Nauki pomocnicze historii XX w. [2900-L-NPH20] Semestr zimowy 2022/23
Ćwiczenia, grupa nr 4

Tytuł: Historia sportu i turystyki

Celem kursu jest przedstawienie studentom teoretycznej wiedzy na temat pomocniczych nauk historii XX wieku oraz specyfiki wybranych typów źródeł charakterystycznych dla badań XX wieku. Studenci zostaną w sposób praktyczny zaznajomieni z metodami i narzędziami wykorzystywanymi w zewnętrznej oraz wewnętrznej krytyce źródeł dwudziestowiecznych. Ponadto w czasie zajęć zaprezentowane zostaną wybrane instytucje kultury i ochrony dziedzictwa zajmujące się zabezpieczaniem i udostępnianiem źródeł.

Zakres tematów:

1. Zajęcia organizacyjne

2. Archiwa - Polska

a. Źródła:

I. Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach - fragmenty

b. Przykładowa literatura

I. Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990, s. 46-67, 91-114

II. Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Przewodnik po zasobie archiwalnym, red. M. Motas. Warszawa 1973. - fragmenty

III. Archiwum Państwowe w Gdańsku Oddział w Gdyni. Przewodnik po zasobie archiwalnym, oprac. A. Regliński, Warszawa 2007. – fragmenty

IV. Inwentarz archiwalny b. Statistisches Amt 1939-1944, Warszawa 1968 - fragmenty

V. www.szukajwarchiwach.gov.pl

c. Zagadnienia: pojęcie źródła archiwalnego, zasób archiwalny i jego podział, rodzaje pomocy archiwalnych, elementy opisu archiwalnego

3. Archiwa - świat

a. Przykładowa literatura:

I. Katalogi internetowe internetowe Österreichischen Staatsarchivs, Bundesarchiv, The National Archives i inne

II. Nowicka-Jeżowa A., Polonika w zbiorach archiwum Narodowego Szwecji, Warszawa 2006

III. Gaul J., Polonika w Archiwum Parlamentu w Wiedniu. Archiwum Izby Posłów Rady Państwa 1861-1918, Warszawa 2014

IV. Gaul J., Polonika w Austriackim archiwum Państwowym, Warszawa 2008

b. Zagadnienia: kwerenda w zasobach archiwów zagranicznych, zagraniczne pomoce archiwalne

4. Statystyka jako narzędzie badań historycznych

a. Przykładowe źródła:

I. Statistical abstract of the United States 1917, Washington 1918; Statistical abstract of the United States 1920, Washington 1921; Statistical abstract of the United States 1925, Washington 1926,; Statistical abstract of the United States 1928, Washington 1928,; Statistical abstract of the United States 1934, Washington 1934; Statistical abstract of the United States 1939, Washington 1940; Statistical abstract of the United States 1940, Washington 1941; Statistical abstract of the United States 1947, Washington 1947; Statistical abstract of the United States 1948, Washington 1948. - fragmenty

II. Mały rocznik statystyczny 1939, Warszawa 1939 - fragmenty

III. AT-OeStA KA FA NFA HHK AK 3. Armee EKdo 337

b. Opracowania:

I. Kopczyński M., Podstawy statystyki. Podręcznik dla humanistów, Warszawa 2005, s. 14-48, 59-77.

c. Zagadnienia: opracowywanie źródeł o masowych, praktyczne wykorzystanie statystyki, metody konstruowania zestawień statystycznych, kwestie zafałszowywania zestawień statystycznych

5. Prasa – Polska

a. Przykładowe źródła:

I. Prasa polityczna: „Czas”, „Głos Narodu”

II. Prasa sportowa: „Przegląd sportowy”, „Raz, dwa, trzy”

III. Prasa branżowa: „Na posterunku”

IV. Prasa brukowa: „Ilustrowany Kurier Codzienny”

b. Przykładowa literatura:

I. Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990, s. 123-147

c. Zagadnienia: sposoby weryfikacji popularności prasy, prawidła konstruowania tekstu prasowego, cenzura, analiza tekstu prasowego

6. Metrologia

a. Przykładowe źródła:

I. Książki kucharskie

II. Dane techniczne pojazdów

b. Przykładowa literatura:

I. Fenna D., Jednostki miar, Warszawa2004 - fragmenty

c. Zagadnienia: przeliczanie jednostek wagi i długości, różne systemy miar, rozpowszechnienie systemu metrycznego

7. Druki ulotne i reklama

a. Przykładowe źródła:

I. Druki ulotne

II. Plakaty

b. Przykładowa literatura:

I. Szlanta P., Ulotki skierowane z okresu pierwszej wojny światowej skierowane do żołnierzy wrogich armii jako źródło historyczne, w: Druki ulotne w procesie komunikacji społecznej w XIX wieku (do 1918 roku), red. nauk. M.Karpińska, Warszawa 2018, s.161-174,

II. Warda M., Dwudziestolecie międzywojenne. Tom 49: Plakat i reklama, Warszawa 2014

c. Zagadnienia: formy graficzne druków ulotnych, sposoby kolportażu druków ulotnych, nakłady druków ulotnych, język stosowany w drukach ulotnych, typ informacji przekazywanych przez druki ulotne

8. Źródła wspomnieniowe

a. Przykładowe źródła:

I. Pamiętniki chłopskie

II. Pamiętniki wojskowe

III. Pamiętniki sportowe

IV. Pamiętniki inteligencji

b. Przykładowa literatura:

