Laboratorium. Przyroda w wielkim mieście. Percepcja środowiska przyrodniczego oraz jego ochrony wśród mieszkańców aglomeracji warszawskiej

monograficzne

Projekt nie zakłada wyjazdów terenowych, ale od przyszłych uczestników wymaga dużej mobilności i elastyczności czasowej, gdyż część zajęć prowadzona będzie w terenie.

Wymagana będzie także bierna znajomość języka angielskiego.

W trakcie zajęć laboratoryjnych podejmowany będzie problem relacji człowieka ze środowiskiem przyrodniczym w ramach współczesnej antropologii ekologicznej. Celem wstępnym laboratorium będzie ukazanie lokalnej wiedzy środowiskowej oraz naukowej wiedzy o środowisku jako konkurujących ze sobą konstrukcji społecznych, opartych na różnie zbudowanych narracjach o świecie przyrody.

Aglomeracja warszawska jest terenem silnie zurbanizowanym, obejmującym swoim zasięgiem nie tylko Miasto Stołeczne Warszawa, ale też gminy z sąsiadujących z nim powiatów. Poza typowo miejską architekturą zieleni oraz pozostałościami o charakterze rolniczym, na terenie badań znajdują się liczne cenne przyrodniczo obszary, w tym kilkadziesiąt rezerwatów o zróżnicowanej powierzchni i rodzaju, obszary chronione Natura 2000, a także część Kampinoskiego Parku Narodowego oraz Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Fakt funkcjonowania i egzekwowania ochrony na terenach o tak wysokiej gęstości zaludnienia oraz presji urbanizacyjnej jest zarzewiem sytuacji konfliktowych, których geneza tkwi w kulturowo budowanych sposobach postrzegania relacji człowieka ze środowiskiem.

W ramach zajęć teoretycznych omówiona zostanie literatura dotycząca historycznego rozwoju nurtu ekologicznego w antropologii oraz współczesna, dotycząca ekologii symbolicznej i politycznej. Studenci zostaną ponadto zapoznani z literaturą z zakresu ekologii ogólnej, ochrony środowiska i urbanistyki.

Kluczowymi pojęciami, które będą służyły za najważniejsze narzędzia analizy, będą kategorie: percepcji, narracji, opowieści, wiedzy lokalnej, świadomości ekologicznej, przyrody, środowiska, bioróżnorodności, użyteczności, dzikości, ochrony.

W ramach projektu uczestnicy grupy laboratoryjnej będą zbierali materiały terenowe do analizy poniższych tematów badawczych:

1. etnobiologia przyrody miejskiej i podmiejskiej;

2. lokalna wiedza środowiskowa i sposoby jej konstruowania;

3. społeczny odbiór edukacji i polityki ekologicznej UE, państwa, samorządu i NGO;

4. przejawy społecznego zaangażowania w ochronę przyrody i ich motywacje;

5. akceptowalne społecznie formy ochrony przyrody;

6. społeczne oswajanie cennych przyrodniczo obszarów objętych ochroną;

7. rola środowiska przyrodniczego w podejmowaniu codziennych decyzji oraz przedsiębraniu długoterminowych planów życiowych;

8. recepcja problemów ekologicznych i konfliktów społecznych na tle ochrony środowiska.

Albińska E.

2005 Człowiek w środowisku przyrodniczym i społecznym, Lublin.

A. Biersack

2004 Od „nowej ekologii” do nowych ekologii [w:] Badanie Kultury. Elementy teorii antropologicznej kontynuacje, pod redakcją M. Kempny i E. Nowicka, Warszawa.

P. Bowler

2007 Historia nauk o środowisku, Warszawa.

B. A Byers, R. N. Cunliffe, A. T. Hudak

2001 Linking the conservation o culture and nature: a case study of sacred forests in Zimbabwe, “Human ecology” t. 29, nr 2, str. 187 – 216.

