoveries and Current Research, Leiden 2013.

Literatura:

D. A. Carson, D. J. Moo, L. Morris, An Introduction to the New Testament, Michigan 1992, s. 181–211.

J. Gnilka, Paweł z Tarsu, Kraków 2001, s. 63–209: „Działalność misyjna”.

K. Stebnicka, Tożsamość diaspory. Żydzi w Azji Mniejszej okresu cesarstwa, Warszawa 2011, s. 25–76 (Synagoga i gmina), 77–88 (Ioudaioi), 104–115 (Ioudaioi), 117–120 (Hebraioi).

L. I. Levine, The Ancient Synagogue, New Haven-London 2005, s. 21–44; 252–257; 260–266.

R. Hachlili, The origin of the synagogue: A re-assessment, Journal for the Study of Judaism in the Persian, Hellenistic, and Roman Period 28 (1997), 34–47.

J. Elsner, Archaeologies and Agendas: Reflections on Late Ancient Jewish Art and Early Christian Art, The Journal of Roman Studies 93 (2003), 114–128.

M. Sartre, Wschód rzymski, Wrocław 1991, rozdziały: „Prowincje rzymskie od Tyberiusza do Domicjana i „Żydzi we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego”.

6–8) Pogrom aleksandryjski 38 r. – Grecy i Rzymianie wobec Żydów

Źródła:

Filon, „Flakkus”, [w:] Filon, Flakkus. Pierwszy pogrom Żydów w Aleksandrii, przeł. E. Osek, Poznań 2012, s. 105–170.

Filon, „Poselstwo do Gajusza”, rozdz. 120–136 [w:] Filon, Flakkus. Pierwszy pogrom Żydów w Aleksandrii, przeł. E. Osek, Poznań 2012, s. 177–180.

„Akta Aleksandryjczyków” w: Filon, Flakkus. Pierwszy pogrom Żydów w Aleksandrii, przeł. E. Osek, Poznań 2012, s. 171–176.

Literatura:

J. Meleze-Modrzejewski, Żydzi nad Nilem. Od Ramzesa II do Hadriana, Kraków 2000, s. 203–230.

E. Osek, „Aleksandra Filona”, [w:] Filon, Flakkus. Pierwszy pogrom Żydów w Aleksandrii, przeł. E. Osek, Poznań 2012, s. 5–38.

E. Osek, „Historia pierwszego pogromu”, [w:] Filon, Flakkus. Pierwszy pogrom Żydów w Aleksandrii, przeł. E. Osek, Poznań 2012, 39–69.

9–10) Między Wojną żydowską a powstaniem Bar Kochby – tzw. powstanie w diasporze 115–117 r.

Źródła:

Wybór źródeł w: „Powstanie w diasporze w latach 115–117” w: P. Janiszewski, K. Stebnicka (red. i przekł.), Imperium Romanum. Władza, propaganda, konflikty ideologiczne. Wybór źródeł, Warszawa 2003, s. 54–57 (Kasjusz Dion LXVIII 32; Euzebiusz z Cezarei HE IV 2; papirusy: CPJ II 435, 436, 438, 443, 445.

Wybrane papirusy i inskrypcje.

Literatura:

Ł. Niesiołowski-Spanò, K. Stebnicka, Historia Żydów w starożytności. Od Thotmesa do Mahometa, Warszawa 2020, s. 363–366.

J. Mélèze – Modrzejewski, Żydzi mad Nilem. Od Ramzesa II do Hadriana, Kraków 2000, s. 246–257.

11) Żydówka Babatha i jej małżeństwa

Źródła:

Wybrane dokumenty z Y. Yadin i inni (wyd.), The Documents from the Bar Kokhba Period in the Cave of Letters: Hebrew, Aramaic and Nabatean-Aramaic Papyri, t. 1-3, Jerusalem 1989-2002 oraz H.M. Cotton, A. Yardeni, Aramaic, Hebrew, and Greek Documentary Texts from Naḥal Ḥever and other Sites, Oxford 1997.

Literatura:

J. Urbanik, T. Markiewicz, Babatha, Selampsione i ich archiwa — greckie papirusy znad Morza Martwego”, Nowy Filomata 4.2 (2000), s. 149-160.

James, S. Dillon (red.), A Companion to Women in the Ancient World (Oxford: Blackwell, 2015), s. 322–325.

Ł. Niesiołowski-Spanò, K. Stebnicka, Historia Żydów w starożytności. Od Thotmesa do Mahometa, Warszawa 2020, s. 313–315

12–14) Od cesarskiej opieki do chrześcijańskiego antyjudaizmu (3 zajęcia)

Źródła:

Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, przeł. S. J. Kazikowski, Warszawa 1986, księga VII rozdział 16.

