Laboratorium. Historia mówiona jako 'obiekt' muzealny

monograficzne

Teren badań: prawobrzeżna Warszawa

Grupa badana: mieszkańcy prawobrzeżnej Warszawy, zwłaszcza "zasiedziali" - zamieszkali tuż po II wojnie światowej i wcześniej

Metody: obserwacja uczestnicząca, pogłębiony wywiad etnograficzny, metoda biograficzna

Słowa kluczowe: historia mówiona, ciągłość historyczna, narracja, przeszłość, pamięć, wiedza historyczna, dziedzictwo

Cele projektu:

- przyjrzenie się związkom historii i pamięci w kontekście badań nad przeszłością, zwłaszcza na gruncie historiografii i antropologii oraz pozostałych dziedzin humanistycznych i społecznych

- przygotowanie studentów do podjęcia tego typu badań - jak twierdzi Kaniowska (2003) pamięć jest dla antropologa zarówno źródłem jak i przedmiotem wiedzy, a także narzędziem poznania

- refleksje nad specyfiką muzeum jako miejsca przechowywania pamięci oraz przekazywania wiedzy o przeszłości, a także kształtowania tożsamości lokalnej. Muzeum Warszawskiej Pragi (pierwsza taka instytucja na prawym brzegu Wisły) reprezentuje właśnie placówkę tego typu (czyli muzeum historyczne skoncentrowane na społeczności lokalnej, jej potrzebach, wartościach i integracji).

- pogłębienie rozumienia "historii mówionej" i przyjrzenie się jej specyfice zarówno jako źródła, jak i narzędzia badawczego, a także 'obiektu' muzealnego w kontekście tworzenia archiwów historii mówionej w Muzeum Warszawskiej Pragi (materiały z badań terenowych posłużą do analizy, a część z nich znajdzie się prawdopodobnie także w archiwum)

- objęcie badaniami etnograficznymi prawobrzeżnej Warszawy - terenu szczególnego, zarówno poprzez różnorodność krajobrazu kulturowego, zróżnicowanie charakteru zabudowy poszczególnych rejonów (osady typu wiejskiego, osiedla willowe, założenia miejskie, osiedla, etc) i ciągłość tkanki miejskiej, jak i ciekawą, wielokulturową historię, zróżnicowanie struktury społecznej mieszkańców oraz ciągłość ich zamieszkania (rzadka w przypadku miasta Warszawy)

- współpraca Instytutu Etnologii i Muzeum Warszawskiej Pragi - przygotowanie studentów do współpracy z jednostką muzealną i zapoznanie z zagadnieniami dotyczącymi podejmowania działań związanych z tego typu placówką (miejsce etnografa w muzeum historycznym)

- uczestnictwo studentów w tworzeniu archiwum historii mówionej Muzeum Warszawskiej Pragi

Propozycja bloków tematycznych z literaturą podstawową:

1. Pamięć a wiedza o przeszłości- kultura pamięci; pamięć indywidualna i pamięć zbiorowa; studia postkolonialne - dopuszczenie do głosu zmarginalizowanych; perspektywa genderowa - rola płci kulturowej w konstruowaniu przeszłości historycznej

Ankersmit, F.

2005 Narracja, reprezentacja, doświadczenie, Kraków.

Domańska, E.

2005 Mikrohistorie, Poznań.

2006a Pamięć, etyka, historia, Poznań.

2006b Historie niekonwencjonalne, Poznań.

Hastrup, K.

1997 Przedstawianie przeszłości. Uwagi na temat mitu i historii, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 1-2.

Kaniowska, K.

2003 Antropologia i problem pamięci, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 3-4.

Lowenthal, D.

1991 Pamięć i zapomnienie, Res Publica, nr 3.

Nora, P.

2001 Czas pamięci, Res Publica Nowa, nr 7.

Pomian, K.

2006 Historia. Nauka wobec pamięci, Lublin.

Robotycki, Cz.

1992 Historia i tradycja - dwie kategorie opisu przeszłości, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Etnograficzne z.29.

