Laboratorium. Wspólnota lokalna i światłowód

monograficzne

Wspólnota lokalna i światłowód. Internet i nowe media w użyciu mieszkańców powiatu Augustowskiego.

Celem zajęć laboratoryjnych i praktyk terenowych jest zaobserowanie, opisanie i zinterpretowanie procesów, jakie dokonują się w związku z pojawieniem się komunikacji internetowej i multimedialnej na terenach uznawanych za tradycyjne. Odnoszę się tu do tego rodzaju etnografii, która uznaje konkretnego człowieka za centrum swojego zainteresowania. Podstawowe założenie brzmi, że zarówno życie we wspólnocie lokalnej, jak i udział we współczesnej komunikacji elektronicznej (oglądanie telewizji, czytanie magazynów, odbiór internetu) przynoszą specyficzne wyobrażenia o świecie. Celem laboratorium jest zbadanie, jak te wyobrażenia się wykluczają, uzupełniają, przeplatają czy wzajemnie wzmacniają.

Jako postawę badawczą przyjmiemy obserwację uczestniczącą, otwarte wywiady, intensywne przebywanie w społeczności połączone z refleksyjną postawą antropologiczną. Będę zachęcał grupę do korzystania z różnorodnych źródeł i zdobywania umiejętności posługiwania się analizą zastanych tekstów kultury (stron internetowych, prasy lokalnej, literatury, filmu) przy zachowaniu antropologicznej perspektywy. Zaprezentuję multimedialne materiały, które mogą być przedmiotem refleksji na temat roli multimediów i technologii internetowej w społecznym życiu oraz zmiany w kulturach tradycyjnych. Zachęcę również do różnorodnych metod zbierania źródeł (fotografia i video, etnografia internetu) i prezentowania badań (projekty audiowizualne, edycja stron internetowych).

Laboratorium skierowane jest do osób, które chcą poznać "prawdziwą" pracę etnografa i "prawdziwy" teren, ale jednocześnie są zainteresowane dynamicznie zmieniającymi się, niepowierzchownymi zjawiskami. Celem grupy badawczej będzie zrozumienie antropologii jako żywej nauki, która zajmuje się problemami znaczącymi dla badanej wspólnoty, interesującymi z punktu widzenia współczesności, jak i istotnymi dla samych badaczy.

Teren Powiatu Augustowskiego dzięki różnym środkom wsparcia finansowego i technicznego dynamicznie rozwija infrastrukturę informatyczną (w mniejszych miejscowościach z komputerów umieszczonych w szkołach korzystają także osoby w średnim wieku, w większych ośrodkach dostęp do sieci jest bardzo łatwy). Mieszkańcy tego obszaru jednocześnie utrzymują związek z treściami kultury opisywanymi jako tradycyjne, co tworzy pejzaż kulturowy, w którym spotykają się nowe i stare znaczenia. Dodatkowo teren pogranicza rzuca ciekawy kontekst na zmiany związane z korzystaniem i wdrażaniem nowych technologii.

Studenci za pośrednictwem miejsc, które oferują dostęp do internetu, będą nawiązywali kontakt z badanymi. Zachęcę ich również do eksperymentalnych metod prowadzenia badań etnograficznych za pośrednictwem mediów elektronicznych, oczywiście uświadamiając ich o ograniczeniach takich technik.

Przykładowe zagadnienia, wokół których koncentrować się będzie wstępny kwestionariusz:

Telefon komórkowy jako przedmiot kulturowy. Nowa kultura materialna.

Religijność w mediach lokalnych. Odbieranie religii przez media masowe.

Pogranicze polsko-białorusko-litewskie w mediach, w sieci i w realu.

Media a władza. Propaganda lokalnych gazet a opozycja na forach internetowych.

Ekologia jako szansa czy zagrożenie - sprawa Rospudy. Stare i nowe formy związków z ziemią. (uprzedzam, że ten temat do bardzo subtelnego potraktowania, bez dziennikarskich zapędów do drążenia i szukania sensacji).

Kształotwanie wyglądu i biografii a telewizja, internet. Nowe wzorce wśród ludzi młodych ("dresiarze", "hiphopowcy", "metalowcy") i starszych.

Internet w oczach ludzi nie używających go (np. w społeczności Starowierów z Gabowych Grądów)- szansa czy zagrożenie.

Rytuały wokół netu i mediów - kafejka internetowa, salon telewizyjny, auto z tuningiem.

Tworzenie narracji na kształt filmowych fabuł - lokalny Rambo, lokalna Doda.

Gry komputerowe w społeczności lokalnej - potlacz czy ciągły karnawał.

Twórcy stron www w społecznościach - żyją tradycją czy nowoczesnością?

Nowe i stare systemy wartości. Kiedy się wykluczają, kiedy uzupełniają.

Komunikacja na odległość - telefon i internet jako most na Wyspy i za Ocean.

1. Współczesna metodologia etnografii:

Clifford J.

2000 Kłopoty z kulturą, Warszawa.

Geertz C.

2003 Opis gęsty - w stronę interpretatywnej teorii kultury, [w:] M. Kempny i E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, Warszawa.

Hammersley M., Atkinson P.

2000 Metody badań terenowych, Poznań.

Hastrup K.

2008 Droga do antropologii, Kraków.

Mann C., Stewart F.

2005 Internet communication and qualitative research. A handbook for researchnig online, Londyn.

Okely J., Callaway H. (red.)

1992 Anthropology and Autobiography, Londyn.

Olędzki J.

1997 Murzynowo. Znaki istnienia i tożsamości kulturalnej mieszkańców wioski nadwiślańskiej XVIII-XIX w., Warszawa.

Rabinow P.

1979 Reflections on the fieldwork in Morocco, Berkeley.

2. Interpretacja nowych mediów:

Castells M.

2008 Społeczeństwo sieci, Warszawa.

Herzfeld M.

2004 Antropologia. Praktykowanie teorii w kulturze i społeczeństwie, Kraków.

Jenkins H.

2007 Kultura konwergencji, 2007.

Rheingold H.

1993 The virtual community: Homesteading on the electronic frontier, Cambridge.

Turkle S.

1996 Life on the screen: Identity in the age of the internet, London.

3. Pojęcie nowoczesności:

Bauman Z.

1995 Wieloznaczność nowoczesna, nowoczesność wieloznaczna, Warszawa.

2000 Globalizacja, Warszawa.

Giddens A.

2004 Nowoczesność i tożsamość. "Ja" i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Warszawa.