M. A. Cravalho

1999 Shameless creatures: an ethnozoology of the Amazon River dolphin, “Ethnology” vol. 38 nr. 1, str. 47-58.

Ch. Frankfurt-Nachmias, D. Nachmias

2001 Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań.

C. Geertz

2005 Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury [w:] Kempy M. Nowicka E. Badanie Kultury. Elementy teorii antropologicznej, Warszawa.

M. Hammersley, P. Atkinson

2000 Metody badań terenowych, Poznań.

K. Hastrup

1994 Natura jako przestrzeń historyczna, „PSL Konteksty” nr 3-4, str. 8-13.

L. Horowitz

2001 Perceptions of nature and responses to environmental degradation in New Caledonia, “Human Ecology” nr 40, str. 237 – 250.

Z. Hull

2006 Ekofilozofia i środowisko przyrodnicze [w:] pod red. W. Galewicz, Świadomość środowiska, Kraków, str. 121-132.

T. Ingold

2005 Kultura i postrzeganie środowiska [w:] Badanie Kultury. Elementy teorii antropologicznej, pod redakcją M. Kempny i E. Nowicka, Warszawa.

P. Lindemann-Matthies, E. Bose

2008 How many species are there? Public understanding and awareness of biodiversity in Switzerland, “Human Ecology” t. 36 str. 731 – 742.

P. Macnaghten i J. Urry

2005 Alternatywne Przyrody. Nowe Myślenie o przyrodzie i społeczeństwie, Warszawa

A. Malewska-Szałygin

1995 Zarys tradycji stosowania pojęcia ‘wiedza potoczna’, “Etnografia Polska” XXXIX t. 1-2, str. 51-63.

K. Milton

1995 Enviromentalism : The view from anthropology, Londyn.

E. Moran

2008 Human adaptability : an introduction to ecological anthropology, Boulder.

M. Nowacka

1994 Emocje i refleksje wywoływane przez ryby u rybaków z Murzynowa, „Lud” t. 77, str. 117 – 131.

E. Nowicka

2003 Świat człowieka – świat kultury, Warszawa.

B. S. Orlove, S. B. Brush

1996 Anthropology and the conservation of biodiversity, “Annual Review of Anthropology” nr 25, str. 329 – 352.

C. T. Palmer, R. L. Wadley

2007 Local environmental knowledge, talk and skepticism: using ‘LES’ to distinguish ‘LEK’ from ‘LET’, “Human Ecology” t. 35, str. 749 – 760.

J. Radziejowski

2003 Konflikty wokół ochrony przyrody w Polsce [w:] pod red. J. Czartoszewski, Konflikty społeczno-ekologiczne, Warszawa.

D. Silverman

2007 Interpretacja danych jakościowych: metody analizy rozmowy, tekstu i interpretacji, Warszawa.

2008 Prowadzenie badań jakościowych, Warszawa.

E. A. Smith, M. Wishnie

2000 Conservation and subsistence In small-scale societies, „Annual Review of Anthropology” nr 29, str. 493 – 524.

L. Tuszyńska

2008 Diagnoza stanu edukacji środowiskowej społeczności lokalnych w wybranych regionach Polski, Warszawa.

Student zdobywa wiedzę i doświadczenie na temat tego jako prowadzić badania terenowe: opracowuje kwestionariusz badawczy, przeprowadza wywiady. Ponadto, opracowuje i analizuje materiał badawczy podczas nich zebrany. Poznaje również podstawową literaturę dotyczącą omawianych w czasie zajęć zagadnień. Podczas pisania pracy laboratoryjnej nabywa umiejętności tworzenia tekstu naukowego.

Zaliczenie na ocenę po każdym semestrze. Laboratorium kończy się złożeniem pracy laboratoryjnej do końca semestru zimowego III roku studiów oraz oddaniem na płycie CD przepisanych wywiadów i ew. innych materiałów terenowych.