Kodeks Teodozjusza

ograniczenia – III 1,5; 7,2; XVI 8,6; 8,18–19; 8,24; 9,2.

opieka – XVI 8,9; 8,20–21; 8,25–26 = A. Linder (ed.), The Jews in Roman Imperial Legislation, ed. A. Linder, Jerusalem 1987, nr 21, 40, 46, 47, 48.

• Kodeks Teodozjusza przekład angielski: III 1,5; 7,2; XVI 8,6; 8,18; 8,19; 8,20; 8,21; 8,24; 9,2;

• Kodeks Teodozjusza przekład polski: A. Caba, M. Ożóg, M. Wójcik, M. Stachura (wyd. i tł.), Kodeks Teodozjusza: Księga Szesnasta, Kraków 2014 – XVI 8,6; 8,18; 8,19; 8,20; 8,21; 8,24; 9,2.

Wybrane kazania Jana Chryzostoma:

J. Iluk (ed.), Żydowska politeja i Kościół w imperium rzymskim u schyłku antyku, t. 1: Jana Chryzostoma kapłana Antiochii mowy przeciwko judaizantom i Żydom, Gdańsk 2010.

• Wstęp

• Mowa I

• Wybrane ustępy pozostałych mów

Literatura:

Ł. Niesiołowski-Spanò, K. Stebnicka, Historia Żydów w starożytności. Od Thotmesa do Mahometa, Warszawa 2020, s. 384–392.

K. Stebnicka, „Wydarzenia w Inmestar. Komentarz do Historii kościelnej VII 16 Sokratesa”, U Schyłku Starożytności. Studia Źródłoznawcze 10 (2011), s. 131–148.

15–16) Wokół późnoantycznego judaizmu, u progu islamu.

a) Powstania samarytańskie w późnym antyku:

Tradycja samarytańska:

Abūʾl-Fath, Kitāb al-Tarīkh (przekład w: P. Stenhouse, The Kitāb al-Tarīkh of Abuʾl-Fath, Sydney 1985, s. 236–239: konflikt of groby Kapłanów).

Wybrane inskrypcje.

Tradycja grecko-rzymska:

Pseudo-Zachariasz Retor III 5–6 (s. s. 119–120, 314, 330–332).

Jan Malalas XV 8.

Prokopiusz, O budowlach V 7, 1–14.

b) Judaizacja półwyspu arabskiego, rahmanizm:

Simeon of Beth Arsham, Letter on the Martyrdom of the Ḥimyarites

Teksty na stronie: http://csla.history.ox.ac.uk/record.php?recid=E00968

R. Hoyland, The Jews of the Hijaz in the Qurʾān and in their inscriptions, [w:] G. Reynolds (red.), New Perspectives on the Qurʾān, London 2011, s. 91–116.

Literatura:

R. Kosiński, Samarytanie w cesarstwie rzymskim w drugiej połowie V wieku, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1318 (2011), Prace Historyczne z. 138, s. 25–39.

Ch. J. Robin, Ḥimyar, Aksūm and Arabia Deserta in Late Antiquity [w:] G. Fisher (red.) Arabs and Empires before Islam, Oxford 2015, s. 127–171 (wybrane passusy).

Zajęcia są poświęcone pracy ze źródłami do wybranych kluczowych zagadnień z zakresu historii Żydów w starożytności. Osoby studiujące samodzielnie przygotowują materiał źródłowy i literaturę przedmiotu przed zajęciami. Następnie w trakcie zajęć, pod kierunkiem prowadzącego, prowadzą analizę krytyczną źródeł z wykorzystaniem wiedzy zbudowanej na podstawie literatury przedmiotu.

Ćwiczenia zapoznają osoby studiujące z możliwościami i ograniczeniami wykorzystania podstawowych źródeł historiograficznych i literatury antycznej do poszerzania naszej wiedzy o przeszłości, a także uczą konfrontowania ich ze źródłami materialnymi, ikonograficznymi i epigraficznymi.

Metody pracy:

metoda odwróconej klasy

zadaniowość – małe grupy między zajęciami

zróżnicowany materiał

Narzędzia wykorzystywane podczas zajęć:

platforma Kampus

tabelki Google Workspace

Jamboard

Canva: mapa myśl

Podstawą do zaliczenia ćwiczeń jest obecność na zajęciach: dopuszczalne są trzy nieobecności w semestrze, z czego dwie muszą być odpracowane na dyżurze w formie rozmowy o temacie opuszczonych zajęć (ok. 20–40 minut).

Ocenie podlegają: aktywny udział w trakcie zajęć. Osoby, których aktywność w trakcie semestru jest niska, mogą być poproszone o przystąpienie do ustnego kolokwium z tematyki zajęć w sesji letniej.

dr Paweł Nowakowski