Archiwistyka. Paleografia łacińska z elementami edytorstwa – średniowiecze-XX w. [2900-MK2-PALEO/Z] Semestr zimowy 2022/23
Konwersatorium, grupa nr 1

Pismo średniowieczne i początki pisma humanistycznego

wg podręcznika A. Gieysztora (Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973), odpowiednie partie warto konfrontować z ujęciem W. Semkowicza (Paleografia łacińska, wyd. II, poprawione, Kraków 2002)

- Terminologia paleograficzna (Gieysztor, Zarys, s. 56-60).

- Materiały i narzędzia pisarskie (ibidem, s. 101-106); formy rękopisu, budowa kodeksu (ibidem, s. 107-112).

- Brachygrafia (ibidem, s. 140-150).

- Cyfry (ibidem, s. 155-158).

- Metodyka odczytywania rękopisu (K. Górski, Neografia gotycka. Podręcznik pisma neogotyckiego XVI-XX w., wyd. III, Warszawa 1978, s. 56-58 (Uwagi metodyczne o odczytywaniu trudnych tekstów); cechy gatunkowe tekstu a sprawność jego odczytania.

- Minuskuła karolińska i romańska IX-XII w. (A. Gieysztor, Zarys, s. 112-121).

- Pismo gotyckie (ibidem, s. 121-139).

- Epigrafika średniowieczna (ibidem, s. 162-169).

- Początki pisma humanistycznego (ibidem, s. 170-178).

Problematykę pisma średniowiecznego i początków pisma humanistycznego ilustrują opracowania i podręczniki:

- M. Binaś-Szkopek, M. Delimata, Ł. Skrzypczak, Podstawy paleografii łacińskiej. Skrypt dla studentów archiwistyki, Poznań 2007

- B. Bischoff, Paläographie des römischen Altertums und des abendländischen Mittelaalters, wyd. II popr. (Erich Schmidt Verlag) 1986, wersja angielska: Latin Paleography. Antiquity and the Middle Ages, translated by D.Ó. Cróinín, (Cambridge University Press) 1990 i nn.

- P. Cherubini, A. Pratesi, Paleografia Latina. L’avventura grafica del mondo occidentale, Citta’ del Vaticano 2010

- A. Gieysztor, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973

- H. Pátková, Česká středovĕká Paleographie, České Budĕjovice 2008

- A. Petrucci, Breve storia della scrittura latina. Nuova edizione riveduta e aggiornata, Roma 2006

- W. Semkowicz, Paleografia łacińska, wyd. II, poprawione, Kraków 2002

- J. Stiennon, Paléographie du Moyen Age, Paris 1973

Problematykę pisma późnośredniowiecznego i wczesnonowożytnego ilustrują opracowania i podręczniki:

- K. Bobowski, Ewolucja pisma neogotyckiego na Śląsku od początku XVI do połowy XX wieku, Wrocław 1992

- K. Górski, Neografia gotycka. Podręcznik pisma neogotyckiego XVI-XX w., wyd. III, Warszawa 1978

- J. Słowiński, Rozwój pisma łacińskiego w Polsce XVI-XVIII wieku. Studium paleograficzne, Lublin 1992

- J. Słowiński, „Probationes pennae” jako źródło w badaniach paleograficznych, [w:] Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej, Toruń 1997, s. 539-551

Podstawowym słownikiem skrótów pisma łacińskiego jest:

- A. Capelli, Dizionario di abbreviature latine ed italiane, wyd. VI, Milano 1929 (i następne przedruki anastatyczne), edizione ampliata e rinnovata da Mario Geymont e Fabio Troncarelli, Milano 2011

-- A. Pelzer, Supplément au Dizionario di abbreviature latine ed italiane de Adriano Capelli, wyd. III, Beauvechain 1995

Rodzajem słownika ważniejszych pojęć paleograficznych i kodykologicznych obejmującego terminologię polską jest:

Vocabularium parvum scripturae latinae, ediderunt J. Šedivý, H. Pátková, Bratislava – Praha 2008

Przyklady narzędzi komputerowych i internetowych:

Capelli online: http://www.hist.msu.ru/Departments/Medieval/Cappelli/

Transkribus:

https://transkribus.eu/Transkribus

analiza tekstu źródłowego, wykład, dyskusja w grupie

prof. Marek Janicki