Szacka, B.

2003 Historia i pamięć zbiorowa, Kultura i Społeczeństwo, nr 3-4.

2. Muzeum jako miejsce przechowywania pamięci - kształtowanie narracji historycznej, instytucjonalizacja pamięci, budowanie i wspieranie tożsamości narodowej/lokalnej

Chlebowska, B.

1998 Muzealne aspekty pamięci zbiorowej i jednostkowej, w: Wyznania i perswazje. Werbalizacja obrazu, red. M. Kośko, Poznań.

Korzeniowski, B.

2007 Medializacja i mediatyzacja pamięci - nośniki pamięci i ich rola w kształtowaniu pamięci przeszłości, Kultura Współczesna, nr 3.

Robotyki, Cz.

1998 Muzeum, miejsce dla rzeczy i idei, w: Wyznania i perswazje, Poznań.

Rzepkowska, A.

1998 Uwagi o deponowaniu przeszłości w Muzeum, w: Wyznania i perswazje, Poznań.

Sujecki, J.

2005 Muzeum: świątynia nudy czy źródło inspiracji?, w: Wobec przeszłości. Pamięć przeszłości jako element kultury współczesnej, Szpociński, A., Warszawa.

Szacki, P.

1998 Słowo jako eksponat, w: Wyznania i perswazje, Poznań.

Weger, T.

2007 Dwie wystawy - jeden projekt? Muzealizacja miejsca pamięci "Ucieczka i wypędzenie", Kultura Współczesna, nr 3.

3. Badanie przeszłości - kwestia dostępu do przeszłości, co właściwie badamy, problem źródeł (dokumenty, wspomnienia, relacje, wywiady pogłębione i biograficzne) - ich pozyskiwania, selekcji i weryfikacji; metody badawcze

Filipkowski, P.

Historia mówiona i wojna, pdf na http://www.ceo.org.pl/binary/file.action?id=76056

Hammersley, M., Atkinson, P.

2000 Metody badań terenowych, Poznań.

Kubiszyn, M.

Historia (nie)mówiona, http://www.tnn.lublin.pl/tekst.php?s_keyword=Kubiszyn+Marta&idt=826

Leszczyński, A.

2006 Anatomia protestu. Strajki robotnicze w Olsztynie, Sosnowcu i Żyrardowie, sierpień-listopad 1981, Warszawa, zwł. rozdz. I.

Marciniak, M.

2003 Pasja i folklor pamięci, Kultura i Społeczeństwo, nr 3-4.

Silverman, D.

2007 Interpretacja danych jakościowych, Warszawa.

Szpociński, A., Kwiatkowski, T.

2006 Przeszłość jako przedmiot przekazu, Warszawa.

Taylor, L.

2003 Historia mówiona a badania nad dziejami ubioru, Kultura i Społeczeństwo, nr 3-4.

4. Antropologia miasta. Prawobrzeżna Warszawa

Dunin-Wąsowicz, A. (red.)

1995 Bródno i okolice w pamiętnikach mieszkańców. Czasy międzywojenne - okupacja - powstanie, Warszawa.

Elsztein, P.

2002 Moja Praga. Z archiwum wspomnień, Warszawa.

Faryna-Paszkiewicz, H.

2004 Saska Kępa w listach, opisach, wspomnieniach, Warszawa.

Karpińska E.

2000 Miejsce wyodrębnione ze świata, Łódź: Łódzkie Studia Etnograficzne, t.38

Kasprzycki, J.

2004 Warszawskie pożegnania, t.3: Praga, Warszawa.

Pilich, M.

2003 Ulice Nowej Pragi, Warszawa.

2005 Warszawska Praga: przewodnik, Warszawa.

Woźniak, A.

2002 Na peryferiach Grochowa. Z badań nad życiem codziennym Gocławia w okresie międzywojennym, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, nr 2

2004 Przedmiejskie gry i zabawy. O czasie wolnym i świętowaniu na Gocławiu w 20-leciu międzywojennym, Etnografia Polska, t.48