I. Ihnatowicz I., Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990, s. 148-155

c. Zagadnienia: wiarygodność źródeł wspomnieniowych, zagadnienie autocenzury, kwestie samo kreacji autorów pamiętników

9. Epistolografia

a. Przykładowa literatura:

I. Metamorfozy społeczne. Wielka Wojna w polskiej korespondencji zatrzymanej przez cenzurę austro-węgierską. Materiały polskich grup cenzury z lat 1914-1918, opc. P. Brudek, J. Molenda, J. Z. Pająk, Warszawa 2018 – fragmenty

b. Zagadnienia: formy sporządzania listów, zagadnienia cenzury, sposoby sporządzania i przesyłania korespondencji

10. Fotografia

a. Źródła:

I. Fotografia prasowa

II. Fotografia prywatna

III. Albumy fotograficzne

b. Przykładowa literatura:

I. Fotografia jako medium, intermedium, postmedium 1839-2019, red. J. Musiał, Katowice 2021 – fragmenty

II. Foto-historia. Fotografia w przedstawianiu przeszłości, red. V. Julkowska, Poznań 2012 - fragmenty

c. Zagadnienia: rozwój techniki fotograficznej, metody ingerencji w obraz fotograficzny

11. Źródła audiowizualne

a. Źródła:

I. Kronika filmowa z walki Jacka Johnsona z Jessem Willardem

II. Manewry miłosne czyli córka pułku, reżyseria Jan Nowina-Przybylski, Konrad Tom, film z 1935 roku

III. Nagrania radiowe

b. Opracowania:

I. M. Hendrykowski, Film jako źródło historyczne, Poznań 2000 – fragmenty

II. Wagner R., Film fabularny jako źródło historyczne, Warszawa 1974 - fragmenty

c. Zagadnienia: metody tworzenia filmów przy pomocy środków analogowych, metody montowania materiałów filmowych

12. Filatelistyka

a. Przykładowe źródła:

I. Znaczki pocztowe polskie

II. Znaczki pocztowe zagraniczne

III. Całości i całostki pocztowe

b. Przykładowa literatura:

I. Kurczyński A, Filatelistyka tematyczna, Warszawa 1992 – fragmenty

II. Ways M. Z., Identyfikacja nadruków znaczków wydania krakowskiego z 1919 r., Wrocław 1997 - fragmenty

c. Zagadnienia: propagandowa rola znaczków pocztowych, informacyjna rola znaczków pocztowych, znaczek pocztowy jako „okno na świat”

13. Numizmatyka

a. Przykładowe źródła:

I. Bilon polski i cudzoziemski

II. Banknoty polskie i cudzoziemskie

b. Przykładowa literatura:

I. Partyka J., Pieniądz zastępczy Słupska 1914-1923, Słupsk 2016 – fragmenty

II. Paszkiewicz B., Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa 2012 - fragmenty

c. Zagadnienia: rodzaje pieniądza, systemy monetarne, kurs pieniądza, siła nabywcza pieniądza

14. Kartografia

a. Przykładowe źródła:

I. Mapy WIG dostępne na portalu Mapster

b. Przykładowa literatura:

I. Kot H., Historia nowożytnej kartografii Śląska 1800-1939 (poza kartografią urzędową), Katowice 1970 - fragmenty

II. Grygorenko W., Kartografia polska. Materiały pomocnicze do wykładu z przedmiotu „Historia Kartografii”, Warszawa 1997 - fragmenty

III. Kartografia wojskowa krajów strefy bałtyckiej XVI-XX w. Materiały konferencji naukowej, Toruń, 20-22 października 1994, red. S. Alexandrowicz, Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 1996 - fragmenty

c. Zagadnienia: problemy przeliczania skali, sposoby sporządzania map, kwestie zniekształceń kartograficznych, problemem różnic między zwyczajowymi toponimami a nazwami występującymi na mapach

Zajęcia polegają na dyskusji między uczestnikami moderowanej przez prowadzącego. Możliwe jest przydzielenie uczestnikom zadań indywidualnych. Prócz tego w trakcie poszczególnych spotkań przeprowadzone zostaną zadania praktyczne z wykorzystaniem zawartej w lekturach teorii.

Efekty uczenia: Po zaliczeniu zajęć student posługuje się terminologię nauk pomocniczych historii XX wieku oraz rozpoznaje i klasyfikuje źródła historyczne właściwe dla badań nad XX wiekiem. Potrafi wykorzystać nabytą wiedzę do przeprowadzenia krytyki, zarówno zewnętrznej, jak i wewnętrznej, źródeł charakterystycznych dla wieku XX. Ponadto orientuje się w geografii źródeł oraz systemie organizacji zajmujących się ich przechowywaniem, konserwowaniem i udostępnianiem.

Prowadzący ocenia prace studentów na bieżąco. Oceniana będzie trafność wypowiedzi uczestników, dobór argumentacji oraz poziom przygotowania do poszczególnych zajęć. Student ma prawo do jednej nieusprawiedliwionej nieobecności w semestrze. Dwie kolejne nieobecności muszą być usprawiedliwione (zwolnieniem lekarskim) i zaliczone na dyżurze prowadzącego rozmową na temat materiału z opuszczonych zajęć. Czwarta nieobecność skutkuje wykreśleniem studenta z listy uczestników ćwiczeń. Jeżeli prowadzący ma wątpliwości w sprawie oceny studenta lub student nie zgadza się z oceną, prowadzący rezerwuje sobie prawo odpytania uczestnika zajęć z materiału obejmującego zagadnienia poruszane na ćwiczeniach.

dr Jan Błachnio